Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 60/09
POSTANOWIENIE
Dnia 17 września 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie ze skargi Leszka B.
o uchylenie wyroku Sądu Polubownego
ds. Domen Internetowych w W.
z dnia 31 stycznia 2007 r., w sprawie z powództwa Leszka B.
przeciwko WIRTUALNA POLSKA SA z siedzibą w G.
o ustalenie naruszenia praw w wyniku rejestracji nazw domen
WIRTUALNAPOLSKA.PL oraz WP.PL,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 września 2009 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 marca 2009 r.,
1) oddala zażalenie;
2) nie obciąża powoda kosztami postępowania
zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 29 września 2008 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
kasacyjną Leszka B. od wyroku tego Sądu z dnia 30 maja 2008 r., oddalającego
jego apelację od wyroku Sądu Okręgowego w G., którym oddalono skargę Leszka
B. o uchylenie wyroku Sądu Polubownego ds. Domen Internetowych przy Polskiej
Izbie Informatyki i Telekomunikacji w W. z dnia 31 stycznia 2007 r.
Odrzucając skargę kasacyjną na podstawie art. 3982
§ 1 w zw. z art. 3986
§ 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny wskazał, że skarżący w postępowaniu przed sądem
polubownym i sądem powszechnym domagał się stwierdzenia naruszenia jego
prawa do dwóch domen internetowych, określając wartość przedmiotu zaskarżenia
na kwotę 400 zł. Z uwagi na to, że zdaniem Sądu Apelacyjnego, żądanie
skarżącego jest zbliżone do roszczenia negatoryjnego, a także ze względu na to,
że domagał się on stwierdzenia naruszenia prawa o określonej wartości, sprawa
dotyczy praw o charakterze majątkowym, co oznacza, że do oceny
dopuszczalności skargi kasacyjnej ma zastosowanie kryterium wartości przedmiotu
zaskarżenia określone w art. 3982
§ 1 k.p.c., które nie zostało spełnione.
W wyniku zażalenia skarżącego Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 28
stycznia 2009 r. IV CZ 107/08 uchylił powyższe postanowienie. Stwierdził,
że przesłanki dopuszczalności skargi kasacyjnej w sprawie o uchylenie wyroku
sądu polubownego są takie same, jak od innych wyroków sądów drugiej instancji.
Skarga kasacyjna w takiej sprawie jest dopuszczalna, gdy przedmiotem
rozstrzygnięcia sądu polubownego były prawa majątkowe o wartości nie niższej niż
określona w art. 3982
§ 1 k.p.c. i zakres zaskarżenia wyroku sądu polubownego nie
był niższy oraz gdy przedmiotem rozstrzygnięcia wyroku sądu polubownego były
(także) prawa niemajątkowe. Badając jakie prawa były przedmiotem żądań
i orzekania sądu polubownego w rozpoznawanej sprawie Sąd Najwyższy wskazał,
że było to żądanie stwierdzenia, iż pozwany naruszył wyłączne prawa powoda do
nazwy WIRTUALNA POLSKA oraz jej skrótu WP, a objęte żądaniem i orzeczeniem
sądu polubownego było między innymi żądanie stwierdzenia, że pozwany naruszył
dobra osobiste powoda (twórczość w ujęciu art. 23 k.c.) oraz autorskie prawa
osobiste do utworu „portal Wirtualna Polska”. Sąd Najwyższy stwierdził zatem,
3
że przedmiotem orzekania sądu polubownego, a następnie sądów powszechnych,
były nie tylko prawa majątkowe, a więc zastosowane przez Sąd Apelacyjny,
przewidziane w art. 3982
§ 1 k.p.c. kryterium dopuszczalności skargi kasacyjnej
w postaci określonej wartości przedmiotu zaskarżenia, dotyczące spraw o prawa
majątkowe, nie miało w sprawie zastosowania. Odrzucenie skargi kasacyjnej na tej
podstawie było zatem wadliwe, co uzasadniało uchylenie zaskarżonego
postanowienia zgodnie z art. 3941
§ 3 w zw. z art. 39815
§ 1 zd. pierwsze k.p.c.
Sąd Najwyższy stwierdził ponadto, że stan rzeczy w rozpoznawanej
sprawie nie pozwala poprzestać na tej ocenie. Wskazał, że skarżący określając
w skardze kasacyjnej wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 400 zł (podobnie
jak w skardze i apelacji) sam abstrahował od własnych twierdzeń co do przedmiotu
zaskarżenia i postępowania, nie uwzględniając, że dochodzi ochrony także praw
niemajątkowych, a rodzaj praw, których ochrony strona żąda w procesie ma wpływ
na określenie odpowiedniej opłaty, stosunkowej albo stałej, stosownie do art. 13 lub
art. 26 u.k.s.c. albo obu, jeżeli przedmiotem zaskarżenia są oba rodzaje praw.
