Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 grudnia 2009 r.
II PK 158/09
Skargę kasacyjną w części podnoszącej zarzuty dotyczące zawartego w
wyroku sądu drugiej instancji rozstrzygnięcia o kosztach procesu, które nie
były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji, należy traktować
jako zażalenie (art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym od 22 maja
2009 r.).
Przewodniczący SSN Jolanta Strusińska-Żukowska, Sędziowie SN:
Małgorzata Gersdorf, Józef Iwulski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 grudnia
2009 r. sprawy z powództwa Marii J. przeciwko Kopalnii Węgla Brunatnego A. SA w
T. o zapłatę, na skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Poznaniu z dnia 6 lutego 2009 r. [...]
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok w punkcie 2 i zasądził od powódki na rzecz
strony pozwanej kwotę 14.000 (czternaście tysięcy) zł tytułem zwrotu kosztów proce-
su, nie obciążając powódki tymi kosztami w pozostałym zakresie,
2. o d d a l i ł skargę kasacyjną w pozostałej części i zniósł między stronami
koszty postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 15 czerwca 2007 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Koninie zasądził od pozwanej Kopalni Węgla Brunatnego „A.”
SA w T. na rzecz powódki Marii J. kwotę 183.601,77 zł z ustawowymi odsetkami od
dnia 1 listopada 2006 r. do dnia zapłaty oraz orzekł o kosztach procesu.
Sąd Okręgowy ustalił, że powódka od dnia 10 lipca 1969 r. do dnia 31 paź-
dziernika 2006 r. była zatrudniona przez pozwaną na czas nieokreślony na stanowi-
sku zastępcy kierownika Działu Kadr i Spraw Obronnych, zaś od marca 1996 r. peł-
niła obowiązki kierownika Działu Kadr na czas nieobecności kierownika tego działu.
2
Powódka otrzymywała wynagrodzenie miesięcznie według kategorii 25 w kwocie
2.246,00 zł oraz dodatek funkcyjny w wysokości 35% wynagrodzenia zasadniczego.
Do obowiązków powódki należało wówczas kompletowanie, ewidencja, aktualizacja i
archiwizacja akt osobowych pracowników nierobotniczych; ustalanie okresów zatrud-
nienia do naliczania nagród jubileuszowych i uprawnień emerytalnych; nadawanie
stopni górniczych pracownikom oraz ewidencjonowanie nadanych stopni;
zastępowanie kierownika działu w czasie jego nieobecności oraz wykonywanie in-
nych czynności zleconych przez bezpośredniego przełożonego. Pismem z dnia 12
lipca 2006 r. pozwana wypowiedziała powódce warunki pracy i płacy ze względu na
zmiany organizacyjne wynikające z obowiązującego od 1 lipca 2006 r. regulaminu
organizacyjnego Przedsiębiorstwa Spółki KWB „A.” SA. Po upływie okresu wypowie-
dzenia powódce zaproponowano stanowisko starszego specjalisty w sekcji do spraw
kadrowych za wynagrodzeniem według kategorii 25 w wysokości 2.246 zł miesięcz-
nie. Do obowiązków powódki miało należeć zakładanie, kompletowanie, ewidencja,
aktualizacja i archiwizacja akt osobowych pracowników na stanowiskach nierobotni-
czych; ewidencja i kontrola czasu pracy zatrudnionych, ewidencja urlopów i zwolnień
od pracy; stała obsługa komputera i programów w celu realizacji powierzonych zadań
oraz współpraca z informatykami w zakresie prawidłowości funkcjonowania syste-
mów komputerowych i sporządzania sprawozdawczości. Pismem z 12 września
2006 r. powódka zawiadomiła pozwaną o odmowie przyjęcia zaproponowanych wa-
runków pracy i płacy. W pozwanej Spółce do dnia 30 czerwca 2006 r. istniał Dział
Kadr i Spraw Obronnych z kierownikiem i jego zastępcą, a od dnia 1 lipca 2006 r.
