Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 15/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 czerwca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Katarzyna Gonera
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z powództwa A. M.
przeciwko E. S.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 23 czerwca 2009 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w L.
z dnia 6 listopada 2008 r.,
oddala skargę.
U z a s a d n i e n i e
Pozwany E. S., w sprawie z powództwa A. M. o odszkodowanie, wniósł
skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego w L. z dnia 6 listopada 2008 r.
Zaskarżonym wyrokiem oddalono jego apelację od wyroku Sądu Rejonowego w L.
2
z dnia 9 czerwca 2008 r., zasądzającego od pozwanego na rzecz powoda kwotę
13.137,55 zł z odsetkami tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną
powodowemu pracodawcy.
Według stanu faktycznego, ustalonego przez Sąd Rejonowy i w całości
zaakceptowanego przez Sąd Okręgowy, powód prowadził przedsiębiorstwo pod
nazwą „E.”, świadczące, między innymi, usługi transportowe i zatrudniał
pozwanego jako kierowcę ciągnika siodłowego. Powód współpracował z belgijskim
przedsiębiorstwem „D. T. S”. W ramach tej współpracy powód odpłatnie użyczał
temu przedsiębiorstwu ciągnik siodłowy wraz z kierowcą, a ono zlecało
przewiezienie w określone miejsce towaru załadowanego na naczepę stanowiącą
jego własność.
Szkody wyrządzone przez pozwanego wynikają z trzech zdarzeń. Pierwsze
polega na uszkodzeniu naczepy „D.”, której koszt naprawy – pokryty przez powoda
– wyniósł 595,80 euro. Do uszkodzenia doszło z winy nieumyślnej pozwanego,
czego skutkiem jest odpowiedzialność materialna na podstawie art. 114 w związku
z art. 120 k.p.
Kolejne szkody wyrządzone przez pozwanego wiążą się z wykryciem przez
angielskie służby imigracyjne trzech nielegalnych imigrantów w pojeździe
kierowanym przez pozwanego dnia 25 października 2006 r. Pozwany był
przeszkolony przez powoda co do procedur obowiązujących kierowców w ruchu
międzynarodowym i otrzymał od niego dokument o nazwie „instrukcje i wskazówki
zapobiegające nielegalnej imigracji”. W Belgii, w siedzibie „D.”, pozwany odbył na
ten temat następne szkolenie, które było tłumaczone na język polski. W tej sytuacji
niesprawdzenie przez niego pojazdu, a w szczególności jego przestrzeni
ładunkowej, tak przed wjazdem na prom, jak i przed jego opuszczeniem, jest
zawinionym naruszeniem obowiązków pracowniczych, tym bardziej, że po odbyciu
szkolenia w „D.” pozwany przez kilka dni jeździł z innym polskim kierowcą
ciągnikiem z naczepą i był praktycznie przyuczony do prowadzenia pojazdu.
Normalnym następstwem w rozumieniu art. 115 k.p. było kilka strat poniesionych
przez powoda wskutek niedbalstwa pozwanego. Odpowiednia władza
administracyjna Zjednoczonego Królestwa nałożyło na powoda i na „D.” kary po
300 funtów. Powód zapłacił karę nałożoną na niego oraz zwrócił „D.” zapłaconą
3
przez niego karę (300 funtów) wraz z kosztami wynajętego prawnika (675,45 euro).
Pozwany nie zapłacił nałożonej także na niego kary w wysokości 300 euro. Była
ona zabezpieczona na kierowanym przez pozwanego krytycznego dnia (25
października 2006 r.) ciągniku siodłowym i z tej przyczyny, gdy później powód tym
ciągnikiem wjeżdżał na terytorium Zjednoczonego Królestwa, to został
zatrzymany, a ciągnik odholowano na parking znajdujący się w odległości 50 km.