Stwierdził, że temu błędowi strony od początku postępowania towarzyszyły błędy
sądów, nie pozostające bez wpływu na wadliwość czynności strony w zakresie
uiszczenia opłat. Prawidłowe zakwalifikowanie przez sąd skargi o uchylenie wyroku
sądu polubownego w chwili jej wniesienia uzasadniałoby podjęcie czynności
przewidzianych w art. 1302
§ 1 k.p.c., co oznacza, że już na tym etapie sprawy
powinien być jej nadany właściwy tok, także w zakresie obejmującym prawidłowe
określenie opłat sądowych, co mogłoby zapobiec dalszym uchybieniom.
Sąd Najwyższy wskazał, że nie można wykluczyć, iż uchybienia Sądu nie
pozostałyby obojętne przy ocenie przyczyn i skutków wadliwości czynności
dokonanych przez stronę.
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 30 marca 2009 r. Sąd Apelacyjny
ponownie odrzucił skargę kasacyjną. Stwierdził, że w tej części, w której skarżący
kwestionuje rozstrzygnięcie o prawach majątkowych o wartości 400 zł, czyli niższej
od określonej w art. 3962
§ 1 k.p.c., skarga kasacyjna jest niedopuszczalna,
zgodnie z tym przepisem i podlega odrzuceniu na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c.
Natomiast w części, w której kwestionuje rozstrzygniecie o prawach
niemajątkowych, podlega na podstawie art. 26 ust. 1 u.k.s.c. opłacie stałej
4
w wysokości 600 zł, której pełnomocnik skarżącego nie uiścił, co skutkuje
odrzuceniem skargi kasacyjnej również w tej części, na podstawie art. 1302
§ 3
k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżący zarzucając naruszenie
art. 386 § 6 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 w zw. z art. 39821
k.p.c., art. 130 § 1 w zw.
z art. 1302
§ 1 i per analogiam art. 1303
§ 2 k.p.c., art. 1302
§ 3 w zw. z art. 130 § 1
i art. 10 ust. 1 u.k.s.c., art. 3986
§ 2 k.p.c., art. 25 § 1 k.p.c. oraz art. 26 ust. 1
u.k.s.c. a contrario, wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i zasądzenie
na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.
Pozwany wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie na jego rzecz kosztów
postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie jest uzasadnione.
Wbrew zarzutom skarżącego Sąd Apelacyjny nie naruszył art. 386 § 2
w zw. z art. 3941
§ 3 w zw. z art. 39821
k.p.c. Sąd Najwyższy wydając
postanowienie z dnia 28 stycznia 2009 r. orzekał w granicach podstawy
rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego z dnia 29 września 2008 r. oraz w granicach
jego zaskarżenia. W nawiązaniu do stanowiska zajętego przez Sąd Apelacyjny
w poprzednim postanowieniu o odrzuceniu skargi kasacyjnej, przedmiotem oceny
Sądu Najwyższego było zatem to, czy sprawa jest sprawą o prawa majątkowe, czy
o prawa niemajątkowe, w rozumieniu art. 3982
§ 1 k.p.c., który stanowił podstawę
orzeczenia Sądu Apelacyjnego z dnia 29 września 2008 r. Sąd Najwyższy
oceniając charakter sprawy stwierdził, że jest ona sprawą również o prawa
niemajątkowe, a zatem odrzucenie skargi kasacyjnej na podstawie art. 3982
§ 1
k.p.c., ze względu na niższą niż przewidziana w tym przepisie wartość przedmiotu
zaskarżenia, było wadliwe. Sąd Apelacyjny odrzucając obecnie skargę kasacyjną
przyjął niemajątkowy także charakter sprawy, zgodnie ze stanowiskiem Sądu
Najwyższego zajętym w postanowieniu z 28 stycznia 2009 r. i stwierdził,
że stosownie do art. 26 ust. 1 u.k.s.c. w zakresie roszczeń niemajątkowych
skarżący miał obowiązek uiścić od skargi kasacyjnej opłatę stałą w wysokości 600
5
zł, której nie uiścił, co prowadzi do odrzucenia skargi również w tej części na
podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c.
Stanowisko to jest uzasadnione i nie narusza wskazanych w zażaleniu
przepisów ani oceny prawnej wyrażonej przez Sąd Najwyższy w postanowieniu
z dnia 28 stycznia 2009 r. Nie ulega wątpliwości, że przedmiotem postępowania
w rozpoznawanej sprawie były zarówno roszczenia majątkowe jak i niemajątkowe
wynikające z zarzucanego przez powoda naruszenia jego dóbr osobistych, w tym
praw autorskich. Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 3 i 4 u.k.s.c. od pozwu o ochronę dóbr
osobistych oraz niemajątkowych praw autorskich pobiera się opłatę stałą w kwocie
600 zł. W świetle tego przepisu nie ma znaczenia, wbrew odmiennemu stanowisku
skarżącego, czy przedmiotem sprawy jest jedno czy kilka roszczeń oraz czy oparte
są one na jednej czy kilku podstawach prawnych. Rozbieżności w orzecznictwie
wywołuje jedynie to, czy przewidzianą w powyższych przepisach opłatę stałą
stosuje się tylko do roszczeń niemajątkowych, czy do wszystkich roszczeń, również
majątkowych, zgłoszonych w sprawie o ochronę dóbr osobistych i praw autorskich
(porównaj między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2006 r.
