Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PO 11/08
POSTANOWIENIE
Dnia 21 lipca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z powództwa H. M.
przeciwko A. K. o uznanie wypowiedzenia zmieniającego za bezskuteczne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 lipca 2009 r.,
skargi powoda o wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem Sądu
Najwyższego z dnia 4 lipca 2006 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
Prawomocnym wyrokiem z dnia 25 października 2005 r., Sąd Okręgowy-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację powoda H. M. od wyroku Sądu
Rejonowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 czerwca 2005 r.,
zasądzając od powoda na rzecz strony pozwanej, A. H. /../ kwotę 60 zł tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą.
W piśmie nazwanym „Kasacją”, reprezentujący powoda radca prawny wniósł
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu zarzucając, mające istotny wpływ na wynik
sprawy, naruszenie przepisów postępowania (art. 378 § 1 k.p.c., art. 382 k.p.c. i
art. 382 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. przez „nierozpoznanie wszystkich
zarzutów apelacyjnych powoda, przez nieuwzględnienie całości materiału
2
dowodowego zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji” i „przez
zaakceptowanie dowolnej oceny wyjaśnień pozwanego co do ustalenia dodatku
wyrównawczego, bez wszechstronnego rozważenia zebranego materiału
dowodowego i z pominięciem dowodów potwierdzających je”). Ponadto zarzucił
„błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie” art. 39 k.p. i art. 5 ustawy z dnia 13
marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.)
„poprzez przyjęcie jako możliwości dokonania wypowiedzenia zmieniającego w
treści jak załączone do akt sprawy” i poprzez „nieprawidłowe wskazanie dodatku
wyrównawczego”. Skarżący wniósł o przyjęcie „kasacji” do rozpoznania „z uwagi na
to, że nie jest oczywiście bezzasadna, gdyż zaskarżone orzeczenie oczywiście
narusza prawo”. Zdaniem skarżącego, owa oczywistość „wynika z ilości i skali
uchybień regułom postępowania, jak i przepisom prawa materialnego, których
dopuścił się Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie. W szczególności przez nie
rozpoznanie wszystkich zarzutów apelacji, Sąd ten faktycznie zniweczył w tym
zakresie konstytucyjne prawo powoda do poddania jego sprawy pod osąd drugiej
instancji sądowej choćby poprzez fakt, że Sąd Okręgowy w treści orzeczenia
podaje iż sprawa miała charakter przywrócenia do pracy choć powód wnosił jedynie
o uznanie wypowiedzenia zmieniającego za bezskuteczne.”
Sąd Najwyższy postanowieniem z 4 lipca 2006 r., II PK 40/06 – na podstawie
art. 3984
§ 1 pkt 3 w związku z art. 398 6
§ 2 i § 3 k.p.c. – odrzucił skargę kasacyjną
wniesioną w imieniu powoda od powyższego wyroku Sądu Okręgowego.
W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Najwyższy stwierdził w pierwszym
rzędzie, że pełnomocnik powoda błędnie oznaczył wniesiony środek zaskarżenia
jako kasację oraz jako jego podstawę prawną powołał przepisy art. 39313
§ 1 i 39319
k.p.c. uchylone z dniem 6 lutego 2006 r. Tymczasem zaskarżony wyrok został
wydany po dniu 6 lutego 2005 r., a więc stosownie do art. 3 ustawy z dnia 22
grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy –
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) uchylone
przepisy dotyczące kasacji, w ich brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie
tej ustawy, nie mają w sprawie zastosowania. Wprowadzenie do systemu
postępowania cywilnego skargi kasacyjnej jako szczególnego środka
3
odwoławczego (art. 1 pkt 13 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy –
Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych) z dniem 6 lutego 2005 r. spowodowało, że określone w obecnie
obowiązującym art. 3989
§ 1 k.p.c. przesłanki przyjęcia do rozpoznania skargi
kasacyjnej różnią się od tych, które – stosownie do art. 393 k.p.c. – pozwalały
Sądowi Najwyższemu na odmowę przyjęcia kasacji. Wykazanie w kasacji, że nie
jest ona „oczywiście bezzasadna” a zaskarżone orzeczenie „oczywiście narusza
prawo” realizowało wymaganie z dawnego art. 3933
§ 1 pkt 3 k.p.c., jeśli było
poparte stosownym wywodem prawnym. Wymaganie to nie było tożsame z
wymaganiem art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c., w jego brzmieniu aktualnie obowiązującym,
czyli powinnością uzasadnienia wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania, ze względu na istnienie chociażby jednej z przyczyn określonych w
art. 3989
§ 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy uznał że autor „kasacji”, poza ogólnikowymi stwierdzeniami
własnej oceny, nie przedstawił żadnych argumentów prawnych, które tę ocenę
uzasadniałyby.
