Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 34/09
POSTANOWIENIE
Dnia 10 grudnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski
w sprawie z powództwa Towarzystwa Budownictwa Społecznego w Z. Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 10 grudnia 2009 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 kwietnia 2009 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Uzasadnienie
Decyzją z dnia 8 lutego 2008 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów, na podstawie m. in. art. 27 ust. 1 i ust. 2 w związku z art. 24 ust. 1 i
ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów
(Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.), uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy
konsumentów działanie Towarzystwa Budownictwa Społecznego w Z. Spółki z o.o.
polegające na stosowaniu we wzorcach umowy pod nazwą „Umowa” oraz „Umowa
o wybudowanie budynku jednorodzinnego w zabudowie szeregowej z
wbudowanym garażem” postanowienia o treści: „Zmiana przepisów o podatku VAT,
w tym stawki VAT, w trakcie realizacji niniejszej umowy stanowi podstawę
dokonania zmiany umowy w zakresie dotyczącym ceny o wartość zmiany stawki
2
podatku VAT”, które zostało wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy
uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 47945
k.p.c. i stwierdził
zaniechanie stosowania tej praktyki z dniem 8 sierpnia 2007 r.; nałożył na
Towarzystwo Budownictwa Społecznego karę pieniężną w wysokości 5.000 zł.
Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2009 r. Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385
k.p.c. oddalił apelację strony powodowej – Towarzystwa Budownictwa Społecznego
w Z.Spółki z o.o. od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów z dnia 26 czerwca 2008 r. oddalającego jej odwołanie od wskazanej
wyżej decyzji Prezesa UOKiK z dnia 8 lutego 2008 r.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżyła skargą kasacyjną strona
powodowa.
We wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazano – z
powołaniem się na art. 398 9
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c. -, że w sprawie występuje istotne
zagadnienie prawne, sprowadzające się do kwestii „wyjaśnienia w jakich granicach
można przyjmować podobieństwo albo tożsamość kwestionowanych przez Prezesa
UOKIK zapisów umownych do treści zapisów rejestru klauzul abuzywnych oraz
wyjaśnienia skuteczności tego rodzaju klauzul wobec osób trzecich, tj. na ile
klauzule, jak wpisana pod nr 885 rejestru, wiążą osoby trzecie”. W uzasadnieniu
tego wniosku skarżący powołał się na to, że „wyjaśnienia wymaga aktualność i
zgodność orzeczeń Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 22 sierpnia
2005 r. (XVII Ama 21/05) i z dnia 7 marca 2005 r. (XVII Ama 6/04) z uchwałą Sądu
Najwyższego z 19 grudnia 2003 r (III CZP 95/03) OSNC 2005/2/25, w
szczególności przez ustalenie jednoznacznej wykładni terminów: postanowienia
„analogiczne” i „tożsame”, wobec zasadniczych różnic interpretacyjnych,
niedostrzeżonych przez Sądy Obu Instancji”.
Ponadto według strony skarżącej, „istnieje problem (w zakresie cyt. wyż
przepisów art. 328 § 2 w zw. z 391 k.p.c.), dotyczący możliwości całkowitego
pominięcia przez Sąd II instancji kwestii wskazania podstawy faktycznej wyroku
przy wydaniu wyroku oddalającego apelację”.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany Prezes UOKiK wniósł o
odmowę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, ewentualnie, w razie przyjęcia
skargi do rozpoznania pozwany wniósł o: oddalenie skargi oraz o zasądzenie od
3
powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa
procesowego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k. p. c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną
do rozpoznania, jeżeli: w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność
postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
Istotność zagadnienia prawnego – jako przesłanki przyjęcia skargi
kasacyjnej do rozpoznania z art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. – polega na tym, że w danej
sprawie występuje problem prawny mający znaczenie dla rozwoju prawa lub
znaczenie precedensowe dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw.
Uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania ze względu na
występujące w sprawie istotne zagadnienie prawne (art. 3984
§ 1 pkt 3 i art. 3989
§
1 pkt 1 k.p.c.), polega na sformułowaniu tego zagadnienia i wskazaniu argumentów
prawnych, które prowadzą do rozbieżnych ocen prawnych, w tym także na
sformułowaniu własnego stanowiska przez skarżącego (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z 10 maja 2001 r., II CZ 35/01, OSNC 2002 nr 1, poz. 11).