powołano w to miejsce Biuro Spraw Pracowniczych z dyrektorem na czele. Nie było
natomiast stanowiska zastępcy dyrektora Biura. Dyrektorowi Biura podlegała Sekcja
Kadr, na czele której stał kierownik. Sekcja ta miała siedzibę w miejscowości W., od-
dalonej od T. o kilka kilometrów. Powódka nadal pracowałaby w T., jednakże w innym
pomieszczeniu biurowym. Nowe stanowisko pracy było mniej korzystne finansowo
oraz mniej prestiżowe, a powódka miałaby więcej pracy. Powódka w zasadzie nie
pisała na komputerze, tymczasem nowy zakres czynności obligował ją w znacznym
stopniu do pracy z komputerem. Od wypowiedzenia zmieniającego powódka nie od-
wołała się do sądu pracy. Wobec odmowy przyjęcia zaproponowanych jej warunków
pracy i płacy umowa o pracę rozwiązała się po upływie trzymiesięcznego okresu wy-
powiedzenia.
3
Wyrokiem z dnia 30 stycznia 2007 r., sąd pracy nakazał pozwanej sprostowa-
nie świadectwa pracy wystawionego powódce w dniu 14 listopada 2006 r. przez wpi-
sanie w punkcie 3b jako podstawy prawnej rozwiązania stosunku pracy art. 10
ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracowni-
kami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników oraz zasądził od po-
zwanej na rzecz powódki kwotę 13.486,50 zł tytułem odprawy pieniężnej.
W pozwanej Spółce obowiązuje Pakiet Gwarancji Pracowniczych zawarty w
dniu 4 maja 1999 r. między dyrekcją Przedsiębiorstwa Państwowego KWB „A.” a
związkami zawodowymi. Zgodnie z postanowieniami tego Pakietu, pracodawca zo-
bowiązał się, że nie rozwiąże umowy o pracę z żadnym pracownikiem zatrudnionym
w dniu przekształcenia Przedsiębiorstwa Państwowego KWB „A." w jednoosobową
spółkę Skarbu Państwa z innych przyczyn niż porozumienie stron, wypowiedzenie
umowy o pracę przez pracownika, przejście pracownika na rentę lub emeryturę, z
przyczyn określonych w art. 52 k.p. oraz z winy pracownika „określonej w regulami-
nie pracy". W razie niedotrzymania gwarancji zatrudnienia pozwana zobowiązała się
do wypłaty odprawy w wysokości miesięcznego wynagrodzenia za każdy rok pracy w
Przedsiębiorstwie Państwowym KWB „A.” i KWB „A.” SA obliczonego jak ekwiwalent
za urlop wypoczynkowy. Według niespornego wyliczenia, na podstawie Pakietu po-
wódce przysługiwałaby odprawa w wysokości co najmniej 185.669,36 zł.
Według Sądu Okręgowego, żądanie pozwu jest uzasadnione, bowiem po-
wódka - odmawiając przyjęcia zaproponowanych jej warunków pracy i płacy - dzia-
łała z obiektywnie uzasadnionych przyczyn. Powódka doprowadziła więc do rozwią-
zania umowy o pracę z usprawiedliwionych przyczyn, a ponieważ nie wystąpiły inne
współprzyczyny rozwiązania z nią stosunku pracy przez pracodawcę, to należało jej
przyznać odprawę gwarantowaną Pakietem.
Wyrokiem z dnia 12 października 2007 r. [...] Sąd Apelacyjny w Poznaniu od-
dalił apelację pozwanej od wyroku Sądu pierwszej instancji i zasądził na rzecz po-
wódki kwotę 2.700 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoław-
czej. Sąd Apelacyjny przyjął ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i podzielił
ich ocenę prawną, uznając, że zaproponowane powódce nowe warunki pracy należy
uznać za niedogodne dla niej, a zatem odmowę ich przyjęcia za usprawiedliwioną
zaistniałymi okolicznościami. Sąd Apelacyjny uznał również, że przejście powódki
bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy na wcześniejszą emeryturę stanowiło
jej uprawnienie i skorzystanie z tego nie wpływa na ocenę prawa do odprawy. Zda-
4
niem Sądu Apelacyjnego, przyjęta ocena prawna pozostaje w zgodzie z utrwalonym
orzecznictwem Sądu Najwyższego, według którego odmowa przyjęcia wypowiedze-
nia zmieniającego nie jest równoznaczna z wypowiedzeniem umowy o pracę przez
pracownika, lecz w takim wypadku rozwiązanie umowy o pracę następuje w wyniku
wypowiedzenia pracodawcy. Poza tym, dokonanie przez pracodawcę wypowiedzenia
zmieniającego może prowadzić do rozwiązania umowy (tak samo jak złożenie
oświadczenia o jej wypowiedzeniu definitywnym), wskutek nieprzyjęcia przez pra-
cownika propozycji zmiany treści stosunku pracy. Rozwiązanie umowy o pracę jest
wówczas celem ewentualnym, ubocznym wypowiedzenia zmieniającego warunki
pracy. Skutek ten jednak pracodawca powinien co najmniej przewidzieć.
