Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 64/09
POSTANOWIENIE
Dnia 24 września 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa Centrum Promocji Nauk Medycznych Spółki z o.o.
w L.
przeciwko Tomaszowi S.
o ochronę dóbr osobistych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 września 2009 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 12 maja 2009 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 29 października
2008 r. powodowa spółka pod firmą Centrum Promocji Nauk Medycznych sp. z o.o.
w L. złożyła wniosek o zwolnienie jej w całości od opłaty sądowej od wniesionej
skargi. Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2009 r. Sąd Apelacyjny zwolnił powódkę
od opłaty od skargi kasacyjnej powyżej kwoty 3 500 zł, a w pozostałej części
wniosek oddalił, po czym w dniu 24 kwietnia 2009 r. wezwał pełnomocnika powódki
o uiszczenie kwoty 3 500 zł w terminie tygodniowym. Powódka wniosła zażalenie
na postanowienie z dnia 21 kwietnia 2009 r., a ponadto złożyła ponowny wniosek
tym razem o częściowe zwolnienie od kosztów sądowych ze względu na nowe
okoliczności. Postanowieniami z dnia 12 maja 2009 r. Sąd Apelacyjny odrzucił
wniosek powódki o zwolnienie od kosztów, zażalenie na postanowienie z dnia 21
kwietnia 2009 r. oraz skargę kasacyjną od wyroku z dnia 29 października 2008 r.
Za podstawę rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny przyjął następujące ustalenia i
wnioski.
Przyznane powódce postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2009 r. zwolnienie
od opłaty od skargi kasacyjnej powyżej kwoty 3 500 zł uwzględniało fakt
uprzedniego zwolnienia jej w takim samym rozmiarze od opłaty od pozwu i od
apelacji oraz fakt uiszczenia tych opłat w niezmienionych w zasadzie
okolicznościach. Powódka prowadziła wówczas działalność gospodarczą
w ograniczonej formie. Obecnie również powoływała się na niemożność
wykonywania działalności w pełnym zakresie i przedkładała dokumenty wykazujące
malejące straty przy wzrostowej tendencji przychodów oraz kopie wystawionych
przeciwko niej w czerwcu 2006 r., marcu 2007 r. i 2008 r. tytułów wykonawczych.
Z porównania tych dokumentów ze złożonymi uprzednio nie wynika, by sytuacja
powódki uległa na tyle znaczącej zmianie, że usprawiedliwiałaby odmienną ocenę
możliwości uiszczenia części opłaty w kwocie 3 500 zł. Kontynuowanie przez
powódkę działalności gospodarczej i ponoszenie coraz wyższych kosztów jej
prowadzenia potwierdza możliwość zabezpieczenia środków na koszty
postępowania sądowego. Składając w odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia
opłaty w kwocie 3 500 zł kolejny wniosek o zwolnienie od kosztów, pełnomocnik
powódki ponownie odwołał się do niemożności wykonywania działalności
3
gospodarczej w pełnym zakresie. W tej sytuacji trzeba stwierdzić, że ponowny
wniosek opiera się na tych samych okolicznościach, co uprzedni już rozpoznany,
w związku z czym ulega odrzuceniu na podstawie art. 107 ust. 2 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz.
1398 ze zm. – dalej: „u.k.s.c.-2005”). Odrzuceniu jako niedopuszczalne ulega też
wniesione zażalenie, postanowienie z dnia 21 kwietnia 2009 r. nie należy bowiem
do żadnej kategorii postanowień, od których przysługuje zażalenie do Sądu
Najwyższego (art. 370 w związku z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.). Nieuiszczenie –
mimo stosownego wezwania – opłaty w kwocie 3 500 zł powoduje z kolei
konieczność odrzucenia wniesionej skargi kasacyjnej na podstawie art. 3986
§ 2
k.p.c.
W zażaleniu na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej powódka
zarzuciła naruszenie art. 3986
§ 2 k.p.c. przez błędne przyjęcie, że skarga nie
została opłacona i z tej przyczyny powinna ulegać odrzuceniu. W konkluzji wnosiła
o uchylenie zaskarżonego postanowienia, a ponadto o rozpoznanie postanowienia
odrzucającego wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, które – jej zdaniem –
wydane zostało z naruszeniem art. 107 ust. 2 u.k.s.c.-2005.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Żaląca zmierza do wykazania, że odrzucenie ponownego wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych nastąpiło z naruszeniem art. 107 ust. 2 u.k.s.c.-
2005, ponieważ rzetelna i prawidłowa analiza okoliczności przedstawionych w tym
wniosku i dołączonych do niego dokumentach pozwoliłaby potwierdzić, iż spółka
nie jest w stanie uiścić nawet kwoty 3 500 zł tytułem opłaty od skargi kasacyjnej,
choć wcześniej uiściła takie kwoty od pozwu, a następnie od apelacji.
Odnosząc się do podniesionych zarzutów trzeba przypomnieć, że już pod
rządem ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm.) Sąd Najwyższy stał na stanowisku,
iż nie przerywa biegu terminu do uiszczenia opłaty sądowej wniosek o zwolnienie
od kosztów sądowych, który został złożony po prawomocnym oddaleniu uprzednio
złożonego wniosku w tym przedmiocie, jeżeli nie zachodzą nowe okoliczności
uzasadniające odmienną ocenę możliwości poniesienia kosztów sądowych przez
4
stronę. W przeciwnym bowiem razie strona mogłaby wykorzystywać swoje
uprawnienia do ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych z zamiarem
niemającym nic wspólnego z celem unormowania wynikającego z art. 113 k.p.c.
Sąd Najwyższy przyjmował przy tym, że dla wywołania przez ponownie złożony
wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych skutku w postaci przerwania biegu
terminu do uiszczenia opłaty sądowej nie jest wystarczające samo powołanie się
przez stronę na nowe okoliczności, ale okoliczności te rzeczywiście muszą
wystąpić. Ustaleń w tym względzie dokonuje sąd rozpoznając wniosek o ponowne
zwolnienie od kosztów sądowych. Konsekwencją oddalenia tego wniosku wobec
ustalenia, że nie wystąpiły nowe okoliczności, jest stwierdzenie, iż wniosek nie
przerwał biegu terminu do uiszczenia opłaty (zob. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 19 września 1997 r., III CZ 48/97, nie publ., z dnia 23 lutego
1999 r., I CKN 1064/97, OSNC 1999, nr 9, poz. 153, z dnia 21 kwietnia 1999 r.,
I CKN 1461/98, OSNC 1999, nr 11, poz. 196, z dnia 11 lutego 2000 r., I CZ 230/99,
nie publ., z dnia 7 lipca 2005 r., V CZ 80/05, nie publ. i z dnia 26 października
2005 r., V CZ 120/05, nie publ.).
Ustawodawca zaaprobował tę wykładnię i w art. 107 u.k.s.c.-2005
przewidział, że w razie oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych
strona nie może ponownie domagać się zwolnienia powołując się na te same
okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku (ust. 1); ponowny
wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, oparty na tych samych
okolicznościach podlega odrzuceniu. Na odrzucenie wniosku nie przysługuje
zażalenie (ust. 2).
W świetle art. 107 u.k.s.c.-2005 oceny czy wystąpiły nowe okoliczności
dokonuje – tak jak poprzednio – sąd rozpoznając ponowny wniosek o zwolnienie od
kosztów sądowych, z tym że konsekwencją stwierdzenia braku nowych
okoliczności jest obecnie odrzucenie wniosku, które podlega kontroli instancyjnej
przeprowadzanej w trybie określonym w art. 380 k.p.c. Natomiast w razie
stwierdzenia, że nowe okoliczności wystąpiły, ponowny wniosek podlega
uwzględnieniu albo oddaleniu – w zależności od oceny, czy nowe okoliczności
uzasadniają przyznanie zwolnienia od kosztów.
5
W niniejszej sprawie żaląca w czasie biegu terminu do uiszczenia opłaty od
skargi kasacyjnej, o którą jej pełnomocnik został wezwany w dniu 24 kwietnia
2009 r., złożyła ponowny wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w zakresie,
w jakim wcześniejszy wniosek w tym przedmiocie został oddalony postanowieniem
z dnia 21 kwietnia 2009 r. Dla oceny, czy wystąpiły nowe okoliczności w rozumieniu
art. 107 ust. 2 u.k.s.c.-2005, podlega zatem porównaniu sytuacja materialna żalącej
przedstawiona we wniosku o zwolnienie od kosztów z dnia 19 marca 2009 r.
z sytuacją przedstawioną w ponownym wniosku, złożonym w dniu 2 maja 2009 r.
(k. 420 i k. 478). Żaląca – wbrew jej subiektywnemu przekonaniu – nie wykazała,
by w kilkutygodniowym okresie dzielącym daty złożenia obu wniosków istotnie
wystąpiła zmiana okoliczności, o której mowa w art. 107 u.k.s.c.-2005.
Skoro zatem odrzucenie ponownego wniosku o zwolnienie od kosztów było
prawidłowe, a żaląca nie uiściła należnej części opłaty, o którą została wezwana,
skarga kasacyjna podlegała odrzuceniu.
Z powyższych Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.