Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UK 53/09
POSTANOWIENIE
Dnia 7 października 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt
w sprawie z odwołania E. T.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
o prawo do renty w związku ze służbą wojskową,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 7 października 2009 r.,
na skutek skargi kasacyjnej odwołującego się od wyroku Sądu Apelacyjnego […] z
dnia 14 stycznia 2009 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Ubezpieczony E. T. wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego
– Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, oddalającego jego apelację od wyroku
Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16
października 2008 r. Wyrokiem tym Sąd Okręgowy oddalił odwołanie
ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 lutego
2006 r. odmawiającej prawa do renty w związku ze służbą wojskową na dalszy
okres.
Skarga oparta została na obu podstawach. W drugiej podstawie kasacyjnej
skarżący powołał się na naruszenie: art. 278 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
oraz art. 381 k.p.c., art. 233 § 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. oraz art.
386 § 4 k.p.c. Zarzucił także naruszenie prawa materialnego – art. 30 ust. 1 w
związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 i art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o
2
zaopatrzeniu inwalidów wojskowych i wojennych (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr
9, poz. 87 ze zm.), naruszenie art. 57 ust. 1 w związku z art. 12 ust. 1 i 3 oraz art.
13 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.),
a także naruszenie art. 107 tej ustawy związku z art. 64, art. 2 i art. 67 ust. 1
Konstytucji RP.
We wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżący wskazał
na występowanie w niniejszej sprawie istotnego zagadnienia prawnego
dotyczącego art. 107 w związku z art. 12 ust. 1 i 3 oraz art. 13 ust. 1 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a mianowicie, z
uwagi na konieczność wyjaśnienia czy dopuszczalne jest odebranie prawa do
świadczeń rentowych uzależnionych od niezdolności do pracy, jeżeli
przeprowadzone badanie lekarskie wykaże, że aktualny stan zdrowia
ubezpieczonego – w zakresie schorzeń, które były podstawą przyznania renty - nie
uległ zmianie. Czy sama zmiana przepisów bez zmiany stanu zdrowia uzasadnia
zmianę oceny zdolności ubezpieczonego do pracy i tym samym odebranie
ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (art. 107 w związku
z art. 12 ust. 1 i 3 oraz art. 13 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych). Czy odebranie ubezpieczonemu w takiej sytuacji renty
nie narusza zasady ochrony praw nabytych, jego uprawnień do zabezpieczenia
społecznego oraz zasady sprawiedliwości społecznej.
Skarżący stwierdził także, że istnieje potrzeba wykładni przepisów
postępowania - art. 278 k.p.c. oraz art. 381 k.p.c. w związku z art. 107 w związku z
art. 12 ust. 1 i 3 oraz art. 13 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych i wyjaśnienia wymaga, czy dla ustalenia zdolności do
pracy dla oceny istnienia dalszych uprawnień prawa do renty konieczne jest
ustalenie na podstawie opinii biegłego lekarza właściwej specjalności zmiany stanu
zdrowia w zakresie związanym z podstawami przyznania renty, a nie tylko
odniesienie aktualnego stanu zdrowia do zmian przepisów, a także czy ocena
zmiany stanu niezdolności do pracy powinna być dokonana na podstawie opinii
lekarza medycyny pracy (lub innego biegłego) dla oceny zdolności do pracy
ubezpieczonego z uwzględnieniem jego wykształcenia, wykonywanego zawodu,
3
wieku oraz możliwości znalezienia zatrudnienia odpowiedniego do stanu zdrowia i
stopnia naruszenia sprawności organizmu, przy uwarunkowaniach na rynku pracy
(bezrobocie, lokalny rynek pracy, itp.).
Skarżący powołał się także na oczywistą zasadność skargi w związku z
bezpodstawnym pozbawieniem ubezpieczonego prawa do renty, pozostającej w
związku z wypadkiem podczas służby wojskowej, a przez to naruszeniem jego
praw nabytych w zakresie uprawnień do zabezpieczenia społecznego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne (pkt 1), istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów (pkt 2), zachodzi nieważność
postępowania (pkt 3) lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona (pkt 4). W
związku z tym wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania powinien
wskazywać, że zachodzi przynajmniej jedna z okoliczności wymienionych w
powołanym przepisie, a jego uzasadnienie zawierać argumenty świadczące o tym,
że rzeczywiście, biorąc pod uwagę sformułowane w ustawie kryteria, istnieje
potrzeba rozpoznania skargi przez Sąd Najwyższy. Oczywistym jest, że dwie
pierwsze oraz ostatnia, przywołane wyżej, przesłanki dotyczyć muszą przepisów
powołanych w podstawach kasacyjnych, bowiem zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd
Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach podstaw.
Ze sformułowanego przez skarżącego zagadnienia prawnego wynika, że
sprowadza się ono do kwestionowania możliwości pozbawienia prawa do renty
jedynie na skutek zmiany przepisów odnoszących się do jednej z przesłanek
prawa do renty. W tym skarżący upatruje naruszenia zasady ochrony praw
nabytych i prawa do zabezpieczenia społecznego, a także naruszenia zasady
sprawiedliwości społecznej. Jednakże przepisy prawa materialnego przywołane
przez skarżącego - art. 107 w związku z art. 12 ust. 1 i 3 oraz art. 13 ust. 1 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ani pozostałe
wskazane w pierwszej podstawie kasacyjnej, nie mogą stanowić podstawy do
4
rozważenia przedstawionego zagadnienia. Rozważenie zgodności z
konstytucyjnymi wzorcami uregulowań, które nakazują stosować przepisy ustawy
do stanów faktycznych zaistniałych przed jej wejściem w życie, wymaga powołania
tych przepisów. Choć skarżący nie artykułuje tego wprost, to zmiana przepisów, na
które się powołuje, to ta zmiana, która zastąpiła pojęcie „inwalidztwo” pojęciem
„niezdolności do pracy”. Pojęcie „inwalidztwo”, od którego uzależnione było prawo
do renty, funkcjonowało w prawie ubezpieczeń społecznych do 31 sierpnia 1997 r.
Od 1 września 1997 r., na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r.
o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu
społecznym (Dz.U. Nr 100, poz. 461), wprowadzono do ustawy z dnia 4 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz.
267 ze zm.) pojęcie „niezdolność do pracy” (pokrywające się z obecnym zakresem
pojęciowym art. 12 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych). Zasadnicza zmiana polegała, ogólnie rzecz ujmując, na tym, że
inwalidztwo (do ogółu pracowników) odnoszono do dotychczasowego zatrudnienia
rozumianego jako zatrudnienie wykonywane bezpośrednio przed zgłoszeniem
wniosku o ustalenie inwalidztwa, a w przypadku górników - do pracy górniczej (por.
§ 23 ust. 1 i § 24 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z
dnia 5 sierpnia 1983 r. w sprawie składu komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i
zatrudnienia, trybu postępowania, trybu kierowania na badanie przez te komisje
oraz szczegółowych zasad ustalania inwalidztwa, Dz.U. Nr 47, poz. 214 ze zm.),
natomiast częściową niezdolność do pracy odnosi się - do poziomu posiadanych
kwalifikacji. Zmiana ta miała doniosłe znaczenie normatywne, ponieważ nie każda
osoba będąca inwalidą mogła zostać uznana za osobę niezdolną do pracy. Jeśli
zatem skarżący wnosił o ocenę zmian legislacyjnych pod kątem ich zgodności z
przepisami Konstytucji RP, to winien był przywołać w podstawach kasacyjnych i we
wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania przepisy intertemporalne tej
ustawy (art. 10, art. 11 i art.12 tej ustawy). Ponieważ w niniejszej sprawie odmowa
przyznania świadczenia rentowego wynikała właśnie ze zmiany przepisów
dotyczących przesłanek do tego prawa (ubezpieczony, uprzednio uznawany za
inwalidę, nie został uznany za częściowo niezdolnego do pracy w rozumieniu art.