Wyrokiem z dnia 25 września 2008 r., II PK 40/08, Sąd Najwyższy w uwzględ-
nieniu skargi kasacyjnej strony pozwanej, uchylił wyrok Sądu drugiej instancji i prze-
kazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzy-
gnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd
Najwyższy wskazał, że już z literalnego brzmienia § 11 ust. 2 Pakietu wynika, iż nie-
dotrzymanie gwarancji zatrudnienia, o której mówi § 14 Pakietu, polega na rozwiąza-
niu umowy przez pracodawcę. Skoro więc - zgodnie z art. 42 § 1-3 k.p. - celem wy-
powiedzenia zmieniającego jest zmiana warunków pracy lub płacy w celu kontynuacji
zatrudnienia, zaś rozwiązanie stosunku pracy jest tylko skutkiem nieprzyjęcia przez
pracownika proponowanych warunków, to nie można twierdzić, że każde wypo-
wiedzenie zmieniające, które napotka na odmowę pracownika, jest równoznaczne z
rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę w rozumieniu § 14 w związku z § 11
ust. 2 Pakietu. W ocenie Sądu Najwyższego, ze względu na cel poszczególnych po-
stanowień Pakietu, którym jest wzmożona ochrona pracowników przed utratą (a nie
zmianą warunków) zatrudnienia oraz cel całego Pakietu, którym jest zabezpieczenie
podstawowych interesów pracowniczych i socjalnych pracowników KWB „A." w pro-
cesie komercjalizacji, rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę w rozumieniu §
11 ust. 2 Pakietu nie można utożsamiać z formalnoprawnym skutkiem oświadczenia
pracodawcy o wypowiedzeniu, lecz konieczne jest ustalenie, która ze stron obiektyw-
nie spowodowała rozwiązanie umowy. Tym samym ustalenie, która ze stron dopro-
wadza do rozwiązania stosunku pracy (rozwiązuje umowę o pracę w rozumieniu § 11
ust. 2 Pakietu) w przypadku zastosowania wypowiedzenia zmieniającego wymaga
dokonania oceny uwzględniającej, czy w danym stanie faktycznym zmierza ono -
zgodnie z naturą tej czynności - do kontynuacji stosunku pracy, a jedynie odmowa
5
przyjęcia warunków przez pracownika powoduje rozwiązanie stosunku pracy, czy też
treść i okoliczności złożenia propozycji nowych warunków uzasadniają stwierdzenie,
że celem pracodawcy była eliminacja pracownika ze składu załogi.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 6 lutego
2009 r. [...] zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji i oddalił powództwo oraz zasądził
od powódki na rzecz pozwanej kwotę 28.538 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za
wszystkie instancje. Sąd Apelacyjny - uznając poczynione przez Sąd Okręgowy
ustalenia faktyczne za własne - wywiódł, że kwestią sporną pomiędzy stronami było,
czy nieprzyjęcie przez powódkę warunków pracy i płacy może być uznane za współ-
przyczynę rozwiązania stosunku pracy. Innymi słowy, czy odmowa przyjęcia zapropo-
nowanych powódce warunków zatrudnienia była uzasadniona. Zdaniem Sądu Apela-
cyjnego, ta odmowa nie była uzasadniona, gdyż przyczyną wypowiedzenia zmienia-
jącego były zmiany organizacyjne pozwanej, mające na celu zapewnienie większej
rentowności. Pakiet Gwarancji Pracowniczych w § 11 zapewniał pracownikom
ochronę przed rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę, ale już nie przed
ustaniem stosunku pracy na skutek odmowy przyjęcia zaproponowanych pracowni-