W dniu 9 października 2008 r. powód wniósł osobiście sporządzoną skargę o
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu
Najwyższego z 4 lipca 2006 r. o odrzuceniu skargi kasacyjnej, powołując się na
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 lipca 2008 r., SK 40/07 jako podstawę
wznowienia postępowania. Pismo powyższe zostało zwrócone zarządzeniem z 21
października 2008 r., II PO 9/08, wydanym na podstawie art. 130 § 5 k.p.c. w
związku z art. 871
k.p.c. Zarządzenie o zwrocie pisma zostało doręczone powodowi
31 października 2008 r.
W dniu 7 listopada 2008 r. pełnomocnik powoda będący radcą prawnym
wniósł skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
postanowieniem Sądu Najwyższego z 4 lipca 2006 r., II PK 40/06, o odrzuceniu
skargi kasacyjnej.
Skarżący wniósł o:
1) przywrócenie terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania;
2) wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem
Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2006 r., II PK 40/06 oraz o uchylenie tego
4
postanowienia i przyjęcie do rozpoznania skargi kasacyjnej powoda od
wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia
25 października 2005 r.;
3) o uchylenie tego wyroku przez uwzględnienie skargi kasacyjnej zgodnie z
treścią jej żądania i uzasadnienia;
4) o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu;
5) o zwolnienie powoda od ponoszenia kosztów sądowych.
Wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie
postępowania został uzasadniony tym, że powód wniósł tę skargę samodzielnie,
bez kontaktu z kancelarią radcy prawnego, po uzyskaniu informacji opublikowanej
w gazecie o wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku w sprawie SK 40/07, nie
mając wiedzy ani świadomości, że w postępowaniu ze skargi o wznowienie
postępowania przed Sądem Najwyższym również obowiązuje przymus adwokacko-
radcowski, a powodowi nie udało się odnaleźć żadnego opublikowanego
orzeczenia sądowego, z którego wynikałoby, że w postępowaniu ze skargi o
wznowienie postępowania obowiązuje przymus adwokacko-radcowski.
Powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 1 lipca 2008 r., SK
40/07, OTK-A 2008 nr 6, poz. 101, skarżący stwierdził, że: „W związku z
powyższym na podstawie art. 4011
k.p.c. w zw. z art. 399 § 2 k.p.c. i w zw. z art.
405 oraz art. 407 § 2 k.p.c. wniesienie niniejszej skargi jest uzasadnione, gdyż
zachodzi podstawa do jej wniesienia”. Jest to w tej skardze jedyne uzasadnienie jej
podstawy i wniosków dotyczących wznowienia postępowania.
Postanowieniem z dnia 22 stycznia 2009 r. Sąd Najwyższy przywrócił
powodowi termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania zakończonego
postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2006 r., II PK 40/06 (pkt 1.);
zwolnił powoda od kosztów sądowych częściowo, a mianowicie od opłaty od skargi
o wznowienie postępowania ponad kwotę 2.000 (dwa tysiące) złotych i oddalił
wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w pozostałej części (pkt 2.).
5
Rozpoznając skargę o wznowienie postępowania Sąd Najwyższy zważył, co
następuje:
Jedyną powołaną w skardze podstawę wznowienia postępowania stanowi
art. 4011
k.p.c. stosownie do którego: „Można żądać wznowienia postępowania
również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu
normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą,
na podstawie którego zostało wydane orzeczenie”.
Uzasadnienie powołanej podstawy skargi polega wyłącznie na wskazaniu na
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 lipca 2008 r. SK 40/07 i twierdzeniu, że
wyrok ten stwarza podstawę uchylenia zaskarżonego skargą postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 4 lipca 2006 r. II PK 40/06. Skarga nie zawiera wyjaśnienia
powyższego twierdzenia, nie wyjaśnia zasugerowanego związku pomiędzy obu
wskazanymi orzeczeniami.