Odzyskanie ciągnika było związane z koniecznością zapłaty przez powoda 300
funtów kary nałożonej na pozwanego, poniesieniu kosztów holowania (330 funtów)
oraz taksówki i hotelu (70 funtów). Zdaniem obu Sądów całą strata powoda
związana z nielegalnym przewozem trzech imigrantów (1300 funtów) powstała z
winy nieumyślnej pozwanego i ponosi on za nią odpowiedzialność na podstawie
art. 114, art. 115 i art. 120 k.p.
Ostatnia szkoda wynikła z pozbawienia powoda przez pozwanego
możliwości korzystania przez trzy dni z ciągnika siodłowego, służącego
wykonywaniu umowy z „D”. Pozwany miał wrócić do kraju i pozostawić ciągnik w
siedzibie „D.” wraz z kluczykami oraz niezbędnymi dokumentami. Zamiast tego
pozwany pozostawił ciągnik w innym miejscu, a kluczyki i dokumenty zabrał ze
sobą do kraju i wydał je powodowi dopiero po otrzymaniu zaliczki na poczet
wynagrodzenia za pracę. Szkoda powoda polegała na nieuzyskaniu wynagrodzenia
za usługi świadczone „D”. Miesięczne wynagrodzenia powoda z tego tytułu
wynosiło 8.700 euro, czyli nieuzyskanie go przez trzy dni spowodowało szkodę w
wysokości 870 euro. Ponieważ pozwany wiedział, że ciągnik miał być niezwłocznie
przekazany w Belgii innemu kierowcy powoda, to Sądy przyjęły jego
odpowiedzialność z winy umyślnej na podstawie art. 122 k.p.
Zasądzając odszkodowanie kwoty wyrażone w euro Sąd Rejonowy przeliczył
na złote według średniego kursu kantorowego euro z dnia 21 lutego 2008 r. (czyli
dnia ostatecznego sprecyzowania żądań pozwu) wynoszącego 3,245 zł oraz
ustalonego przez strony kurs funta w wysokości 4,75 zł.
W skardze kasacyjnej pozwany zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w
całości, jednakże zarzuty i ich uzasadnienie w zasadzie dotyczą tylko szkód
wywołanych przez nieumyślne przewiezienie przez pozwanego trzech nielegalnych
imigrantów do Zjednoczonego Królestwa. Zdaniem skarżącego zostały naruszone
4
art. 114 – 116 k.p. przez przyjęcie, że pozwany ponosi winę za wtargnięcie
nielegalnych imigrantów w sytuacji, gdy pojazd nie był przed tym zabezpieczony
oraz przez błędne przyjęcie, że koszty wynikłe z tego zdarzenia są jego normalnym
następstwem tego zdarzenia, a także przez wykazanie przez pracodawcę
okoliczności uzasadniających odpowiedzialność pozwanego. Zarzucono także
naruszenie art. 119 k.p. przez nierozważnie możliwości obniżenia zasądzonego
odszkodowania. Postawiono również zarzuty naruszenia prawa procesowego (art.
328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 227, art. 230 i art. 236 k.p.c.),
skutkiem czego wydano orzeczenie mimo braku dokumentów potwierdzających
przeszkolenie pozwanego w odniesieniu do zapobiegania przewiezienia
nielegalnych imigrantów oraz stwierdzających poniesienie przez „D.” kosztów
pomocy prawnej i ich pokrycie przez powoda, a także potwierdzających poniesienie
przez powoda straty w wysokości 870 euro z tytułu przestoju.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga jest nieuzasadniona
W odniesieniu do zarzutów naruszenia przepisów postępowania trzeba
stwierdzić, że ich podniesienie w skardze kasacyjnej jest niedopuszczalne. Zarzut
braku dokumentów potwierdzających poniesione przez powoda szkody nie był
wcześniej podnoszony w procesie. Ma zatem zastosowanie art. 39813
§ 2 k.p.c.,
według którego w postępowaniu kasacyjnym nie jest dopuszczalne powoływanie
nowych faktów i dowodów, a Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi
stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia.