kowi warunków pracy i płacy. Z § 11 ust. 2 Pakietu wynika, że gwarancje zatrudnie-
nia, których niedotrzymanie sankcjonuje § 14, polegają na nierozwiązywaniu - z enu-
meratywnie określonych przyczyn - do 31 grudnia 2010 r. przez pozwanego praco-
dawcę umowy o pracę z jakimkolwiek pracownikiem, który był zatrudniony w dniu
przekształcenia Przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. Z § 14
Pakietu zaś wynika, że obowiązek wypłacenia pracownikowi odprawy powstaje wów-
czas, gdy pracodawca nie może lub nie chce dalej zatrudniać pracownika (czyli, gdy
nie dotrzymuje gwarancji zatrudnienia). Skoro z § 11 ust. 2 Pakietu wynika zobowią-
zanie pozwanej polegające na powstrzymaniu się od rozwiązania stosunków pracy w
drodze wypowiedzenia, to - w ocenie Sądu odwoławczego - czynności polegające na
wręczeniu pracownikowi wypowiedzenia zmieniającego, nie są przejawem złamania
gwarancji zatrudnienia. Pozwana zaproponowała powódce nowe warunki pracy i
płacy, a do ustania stosunku pracy doszło wskutek ich nieprzyjęcia przez powódkę.
Celem Pakietu było utrzymanie zatrudnienia z racji wprowadzanych zmian organiza-
cyjnych i zwiększenia rentowności zakładu, a jego rezultatem jest gwarancja utrzy-
mania zatrudnienia, a nie gwarancja utrzymania dotychczasowych warunków pracy i
płacy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nowe warunki pracy i płacy nie były dla powódki
rażąco niekorzystne, co uniemożliwiałoby ich akceptację. W wyniku zmian organiza-
6
cyjnych zostało zlikwidowane dotychczasowe stanowisko powódki, jednak zapropo-
nowano jej nowe stanowisko zbliżone do poprzedniego, o bardzo podobnym zakresie
obowiązków. Zakres czynności powódki został jedynie doprecyzowany i dostosowany
do obowiązków starszego specjalisty. Pozwana nie mogła zaproponować powódce
stanowiska kierownika Sekcji do Spraw Kadrowych, ponieważ osoba je zajmująca
podlegała ochronie. Z tej przyczyny powódka została pobawiona dodatku funkcyj-
nego, który do tej pory otrzymywała w wysokości 35% zasadniczego wynagrodzenia.
Po zmianach organizacyjnych jej wynagrodzenie uległo obniżeniu o 15,84%, a nie -
jak utrzymywała - o 35%. Powódka przed wprowadzeniem zmian organizacyjnych
uzyskiwała najwyższą stawkę wynagrodzenia zasadniczego i w wypowiedzeniu
stawka ta została wobec niej utrzymana. Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska
Sądu Okręgowego jakoby wskutek wypowiedzenia zmieniającego doszło do obniże-
nia prestiżu powódki, jak i jej alienacji od innych pracowników, co było związane z
koniecznością przeniesienia jej do sąsiedniego pokoju. Powódka nadal mogła wyko-
nywać swe obowiązki na takich samych zasadach, jak czyniła to do tej pory. Postę-
powanie dowodowe nie wykazało także, by powódka miała zostać przeniesiona do
sąsiedniej miejscowości w celu wykonywania swych obowiązków. W konsekwencji,
Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu Okręgowego przez oddalenie powództwa, zaś o
kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 w związku z art. 99
k.p.c.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego powódka wniosła skargę kasacyjną, zaskarża-
jąc go w całości. Powódka zarzuciła naruszenie: 1) art. 42 w związku z art. 45 k.p.
oraz § 11 ust. 2 i § 14 Pakietu Gwarancji Pracowniczych Kopalni Węgla Brunatnego
„A." SA w T. w związku z art. 9 § 1 k.p., przez dokonanie błędnej ich wykładni polega-
jącej na przyjęciu, że złożenie przez pozwaną wypowiedzenia zmieniającego warunki
umowy o pracę nie stanowiło naruszenia gwarancji zatrudnienia określonych w § 11
ust. 2 Pakietu i nie powodowało obowiązku wypłaty powódce odprawy przewidzianej
w Pakiecie; 2) art. 385 oraz art. 382 i art. 386 § 1 k.p.c., przez przyjęcie, że wolą po-
zwanej było kontynuowanie stosunku pracy z powódką, a odmowa przyjęcia zapro-
ponowanych warunków pracy była nieuzasadniona; 3) art. 98 i art. 99 k.p.c., przez
obciążenie powódki w całości kosztami procesu oraz 4) art. 102 k.p.c. i art. 113 pkt 4
u.k.s.c., przez ich niezastosowanie. Skarżąca wniosła o uchylenie wyroku Sądu Ape-
lacyjnego i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki odprawy w kwocie 183.602 zł
oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu, w tym
7
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie instancje, ewentualnie o
uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w całości i przekazanie sprawy temu Sądowi
do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu, w tym o kosztach
zastępstwa procesowego przed Sądem Najwyższym.
W uzasadnieniu skargi powódka zarzuciła w szczególności, że Sąd drugiej in-
stancji nie dostrzegł, iż wypowiedzenie zmieniające znacznie zwiększało zakres jej
obowiązków na nowym stanowisku, w tym wprowadzało obowiązek stałej obsługi
komputera i programów komputerowych w celu realizacji powierzonych zadań, a
także tego, że wypowiedzenie faktycznie prowadziło do obniżenia prestiżu zawodo-
wego powódki. Pozbawienie powódki dodatku funkcyjnego ma wpływ na wysokość
jej przyszłej emerytury. Zdaniem skarżącej, wypowiedzenie zmieniające nie było w
istocie realizacją gwarancji zatrudnienia, gdyż zaproponowane warunki zatrudnienia
wykluczały z góry ich przyjęcie przez powódkę, zarówno ze względu na brak możli-
wości należytego wywiązywania się z obowiązków pracowniczych, jak i ze względu
na nabycie uprawnień emerytalnych. Propozycja pracodawcy stwarzała tylko pozór
działań zmierzających do zagwarantowania powódce dalszego zatrudnienia, gdyż
pracodawca - wiedząc o uprawnieniach emerytalnych powódki - liczył na nieprzyjęcie
przez nią nowych warunków pracy i w rzeczywistości zmierzał do definitywnego roz-
wiązania umowy o pracę. Przy ustalonym stanie faktycznym, jego prawidłowa ocena
powinna prowadzić do przyjęcia, że wolą pozwanej nie było kontynuowanie z powód-
ką stosunku pracy, a odmowa przyjęcia przez powódkę zaproponowanych warunków
była uzasadniona szeregiem usprawiedliwiających ją okoliczności i nie wyłączała
prawa powódki do odprawy.
W odniesieniu do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, powódka podnio-
sła, że sprawa należy do skomplikowanych a pracownik „powinien żądać wyjaśnienia
jego żywotnych interesów". Z tego powodu - jeśli nawet jego żądania okażą się nie-
uzasadnione - istnieje podstawa do zastosowania art. 102 k.p.c. Powódka była „su-
biektywnie przekonana" o słuszności jej żądania i w tej sytuacji nawet oddalenie żą-
dania nie powinno prowadzić do obciążenia jej w całości kosztami procesu, chociaż-
by z uwagi na to, że jej jedynym źródłem utrzymania jest emerytura w wysokości
2.491 zł miesięcznie.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwana wniosła o odmowę przyjęcia jej
do rozpoznania, względnie o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powódki kosztów
postępowania kasacyjnego. Pozwana w szczególności podkreśliła, że zarzuty skargi
8
skierowane przeciwko rozstrzygnięciu o kosztach procesu są niedopuszczalne i nie