Twierdzenie skarżącego jakoby zachodziła w sprawie podstawa wznowienia
postępowania określona w art. 4011
k.p.c. jest twierdzeniem błędnym. Zaskarżone
postanowienie nie opiera się na art. 3986
§ 2 i 3 w związku z art. 3984
§ 1 pkt 3
k.p.c., w zakresie który został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z
Konstytucją.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 1 lipca 2008 r. SK 40/-7 orzekł, że
art. 3986
§ 2 i 3 w związku z art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c. w zakresie, w jakim
przewiduje odrzucenie – bez wezwania do usunięcia braków – skargi kasacyjnej
niespełniającej wymagań określonych w art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c., jest niezgodny z
art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji. Stwierdzona w ten
sposób niezgodność wskazanych przepisów z Konstytucją ma wyraźnie znaczenie
zakresowe, dotyczy sankcji odrzucenia wadliwej skargi kasacyjnej wyłącznie z
powodu jej braku formalnego – niespełnienia wymagań określonych w art. 3984
§ 1
pkt 3 k.p.c. Nie może tu chodzić o inaczej rozumiany brak skargi kasacyjnej – z
pominięciem jego bezpośredniego znaczenia formalnego. W wyroku Trybunału
Konstytucyjnego mowa jest bowiem o takich brakach które mogą być usunięte na
skutek wezwania do usunięcia braków. Tego rodzaju procedury oczywiście nie
stosuje się w razie stwierdzenia merytorycznej wadliwości skargi kasacyjnej, gdy
6
zawiera ona wymagany wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i
przedstawia uzasadnienie tego wniosku, tyle tylko, że jest ono merytorycznie
niewłaściwe, nieprzekonujące, nie podające przyczyn ustawowo istotnych dla
orzeczenia o przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania i z tego powodu – nie
zostaje uwzględniony. Właśnie taka sytuacja miała miejsce w sprawie III PK 40/06
zakończonej postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2006 r. Odrzucona
tym postanowieniem skarga kasacyjna zawierała wniosek o jej przyjęcie do
rozpoznania i zawierała jego uzasadnienie, jednakże – jak to ocenił Sąd Najwyższy
– niedobre bo nawet nie odwołujące się do określonych w art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c.
przesłanek przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, zawierało tylko twierdzenia
ocenne skarżącego niepoparte argumentacją prawną. Tak przedstawiony wniosek
o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania nie był zasadny – strona nie
wykazała, że zachodzą ustawowo określone przyczyny przyjęcia skargi do
rozpoznania. Tego rodzaju – merytoryczne - wadliwości skargi w zakresie wniosku
o jej przyjęcie do rozpoznania nie podlegają naprawie w procedurze wezwania do
usunięcia braków, o których jest mowa w wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Sąd
nie może, w ramach badania zachowania wymagań formalnych skargi kasacyjnej
wpływać na należące do strony uprawnienie do wniesienia skargi w określonym
zakresie, na określonych podstawach i z określonych przyczyn; wszystko to jest
przynależne do statusu procesowego stron, do ich wyłącznej dyspozycji.
Orzeczenie o odrzuceniu skargi kasacyjnej ( a nie o odmowie przyjęcia
skargi) było stosowane w takich wypadkach, w których pomimo spełnienia
formalnych wymagań konstrukcyjnych skargi, zawarte w niej uzasadnienie wniosku
o przyjęcie skargi do rozpoznania nie odpowiadało minimalnie nawet określonym
standardom poziomu wymaganego od profesjonalnych pełnomocników (por. np.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 26 lutego 2008 r., II PK 302/07, LEX nr
452475, z dnia 8 stycznia 2008 r., II UZ 40/07, LEX nr 442665, z dnia 29 listopada
2006 r. II PK 213/06, LEX nr 317809, z dnia 14 lipca 2005 r., III CZ 61/05, OSNC
2006 nr 4, poz.75, z dnia 20 października 2005 r., II CZ 89/05, Biuletyn Sądu
Najwyższego 2005, nr 12, poz. 9). Ponieważ zaskarżone postanowienie nie zostało
oparte na niekonstytucyjnym zakresie art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c. w związku z art. 3984
§
7
1 pkt 3 k.p.c., stwierdzonym w wyroku SK 40/07, to nie można uznać, że występuje
w niniejszej sprawie podstawa wznowienia oparta na przepisie art. 4011
k.p.c.
Stwierdzenie braku ustawowej podstawy wznowienia postępowania prowadzi
do odrzucenia skargi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 września
2003 r., II CO 10/03, Lex nr 377064). Skarga o wznowienie podlega bowiem
odrzuceniu w trybie art. 410 § 1 k.p.c., jeżeli w okolicznościach konkretnej sprawy
podnoszona podstawa wznowienia nie zostanie przez sąd stwierdzona (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., IV CO 6/05, Biuletyn Sądu
Najwyższego 2005 nr 9, poz. 14). Dla przyjęcia, że skarga opiera się na ustawowej
podstawie wznowienia, nie wystarcza samo sformułowanie przez skarżącego
zarzutów w sposób odpowiadający ustawowo określonym podstawom wznowienia,
jeżeli z uzasadnienia skargi wynika, iż podnoszona podstawa nie zachodzi (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1968 r., I CZ 122/67, OSNCP
1968 nr 8-9, poz. 154; z dnia 28 października 1981 r., I CO 5/81, OSNCP 1982 nr
5-6, poz. 77; z dnia 30 maja 1996 r., I CRN 101/95, OSNK 1996 nr 10, poz. 138; z
dnia 26 marca 1999 r., III AO 5/99, OSNAPiUS 2000 nr 14, poz. 564; z dnia 28
października 1999 r., II UKN 174/99, OSNAPiUS 2001 nr 4, poz. 133 i z dnia 16
maja 2007 r., III CSK 56/07, Lex nr 334985).
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy stosownie do art. 410 § 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji postanowienia.