Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 19/09
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lipca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Wojciech Jan Katner
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Gminy W.
przeciwko Marlenie B. i Andrzejowi B.
o zapłatę,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 lipca 2009 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy we W.
postanowieniem z dnia 6 stycznia 2009 r.,
„Czy regulacja art. 68 ust. 2a punkt 5 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami, w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy
z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o gospopdarce
nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 173,
poz. 1218), przewidująca zwolnienie nabywcy nieruchomości stanowiącej
lokal mieszkalny od obowiązku zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie
po jej waloryzacji w przypadku sprzedaży lokalu mieszkalnego przed
upływem 5 lat, jeżeli środki uzyskane z jego sprzedaży przeznaczone
zostaną w ciągu 12 miesięcy na nabycie innego lokalu mieszkalnego albo
nieruchomości przeznaczonej lub wykorzystanej na cele mieszkaniowe,
odnosi się wyłącznie do umów sprzedaży zawieranych przez gminę
z najemcami po dacie wejścia w życie wskazanej nowelizacji, tj. po
22 października 2007 r., czy też znajduje zastosowanie także do umów
sprzedaży zawieranych przez gminę z najemcami w czasie obowiązywania
art. 68 ust. 2 wymienionej ustawy w jej brzmieniu nadanym ustawą z dnia
28 listopada 2003 r. (Dz.U. z 2004 r., Nr 141, poz. 1492), tj. od 22 września
2004 r. do 21 października 2007 r.?"
Odmawia podjęcia uchwały.
2
Uzasadnienie
Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało przy
rozpatrywaniu przez Sąd Okręgowy we W. apelacji strony powodowej od wyroku
Sądu Rejonowego w W. z dnia 25 września 2008 r. oddalającego w całości
powództwo. Gmina W. wnosiła o zasądzenie od pozwanych Marleny B. i Andrzeja
B. kwoty 50.000 złotych tytułem zwrotu części bonifikaty udzielonej pozwanym przy
nabyciu od powódki wynajmowanego uprzednio lokalu mieszkalnego położonego w
W. W uzasadnienia powództwa wskazywano, że pozwani zbyli wymieniony lokal
osobie trzeciej przed upływem pięciu lat od jego nabycia na preferencyjnych
warunkach.
W ocenie Sądu Rejonowego, do sytuacji osoby zbywającej lokal nabyty od
gminy należy stosować zasadę bezpośredniego działania ustawy nowej w stosunku
do zdarzeń powstałych po wejściu jej w życie. W dacie zbycia lokalu przez
pozwanych tj. w dniu 6 grudnia 2007 r. obowiązywał art. 68 ust. 2a pkt 5 ustawy z
dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami tekst pierwotny Dz. U. Nr
115, poz. 741) dodany ustawą z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o
gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw ( Dz. U. Nr
173, poz. 1218). Według jego treści, przepisu ust. 2 artykułu 68 tej ustawy,
przewidującego obowiązek zwrotu udzielonej bonifikaty, nie stosuje się
w przypadku sprzedaży lokalu mieszkalnego, jeśli środki uzyskane z jego
sprzedaży przeznaczone zostaną w ciągu 12 miesięcy na nabycie innego lokalu
mieszkalnego lub nieruchomości przeznaczonej lub wykorzystywanej na cele
mieszkaniowe. Do chwili wyrokowania w pierwszej instancji termin ten nie upłynął
a według ustaleń Sądu Okręgowego pozwani 25 listopada 2008 r. nabyli ½ udziału
w prawie własności działki gruntu zabudowanej domem jednorodzinnym za środki
uzyskane ze sprzedaży wymienionego lokalu mieszkalnego.
Sąd Okręgowy w uzasadnieniu postanowienia o przedstawieniu do
rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego wskazał, że możliwe jest zarówno przyjęcie
stanowiska, zgodnie z którym, wobec braku w ustawie nowelizującej z dnia
24 sierpnia 2007 r. przepisów przejściowych, do zwolnienia z obowiązku zwrotu
3
równowartości bonifikaty znajdą zastosowanie przepisy obowiązujące w dacie
zawarcia umowy sprzedaży lokalu przez gminę, jak i stanowiska zbieżnego z celem
ustawy nowelizacyjnej, zgodnie z którym nabywcy lokali gminnych zostają objęci
nowymi, korzystniejszymi nowymi regulacjami.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podjęcie uchwały zawierającej rozstrzygnięcie przedstawionego na
podstawie art. 390 k.p.c. zagadnienia prawnego jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy
istnieje rzeczywista potrzeba wyjaśnienia wątpliwości. Jest tak tylko wtedy, gdy od
rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego zależy rozstrzygnięcie sprawy. Inaczej
mówiąc, konieczne jest istnienie związku przyczynowego między przedstawionym
zagadnieniem prawnym, a podjęciem decyzji w sprawie, w której powstały poważne
wątpliwości. Brak takiego związku stanowi samodzielną podstawę odmowy
podjęcia uchwały (zob. np. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
27 sierpnia 1996 r., III CZP 91/96, OSNC 1997, nr 1, poz. 9; postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2000 r., III CZP 39/99, nie publ.; z 23 listopada
2000 r., III CZP 38/00, nie publ.; z dnia 9 czerwca 2005 r., III CZP 31/05, niepubl.;
uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2004 r., III CZP
48/04, OSNC 2005, nr 9, poz. 153; postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
12 października 2005 r., III CZP 68/05, nie publ.; z dnia 28 lutego 2006 r., III CZP
3/06, nie publ.; 12 kwietnia 2006 r., III SZP 2/06, nie publ.; z dnia 14 listopada
2006 r., III CZP 84/06, nie publ.).