I CZ 62/06, nie publ., z dnia 22 czerwca 2007 r. V CZ 59/07, nie publ., z dnia 21
grudnia 2006 r. III CZ 94/06, OSNC-ZD 2008/1/12 i z dnia 8 marca 2007 r. III CZ
12/07, OSNC 2008/2/26). Rozbieżność ta nie ma jednak znaczenia dla
rozstrzygnięcia zażalenia w rozpoznawanej sprawie, bowiem zawodowy
pełnomocnik nie uiścił w ogóle opłaty stałej w kwocie 600 zł, a uiścił jedynie opłatę
stosunkową w wysokości 30 zł od roszczenia majątkowego w kwocie 400 zł, a więc
niższej od wskazanej w art. 3982
§ 1 k.p.c. wartości przedmiotu zaskarżenia
dopuszczającej skargę kasacyjną. W takiej sytuacji przepis art. 3986
§ 2 k.p.c.
nakazuje odrzucenie niedopuszczalnej skargi kasacyjnej w części dotyczącej
roszczeń majątkowych, zaś przepis art. 1302
§ 3 k.p.c. nakazuje odrzucenie nie
opłaconej skargi kasacyjnej w części obejmującej roszczenia niemajątkowe.
Podkreślenia wymaga, że przepis art. 1302
§ 3 k.p.c. jest kategoryczny i nie
pozwala sądowi na wzywanie zawodowego pełnomocnika do uiszczenia całości czy
brakującej części opłaty, niezależnie od przyczyn jej nie uiszczenia. Nie daje też
żadnej możliwości oceny, czy nie uiszczenie przez zawodowego pełnomocnika
wymaganej opłaty od środka zaskarżenia było przez niego zawinione czy
6
niezawinione oraz czy i w jakim zakresie do uchybienia temu obowiązkowi
przyczyniły się ewentualne błędy i uchybienia także sądu. W świetle art. 1302
§ 3
k.p.c. sąd ma obowiązek odrzucenia nieopłaconej skargi kasacyjnej podlegającej
opłacie stałej lub stosunkowej, wniesionej przez zawodowego pełnomocnika, bez
wzywania o uiszczenie tej opłaty. Nie ma przy tym znaczenia, wbrew stanowisku
skarżącego, czy środek zaskarżenia jest w ogóle nie opłacony, czy nienależycie
opłacony. Zawodowy pełnomocnik ma bowiem obowiązek uiścić opłatę w takiej
wysokości, jaka wymagana jest w stosownym przepisie. Każda opłata inna niż
wymagana, nie jest opłatą „w wysokości stałej lub stosunkowej”, w rozumieniu art.
1302
§ 3 k.p.c. i oznacza nie wypełnienie obowiązku przewidzianego w tym
przepisie, skutkujące odrzuceniem środka zaskarżenia.
Sąd nie może więc w postępowaniu prowadzonym w trybie art. 1302
§ 3
k.p.c. badać przyczyn nie uiszczenia opłaty ani kwestii zawinienia jej nie uiszczenia,
musi odrzucić środek odwoławczy wniesiony przez zawodowego pełnomocnika bez
wymaganej opłaty stałej lub stosunkowej, bez względu na przyczynę tego
uchybienia. Badanie przyczyn nie uiszczenia opłaty oraz kwestii zawinienia jest
dopuszczalne i możliwe jedynie w razie późniejszego uiszczenia wymaganej opłaty
i wszczęcia przez stronę stosownego postępowania incydentalnego. Szczególne
okoliczności rozpoznawanej sprawy, w tym uchybienia sądu, na które zwrócił
uwagę Sąd Najwyższy w końcowej części uzasadnienia postanowienia z dnia
28 stycznia 2009 r., mogłyby być rozważane jedynie w takim postępowaniu.
Dotyczy to także ewentualnego nie sprawdzenia przez sąd z urzędu wartości
przedmiotu sporu, w zakresie roszczeń majątkowych, na podstawie art. 25 k.p.c.
Czynność ta dotyczy tylko roszczeń majątkowych i może być dokonana jedynie
w początkowej fazie postępowania, a więc zgłoszony w zażaleniu zarzut
naruszenia przez Sąd Apelacyjny tego przepisu w postanowieniu o odrzuceniu
skargi kasacyjnej z powodu nie uiszczenia należnej opłaty stałej od roszczeń
niemajątkowych, jest bezprzedmiotowy.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 3941
§ 3
w zw. z art. 39814
k.p.c. oddalił zażalenie.
7
Zważywszy na charakter roszczeń będących przedmiotem sprawy
i wskazane wyżej jej szczególne okoliczności, Sąd Najwyższy na podstawie art.
102 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c. nie obciążył skarżącego kosztami
postępowania zażaleniowego należnymi stronie przeciwnej.