12 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych),
5
nie występuje w niej problem, czy dopuszczalne jest odebranie prawa do
świadczeń rentowych uzależnionych od niezdolności do pracy, jeżeli
przeprowadzone badanie lekarskie wykaże, że aktualny stan zdrowia
ubezpieczonego – w zakresie schorzeń, które były podstawą przyznania renty- nie
uległ zmianie. Dla wyniku sprawy nie ma znaczenia to czy stan zdrowia
ubezpieczonego uległ zmianie, czy też nie, ale to czy w świetle aktualnie
obowiązujących przepisów powoduje on częściową niezdolność do pracy. Sam
fakt, że wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania odwołuje się do
przepisów wskazanych w jej podstawach, nie stanowi o tym, że w sprawie
występuje istotne zagadnienie prawne, lub że istnieje potrzeba wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w
orzecznictwie sądów. Nie chodzi bowiem o jakiekolwiek zagadnienie prawne,
sformułowane na podstawie tych przepisów, bądź o jakiekolwiek wątpliwości
interpretacyjne tych przepisów. Problem prawny, ujęty w skardze kasacyjnej,
dotyczyć musi kwestii decydującej o rozstrzygnięciu sprawy, nie może być dla niej
prawnie obojętny. Innymi słowy, w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne,
bądź zachodzi konieczność wykładni przepisów prawnych budzących poważne
wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów tylko wtedy,
kiedy wynik sprawy uzależniony jest od interpretacji przepisów przedstawionych
we wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2005 r., I PK 98/05, OSNP 2006 nr 15 - 16,
poz. 243, z dnia 29 czerwca 2001 r., I PKN 33/01, OSNP 2003 nr 9, poz. 228).
Skarżący powołał się także na potrzebę wykładni, art. 278 k.p.c. oraz art.
381 k.p.c. w związku z art. 107 w związku z art. 12 ust. 1 i 3 oraz art. 13 ust. 1
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Potrzeba
wykładni przepisu budzącego poważne wątpliwości lub wywołującego rozbieżności
w orzecznictwie sądów (art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c.) zachodzi wtedy, kiedy jego
niejednolita wykładnia wywołuje wyraźnie wskazane przez skarżącego rozbieżności
w orzecznictwie bądź kiedy przepis ten nie doczekał się wykładni w kierunku
wskazywanym przez skarżącego (por. postawienia Sądu Najwyższego: z dnia 13
czerwca 2008 r., III CSK104/08, LEX nr 42436, z dnia 15 października 2002 r., II
CZ 102/0, LEX nr 57231). Przede wszystkim podkreślić należy, że przedstawione
6
pytania nie dotyczą stosowania prawa procesowego, lecz wykładni prawa
materialnego. Pierwsze z nich odnosi się wprost do kwestii przedstawionej wyżej,
bowiem pytanie, czy dla oceny istnienia dalszych uprawnień prawa do renty
konieczne jest ustalenie na podstawie opinii biegłego lekarza właściwej
specjalności zmiany stanu zdrowia w zakresie związanym z podstawami przyznania
renty, a nie tylko odniesienie aktualnego stanu zdrowia do zmian przepisów,
stanowi powielenie problemu ujętego wcześniej jako zagadnienie prawne. Jak
wskazano wyżej, problem ten należało odnieść do innych przepisów niż wskazane
w podstawach kasacyjnych. Natomiast pytanie, czy ocena zmiany stanu
niezdolności do pracy powinna być dokonana na podstawie opinii lekarza
medycyny pracy (lub innego biegłego) dla oceny zdolności do pracy
ubezpieczonego z uwzględnieniem jego wykształcenia, wykonywanego zawodu,
wieku oraz możliwości znalezienia, przy uwarunkowaniach na rynku pracy
(bezrobocie, lokalny rynek pracy, itp.) to, innymi słowy, pytanie, w oparciu o jakie
przesłanki należy oceniać ewentualną częściową niezdolność do pracy. Jednakże
w tym zakresie skarżący nie przedstawił żadnych wątpliwości interpretacyjnych
dotyczących przepisu art. 12 ust. 3 w związku z art. 13 ust. 1 ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a jedynie ograniczył się do
stwierdzenia, że Sądy obu instancji nie uwzględniły uwarunkowań związanych z
dalszą możliwością wykonywania przez ubezpieczonego pracy „ze względu na jego
wiek, wykształcenia, schorzenia, rynek pracy, itp.”
Skarga niniejsza nie jest także oczywiście uzasadniona (art. 3989
§ 1 pkt 4
k.p.c.), bowiem, jak wyżej przedstawiono, zarzut bezpodstawnego pozbawienia
ubezpieczonego prawa do renty, pozostającej w związku z wypadkiem podczas
służby wojskowej, a przez to naruszenia jego praw nabytych w zakresie uprawnień
do zabezpieczenia społecznego, nie został poparty w podstawie kasacyjnej
właściwym przepisem
Skarżący nie zdołał zatem wykazać, że zachodzi potrzeba rozpoznania jego
skargi przez Sąd Najwyższy, wobec czego z mocy art. 3989
k.p.c. należało
postanowić jak w sentencji.