Merytoryczne rozpoznanie apelacji stron jest możliwe tylko w ważnym
postępowaniu sądowym. Sąd drugiej instancji bierze z urzędu pod uwagę
nieważność postępowania (art. 378 § 2 k.p.c.). Zgodnie z treścią art. 386 § 2 i 3
k.p.c. w razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd drugiej instancji uchyla
zaskarżony wyrok, znosi dotychczasowe postępowanie w zakresie dotkniętym
nieważnością i przekazuje sprawę do rozpoznania sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania. Jeśli zaś pozew podlega odrzuceniu sąd drugiej instancji
uchyla zaskarżony wyrok i pozew odrzuca. W takim stanie formalnym
postępowania nie zachodzi potrzeba rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego
związanego z merytorycznym rozpoznaniem apelacji.
4
O istnieniu wymienionej przyczyny odmowy podjęcia uchwały przekonuje
brak należytego umocowania pełnomocnika procesowego strony powodowej,
a wadliwość tego rodzaju, zgodnie z treścią art. 379 pkt 2 k.p.c., stanowi przyczynę
nieważności postępowania. Pełnomocnictwo procesowe dla radcy prawnego
Krystyny Ł. podpisał „z upoważnienia prezydenta Włodzimierz P. Sekretarz Rady
Miasta (k.- 48 akt). Zgodnie z art. 31 w związku z art. 11a ust. 3 ustawy z dnia 8
marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze
zm.) organem, który kieruje bieżącymi sprawami powodowej Gminy W. oraz
reprezentuje ją na zewnątrz jest prezydent Miasta W. Tylko ten podmiot może
bezpośrednio przed sądem reprezentować powodową jednostkę samorządową jak
też może w ramach tych samych uprawnień ustanowić pełnomocnika procesowego.
W przypadku, kiedy pełnomocnik ustanowiony przez stronę udzielił dalszego
pełnomocnictwa, pełnomocnik substytucyjny występujący w imieniu strony powinien
przy pierwszej czynności procesowej przedłożyć, zarówno dokument
pełnomocnictwa substytucyjnego jak i pełnomocnictwa udzielonego osobie, która
udzieliła pełnomocnictwa substytucyjnego. Obowiązkiem pełnomocnika
procesowego reprezentującego stronę postępowania jest przedstawienie wszelkich
stosownych dokumentów umożliwiających zweryfikowanie umocowania. Oznacza
to konieczność przedstawienia całego ciągu dokumentów prowadzących aż do
mocodawcy, potwierdzających także umocowanie organu udzielającego
pełnomocnictwa do działania za mocodawcę. Takie stanowisko zajął Sąd
Najwyższy w uchwałach z dnia 19 maja 2004 r., III CZP 21/04 (OSNC 2005, nr 7-8,
poz. 118), z dnia 30 marca 2006 r., III CZP 14/06, (OSP 2006, nr 12, poz. 140a
także w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 23 stycznia 2009 r. III CZP 118/08,
nie publ.). Tylko w ten sposób można zrealizować, przewidziany w art. 89 § 1 k.p.c.,
obowiązek wykazania umocowania pełnomocnika.
Postępowanie sądowe z udziałem osoby, która wprawdzie może być
pełnomocnikiem, ale nie przedłożyła dokumentów pełnomocnictwa wykazujących
umocowanie do występowania w imieniu strony i nie została wezwana w trybie
art. 130 § 1 k.p.c. do ich przedłożenia a brak formalny pism procesowych w postaci
nienależytego umocowania pełnomocnika nie został usunięty (por. wymienioną
uchwałę SN z dnia 23 stycznia 2009 r.) jest dotknięte nieważnością w rozumieniu
5
art. 379 pkt 2 k.p.c. Nieważne z tej przyczyny jest również postępowanie przed
sądem drugiej instancji. Wydanie przez ten sąd postanowienia o przedstawieniu do
rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego z naruszeniem przepisów gwarantujących
ważność postępowania stanowi także podstawę do odmowy podjęcia uchwały
przez Sąd Najwyższy (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
11 października 1978 r. III CZP 64/78; z dnia 18 marca 2005 r. III CZP 93/04 nie
publ.; 22 listopada 2007, III CZP 99/07, nie publ.; z dnia 25 czerwca 2008 r., III CZP
49/08, nie publ.; z dnia 19 marca 2009 r., III CZP 11/09, nie publ.).
Ponieważ zagadnienie prawne zostało przedstawione w nieważnym, jak
dotąd postępowaniu w obu instancjach, nie zachodzi potrzeba jego rozstrzygnięcia.
Z tych względów należało odmówić podjęcia uchwały na podstawie art. 390
k.p.c. w związku z art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie
Najwyższym (Dz. U. nr 240, poz. 2052 ze zm.).

III CZP 19/09

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia