Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 10 GRUDNIA 2009 R.
I KZP 25/09
Penitencjarny organ sądowy, rozpoznający skargę skazanego w try-
bie art. 102 pkt 10 k.k.w., nie jest podmiotem uprawnionym do przekazania
Sądowi Najwyższemu, na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2
k.k.w., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy.
Przewodniczący: sędzia SN T. Grzegorczyk.
Sędziowie SN: R. Malarski (sprawozdawca), R. Sądej.
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.
Sąd Najwyższy w sprawie Piotra G., po rozpoznaniu na posiedzeniu
w dniu 10 grudnia 2009 r., przekazanego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. w
zw. z art. 1 § 2 k.k.w. przez Sąd Okręgowy w Ś., postanowieniem z dnia 4
września 2009 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wy-
kładni ustawy:
„Czy skargi skazanych w oparciu o treść art. 6 § 2 k.k.w. albo zaskar-
żenie przez skazanego w trybie art. 7 k.k.w. decyzji wydanych przez orga-
ny wymienione w art. 2 pkt 3 – 6 i 10 k.k.w. są środkami odwoławczymi w
rozumieniu działu IX Kodeksu postępowania karnego i tym samym czy w
oparciu o treść art. 1 § 2 k.k.w. należy stosować odpowiednio przepisy Ko-
deksu postępowania karnego;
czy w przypadku uznania, że sprawy te, a rozpoznawane przez Sąd
w myśl art. 7 k.k.w. jednak nie należą do środków odwoławczych w rozu-
mieniu Kodeksu postępowania karnego, to czy mimo to można stosować
2
zasady w nim zawarte, czy też obowiązują tylko zasady opisane w Kodek-
sie karnym wykonawczym, dotyczy to szczególnie treści art. 3 § 2 k.k.w.?”
p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.
U Z A S A D N I E N I E
Skazany Piotr G., osadzony w dniu 22 lutego 2007 r. w Areszcie
Śledczym w Ś. i odbywający orzeczoną prawomocnie karę 4 lat pozbawie-
nia wolności, za przestępstwo z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 197 § 1 k.k. w
zb. z art. 199 k.k. i art. 201 k.k., złożył opatrzoną datą 15 kwietnia 2009 r.
skargę do Sądu Penitencjarnego w Ś., utrzymując w niej, że leczenie go w
warunkach więziennych przebiega nieprawidłowo.
Sąd Penitencjarny w Ś., postanowieniem z dnia 19 maja 2009 r.,
uznał się niewłaściwym miejscowo do rozpoznania skargi i przekazał spra-
wę do rozpoznania Sądowi Penitencjarnemu w W., wobec przetransporto-
wania skazanego do Zakładu Karnego w S. Sąd, któremu przekazano
sprawę, wszczął spór o właściwość terytorialną, w ramach którego Sąd
Apelacyjny w W., postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2009 r., wskazał, że
właściwym do rozpoznania sprawy jest Sąd Okręgowy w Ś. W uzasadnie-
niu podał, że pismo skazanego jest skargą na decyzję administracji zakła-
du karnego i właściwość sądu penitencjarnego, który działa jako sąd odwo-
ławczy, wyznacza miejsce wydania zaskarżonej decyzji.
W dniu 4 września 2009 r. Sąd Penitencjarny w Ś. uznał, że wyłoniło
się w sprawie zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni
ustawy i przedstawił je w trybie art. 441 § 1 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k.w.,
w postaci przytoczonych na wstępie pytań. W motywacyjnej części orze-
czenia podał w wątpliwość tezę, że skarga, o której mowa w art. 7 k.k.w.,
3
jest środkiem odwoławczym oraz wyraził przypuszczenie, że skarga tego
typu podlega rozpatrzeniu na zasadach określonych w Kodeksie postępo-
wania administracyjnego.
Prokurator Prokuratury Krajowej złożył na piśmie wniosek o odmowę
podjęcia uchwały, wywodząc, że Sąd Penitencjarny w Ś. ani nie występo-
wał w roli sądu odwoławczego, ani też nie rozpoznawał środka odwoław-
czego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
W pierwszym rzędzie wypadało w sposób precyzyjny określić charak-
ter prawny pisma skazanego z dnia 15 kwietnia 2009 r. Stanowczo trzeba
stwierdzić, że nie mogło ono zostać potraktowane jako skarga w rozumie-
niu art. 7 § 2 k.k.w., gdyż nie kwestionowało żadnej decyzji organu wymie-
nionego w art. 2 pkt 36 i 10 k.k.w., z powodu jej niezgodności z prawem.
Warto tu dodać, że skazany w swoim piśmie nie atakował władczej wypo-
wiedzi jakiegokolwiek organu, a tylko wyraził niezadowolenie ze sposobu
leczenia go w konkretnym zakładzie penitencjarnym.
Trudno też było – wbrew sugestii prokuratora Prokuratury Krajowej –
postrzegać pismo skazanego wyłącznie w płaszczyźnie art. 6 § 2 k.k.w.,
skoro skazanemu, jako osobie osadzonej w zakładzie penitencjarnym,
przysługiwało prawo składania wniosków, skarg i próśb organowi właści-
wemu do ich rozpatrzenia na podstawie art. 102 pkt 10 k.k.w. (zob. Z. Świ-
da: System skarg i odwołań według k.k.w. z 1997 r. [w:] Środki zaskarżenia
w procesie karnym. Księga pamiątkowa ku czci prof. Zbigniewa Dody, Kra-
ków 2000, s. 59). Przez pryzmat właśnie tego szczególnego przepisu
(wprowadzonego dla specjalnie wyodrębnionej kategorii podmiotów), bę-
dącego rozwinięciem wyrażonego w art. 63 Konstytucji RP prawa składania
petycji do organów państwowych, należało ocenić pismo Piotra G. Odrębną
kwestią, znajdującą się jednak poza kręgiem zainteresowania Sądu Naj-
wyższego, było to, czy Sąd Penitencjarny w Ś. władny był zajmować się tą
4
skargą, czy też powinien przekazać ją sędziemu penitencjarnemu, któremu
skazany mógłby, w nieobecności innych osób, dokładniej wyłożyć swoje
racje.
Po ustaleniu prawnego charakteru pisma skazanego, pojawiła się po-
trzeba udzielenia odpowiedzi na pytanie: czy na podstawie odesłania za-
wartego w art. 1 § 2 k.k.w. instytucja z art. 441 § 1 k.p.k. może być odpo-
wiednio zastosowana w postępowaniu toczącym się na skutek skargi zło-
żonej na podstawie art. 102 pkt 10 k.k.w.? Trzeba dobitnie wskazać, że
postępowanie skargowe uregulowane w tym przepisie – jak zresztą w art. 6
§ 2 k.k.w. i art. 7 k.k.w. (zob. postanowienie SN z dnia 11 stycznia 2006 r., I
KZP 56/05, OSNKW 2006, z. 2, poz. 14) – odróżnia się wyraźnie od postę-
powania odwoławczego. Po pierwsze – skarga nie mieści się w pojęciu
środka odwoławczego obecnego w postępowaniu karnym (apelacja i zaża-
lenie) i wykonawczym (zażalenie); po drugie – skarga nie przysługuje od
orzeczeń lub zarządzeń określonych w ustawie; po trzecie – uprawnienie
do wniesienia skargi przyznano tylko skazanemu. Postępowanie skargowe
toczące się w trybie art. 102 pkt 10 k.k.w. nie jest więc odpowiednikiem po-
stępowania odwoławczego, o którym w stadium postępowania wykonaw-
czego można jedynie mówić, gdy toczy się ono w trybie art. 20 § 2 i 3
k.k.w. Skoro zatem zawsze przesłanką wystąpienia z pytaniem prawnym w
trybie art. 441 § 1 k.p.k. jest zaprezentowanie go w postępowaniu odwo-
ławczym, a tym samym, by sąd przedstawiający go był sądem odwoław-
czym (zob. T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o
świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 954  955), to uzasad-
niona pozostaje konstatacja, że penitencjarny organ sądowy, rozpoznający
skargę skazanego w trybie art. 102 pkt 10 k.k.w., nie jest podmiotem
uprawnionym do przekazania Sądowi Najwyższemu, na podstawie art. 441
§ 1 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k.w., zagadnienia prawnego wymagającego
zasadniczej wykładni ustawy. W tej sytuacji, wobec braku legitymacji pro-
5
cesowej Sądu Penitencjarnego w Ś., Sąd Najwyższy odmówił podjęcia
uchwały.
Niemniej, ze względu na nurtujące sąd pytający kwestie dotyczące
trybu rozpatrywania skarg wnoszonych do penitencjarnych organów sądo-
wych trzeba stwierdzić, że do skarg określonych w art. 102 pkt 10 k.k.w.,
podobnie jak i do skarg przewidzianych w art. 6 § 2 k.k.w., stosuje się
przepisy art. 221 i n. (dział VIII) Kodeksu postępowania administracyjnego
(zob. Z. Hołda, K. Postulski: Kodeks karny wykonawczy. Komentarz,
Gdańsk 2005, s. 75). Zgodnie z art. 2 k.p.a. przepisy działu VIII stosuje się
„w sprawie skarg i wniosków” m.in. w postępowaniu przed organami pań-
stwowymi. Wypada tu wspomnieć o wydanym na podstawie Kodeksu po-
stępowania administracyjnego rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 8
stycznia 2002 r. w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i
wniosków (Dz. U. Nr 5, poz. 46).
Nie sposób powstrzymać się w tym miejscu od uwagi, że do czynno-
ści sędziego penitencjarnego w zakresie nadzoru penitencjarnego (nadzór
taki wykonuje sędzia, w którego okręgu wykonywana jest kara, i polega
m.in. na ocenie i kontroli stanu opieki medycznej  § 1 ust. 1 i § 2 ust. 1 pkt
15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 sierpnia 2003 r. w
sprawie sposobu, zakresu i trybu sprawowania nadzoru penitencjarnego,
Dz. U. Nr 152, poz. 1496) nie stosuje się przepisów, wydanego na podsta-
wie art. 249 § 3 pkt 3 k.k.w., rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 13 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobów załatwiania wniosków, skarg i
próśb osób osadzanych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz. U.
Nr 151, poz. 1467). Z § 3 ust. 1 w zw. z § 6 ust. 1 tego rozporządzenia wy-
raźnie bowiem wynika, że reguluje ono załatwianie skarg tylko przez okre-
ślone podmioty (kierownika jednostki organizacyjnej więziennictwa, dyrek-
tora okręgowego SW, Dyrektora Generalnego SW i Ministra Sprawiedliwo-
6
ści), do których zostały albo skierowane bezpośrednio, albo też przekazane
przez innych adresatów (np. sądy, prokuratury).
Sumując tę część wywodów, można powiedzieć, że załatwianie
skarg, o których mowa w art. 102 pkt 10 k.k.w., nie podlega rygorom prze-
pisów Kodeksu postępowania karnego.
Na koniec, niejako na marginesie, celowe stało się zaznaczenie, że
kwestia odpowiedniego stosowania w postępowaniu skargowym przewi-
dzianym w art. 7 k.k.w. takich czy innych regulacji pozostawała poza zasię-
giem dociekań Sądu Najwyższego, gdyż w niniejszej sprawie takie postę-
powanie nie miało miejsca.