mogą stanowić samodzielnej podstawy kasacyjnej, gdyż rozstrzygnięcie o kosztach
procesu nie wpływa na wynik sprawy.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Skarga kasacyjna nie jest zasadna w zakresie podniesionych zarzutów obrazy
art. 42 w związku z art. 45 k.p. oraz § 11 ust. 2 i § 14 Pakietu Gwarancji Pracowni-
czych w związku z art. 9 § 1 k.p., a także naruszenia art. 385 oraz art. 382 i art. 386 §
1 k.p.c. Problem dotyczący treści, wykładni, a zwłaszcza celu, do jakiego zmierzał
pozwany pracodawca, składając powódce oświadczenie woli o wypowiedzeniu wa-
runków pracy i płacy, został przez Sąd Apelacyjny rozstrzygnięty w oparciu o pogląd
prawny wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 września 2008 r., II PK
40/08. W wyroku tym przesądzono, że złożenie przez pracodawcę wypowiedzenia
zmieniającego może być uznane za niedotrzymanie gwarancji zatrudnienia tylko
wówczas, gdy z całokształtu okoliczności sprawy, a w szczególności z treści zapro-
ponowanych pracownikowi nowych warunków pracy lub pracy, wynika, że rzeczywi-
stą wolą pracodawcy nie jest kontynuacja stosunku pracy, lecz jego definitywne za-
kończenie. Sąd drugiej instancji był związany wykładnią prawa przedstawioną w tym
wyroku Sądu Najwyższego (art. 39820
k.p.c.) co do treści normy prawnej wynikającej
z postanowień § 11 ust. 2 i § 14 Pakietu. Sąd Apelacyjny na podstawie całokształtu
materiału dowodowego poczynił ustalenia faktyczne, według których zamiarem po-
zwanego pracodawcy rzeczywiście była tylko zmiana warunków zatrudnienia powód-
ki związana z reorganizacją zakładu pracy (uzasadniona w rozumieniu art. 45 § 1
k.p.), a nie definitywne rozwiązanie stosunku pracy z powódką. Ustalenie zamiaru
strony składającej oświadczenie woli jest elementem ustaleń faktycznych (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2007 r., I CSK 17/07, LEX nr 269809). Sąd
Apelacyjny wykluczył przy tym, że pracodawca działał ze z góry powziętym zamiarem
definitywnego wypowiedzenia powódce umowy o pracę wskutek zaproponowania
ewidentnie niekorzystnych dla niej warunków pracy i płacy, rażąco odbiegających od
dotychczasowych. Sąd Najwyższy jest związany tymi ustaleniami (art. 39813
§ 2
k.p.c.) i wszelkie rozważania oparte na innym stanie faktycznym są bezprzedmio-
towe.
9
Sąd odwoławczy uznał, że złożenie powódce przez pozwaną oświadczenia o
wypowiedzeniu dotychczasowych warunków pracy i płacy nie zmierzało do narusze-
nia gwarancji zatrudnienia określonych w § 11 ust. 2 Pakietu, gdyż wolą pozwanej
Spółki było kontynuowanie stosunku pracy z powódką. Odmowa przyjęcia przez po-
wódkę zaproponowanych warunków pracy dotyczyła wprawdzie warunków mniej ko-
rzystnych od dotychczasowych, ale nie rażąco nieadekwatnych do stażu pracy i kwa-
lifikacji zawodowych powódki. Oczywiste przy tym jest, że wypowiedzenie zmienia-
jące było konieczne tylko w przypadku zmiany warunków pracy (płacy) na niekorzyść
pracownika i dlatego zostało dokonane. Decydujące znaczenie należy więc przypisać
nie temu, że nowe warunki były niekorzystne, ale temu, że ich zmiana była uzasad-
niona w rozumieniu art. 45 § 1 w związku z art. 42 § 1 k.p. Taka (uzasadniona)
zmiana warunków pracy i płacy pracowników jest dopuszczalna i stanowi w istocie
jedną z przesłanek dotrzymania gwarancji zatrudnienia, polegającej na utrzymaniu
miejsc pracy pracowników pozwanej Spółki objętych regulacjami Pakietu. Nie można
bowiem wymagać od pracodawcy, aby przez wiele lat nie dokonywał żadnych zmian
w zakresie warunków pracy i płacy swoich pracowników, mimo że występują uzasad-
niające to względy organizacyjne, ekonomiczne itp. Najkrócej rzecz ujmując, wynika-
jąca z Pakietu gwarancja dotyczyła zatrudnienia, a nie jego warunków.
Skarga jest natomiast częściowo uzasadniona w zakresie rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania (w szczególności zarzut naruszenia art. 102 k.p.c.). W tym
przedmiocie strona pozwana nietrafnie podnosi, że zarzut błędnego zastosowania
przepisów o kosztach procesu nie może być skutecznie zgłoszony w skardze kasa-
cyjnej. Tak rzeczywiście było w poprzednim stanie prawnym (wyroki Sądu Najwyż-
szego z dnia 1 czerwca 2000 r., I CKN 569/98, LexPolonica nr 380635, z dnia 24 lu-
tego 2006 r., II CSK 136/05, LEX nr 200973 oraz z dnia 6 marca 2008 r., II PK
189/07, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 140). Aktualnie (w brzmieniu ustalonym przez art.
1 ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywil-
nego, Dz.U. Nr 69, poz. 592, który wszedł w życie 22 maja 2009 r.) przepis art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. przewiduje możliwość wniesienia przez stronę zażalenia do Sądu
Najwyższego na postanowienie sądu drugiej instancji co do kosztów procesu, które
nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Ta zmiana jest konse-
kwencją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 marca 2007 r., SK 3/05 (OTK-
A 2007 nr 3, poz. 32; Przegląd Sądowy 2007 nr 11-12, s. 190. z glosą P. Grzegor-
czyka). Ten (nowy) stan prawny ma bezpośrednie zastosowanie od dnia 22 maja
10
2009 r. z uwagi na brak przepisów przejściowych w ustawie nowelizującej. W zakre-
sie wskazanym w art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. (co do orzeczenia sądu drugiej instancji o
kosztach procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instan-
cji) strona może więc złożyć zażalenie, jeżeli nie składa skargi kasacyjnej. Jednakże
rozstrzygnięcie o kosztach procesu należy zawsze traktować jako postanowienie,
choćby było zawarte w wyroku. W zakresie objętym art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. od po-
stanowienia o kosztach zawartego w wyroku stronie przysługuje więc zażalenie i tak
należy potraktować część skargi kasacyjnej podnoszącej zarzuty dotyczące tego roz-
strzygnięcia, przy czym zażalenie to nie może być odrzucone z powodu niezachowa-
nia terminu przewidzianego w art. 394 § 2 k.p.c. (uchwała połączonych Izb: Izby Cy-
wilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 6 marca
1972 r., III CZP 27/71, OSNCP 1973 nr 1, poz. 1 oraz uchwały z dnia 11 października
1995 r., III CZP 138/95, OSNC 1996 nr 2, poz. 20; Palestra 1996 nr 7-8, s. 259, z
glosą A. Marcinkowskiego i z dnia 3 lutego 2009 r., I PZP 5/08, OSNP 2009 nr 11-12,
poz. 132).
Sąd Apelacyjny zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 28.538 zł tytu-
łem zwrotu kosztów postępowania. Mając na uwadze sytuację materialną i rodzinną
powódki (czego wyrazem było niewątpliwie zwolnienie powódki od opłaty sądowej w
całości od pozwu i od skargi kasacyjnej w kwocie przekraczającej 1.000 zł), a także
uwzględniając skomplikowany charakter sprawy (powódka przegrała sprawę dopiero
w wyniku ponownego jej rozpoznania w postępowaniu apelacyjnym) Sąd Najwyższy
- kierując się względami słuszności wynikającymi z art. 102 k.p.c. - uznał, że obciąże-
nie powódki kosztami postępowania w pełnej wysokości byłoby nietrafne i dlatego
zmienił rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w punkcie drugim sentencji
zaskarżonego wyroku w ten sposób, że obniżył do połowy (w przybliżeniu) kwotę, do
uiszczenia której powódka została zobowiązana tytułem zwrotu kosztów procesu na
rzecz pozwanej.
Z powołanych przyczyn Sąd Najwyższy w części oddalającej skargę kasa-
cyjną orzekł jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c., zaś w części uwzględ-
niającej skargę na podstawie art. 39816
k.p.c. O kosztach postępowania kasacyjnego
orzeczono na mocy art. 100 k.p.c.
========================================