Przepis art. 114 k.p. przewiduje odpowiedzialność materialną pracownika,
który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków
pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę. Wina pozwanego co do
dopuszczenia do wjazdu do Zjednoczonego Królestwa trzech nielegalnych
imigrantów jest oczywista. Mimo odbycia stosownych szkoleń w Polsce i w Belgii
oraz kilkudniowego praktycznego przyuczenia pozwany całkowicie zaniechał
wykonania podstawowej czynności mającej zapobiec powstaniu szkody, to jest
sprawdzenia ładowni i innych części kierowanego pojazdu Nie może więc pozwany
5
powoływać się w skardze kasacyjnej na brak zabezpieczeń zapobiegających
dostaniu się do pojazdu niepowołanych osób, gdyż stopień jego winy jest znaczny.
Nadto ewentualne przyczynienie się powoda do powstania szkody, które mogłoby
uzasadniać obniżenie odszkodowania, ma podstawę prawną w art. 117 § 1 k.p., a
w skardze nie postawiono zarzutu naruszenia tego przepisu. Został on powołany
tylko jako argument mający uzasadniać przyjęcie skargi do rozpoznania.
Zgodnie z art. 115 k.p. pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w
granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne
następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Postawiony w
skardze zarzut, że pozwany został obciążony kosztem strat przekraczających
normalny związek przyczynowy jest nieuzasadniony. Następstwa zawinionego
naruszenia obowiązków przez pozwanego dnia 25 października 2006 r. były daleko
idące, lecz żadne nie miało charakteru nadzwyczajnego czy nietypowego.
Naruszenie prawa imigracyjnego uzasadniało nałożenie kar, a wynajęcie przez „D.”
prawnika było normalnym zachowaniem mającym na celu zapobieżenie powstaniu
szkody (tu: zapłaty kary administracyjnej).
Przepis art. 116 k.p. stanowi, że pracodawca jest obowiązany wykazać
okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej
szkody. Przepis ten nie został naruszony, gdyż nie wprowadza on wymagania, aby
wymienione w nim okoliczności były udowodnione przy pomocy dokumentów, jak
błędnie uważa skarżący. Mogą być one wykazane przy pomocy wszelkich środków
dowodowych, których wiarygodność i moc dowodową sąd ocenia według własnego
przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważania zebranego materiału (art.
233 § 1 k.p.c.).
Według art. 119 k.p. odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej
szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia
przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Zarzut naruszenia tego
przepisu jest bezzasadny. Pozwany wyrządził powodowi szkody trzema odrębnymi
zachowaniami powodującymi: koszty naprawy uszkodzonej naczepy „D.”, koszty
związane z przewozem przez granicę nielegalnych imigrantów oraz szkodę wynikłą
z pozbawienia powoda możliwości korzystania z należącego do niego ciągnika
6
siodłowego. Pozwany ponosi odrębną odpowiedzialność za skutki każdego z tych
zachowań.
Wynagrodzenie pozwanego wynosiło 4.000 zł miesięcznie. Oznacza to, że
na mocy art. 119 k.p. - mającego zastosowanie tylko szkód (w postaci „rzeczywistej
straty” – art. 115 k.p.) wyrządzonych z winy nieumyślnej – poszczególne
odszkodowania za dwie pierwsze z wyżej wymienionych szkód nie mogą
przekraczać trzykrotności tego wynagrodzenia, czyli 12.000 zł. Wymóg ten jest w
sprawie zachowany. W skardze nie powołano zarzutu naruszenia art. 121 § 2 w
związku z § 1 k.p., które umożliwiają sądowi obniżenie odszkodowania na
podstawie wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności stopnia winy
pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych. Kwestia obniżenia
odszkodowań, z tytułu dwóch pierwszych zdarzeń, poniżej rzeczywistej straty
poniesionej przez powoda nie może być zatem rozważana.
Z tych względów na podstawie art. 39814
k.p.c. orzeczono jak w sentencji.
/tp/