Sformułowanie istotnego zagadnienia prawnego w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1
k.p.c. powinno przybrać formę odrębnego wywodu prawnego, w którym skarżący
przedstawi wątpliwości co do określonego przepisu (normy) lub zespołu przepisów
(norm), albo szerzej i bardziej ogólnie – wątpliwości co do pewnego uregulowania
prawnego (instytucji prawnej). Z przedstawionego przez wnoszącego skargę
kasacyjną istotnego zagadnienia prawnego musi wynikać, jaki jest konkretny
problem prawny, na czym polegają istotne wątpliwości interpretacyjne, na czym
polega rozbieżność w orzecznictwie i jakich kwestii owa niejednolitość dotyczy.
Zagadnienie prawne jest to bowiem zagadnienie, które wiąże się z określonym
przepisem prawnym, którego wyjaśnienie ma znaczenie nie tylko dla
rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, ale także dla rozstrzygnięcia innych
podobnych spraw (por. wyrok Sądu Najwyższego z 14 lutego 2003 r., I PK 306/02,
4
Wokanda 2004 nr 7-8, poz. 51). Rozważanie przez Sąd Najwyższy, w ramach
rozpoznawania skargi kasacyjnej, określonych zagadnień prawnych czy też
dokonywanie wykładni przepisów, nie może mieć charakteru abstrakcyjnego,
oderwanego od przesłanek orzekania w danej sprawie (por. wyrok Sądu
Najwyższego z 13 listopada 2002 r., I CK 213/02, LEX nr 74415).
Przede wszystkim strona skarżąca nie wskazała w uzasadnieniu wniosku o
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania przepisu prawa – odpowiedniego do
podstaw zaskarżonego skargą kasacyjną wyroku Sądu Apelacyjnego wydanego w
sprawie o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów - , z którym wiązałaby
występowanie w sprawie istotnego – w jej ocenie – zagadnienia prawnego w
rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c., czy też którego wykładnia budziłaby poważne
wątpliwości lub wywoływała rozbieżności w orzecznictwie sądowym – por. art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c. Skarżąca swoje wątpliwości związane ze skutecznością klauzul
wpisanych do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone
wobec osób trzecich oraz z zakresem „tożsamości” zakazanych postanowień –
wiąże z występującą – w jej ocenie - rozbieżnością w orzecznictwie sądowym
pomiędzy wyrokami Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 22 sierpnia
2005 r. (XVII Ama 21/05) i z dnia 7 marca 2005 r. (XVII Ama 6/04) a uchwałą Sądu
Najwyższego z 19 grudnia 2003 r (III CZP 95/03) – OSNC 2005/2/25.
Występowały wątpliwości co do zasięgu klauzuli wpisanej do rejestru
postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone (art. 47945
§ 2 k.p.c.) w
zakresie podmiotowym i przedmiotowym – w kontekście wpływu na ocenę działań
przedsiębiorcy jako praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów (art. 23a
ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów –
Dz.U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm. oraz art. 24 obecnie obowiązującej ustawy z
dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów – Dz.U. Nr 50, poz.
331 ze zm.).
Wątpliwości te zostały wyjaśnione przez Sąd Najwyższy, który w uchwale z
dnia 13 lipca 2006 r., III SZP 3/06 – OSNP 2007/1-2/35, wyraził pogląd, zgodnie z
którym: stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią
postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu
Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i
5
wpisanych do rejestru, o którym mowa w art. 47945
§ 2 k.p.c., może być uznane w
stosunku do innego przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy
konsumentów (art. 23a ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów, jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm.).
Sąd Najwyższy w powołanej wyżej uchwale uwzględnił również stanowisko
wyrażone w powołanych w skardze wyrokach w szczególności zaś w wyroku Sądu
Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 22 sierpnia 2005
r., XVII Ama 21/05 – Dz. Urz. UOKiK 2005 nr 3, poz. 45.
Dodać jeszcze należy, że nie ma podstaw, ogólnikowo zasygnalizowane w
skardze oczekiwanie skarżącego na uzyskanie określenia przypadków
„tożsamości” postanowień umownych z tymi postanowieniami które objęte są
rejestrem, o którym mowa w sprawie. Dokonywanie takich ocen nie może wynikać z
abstrakcyjnie ujętego kryterium lecz jest konsekwencją okoliczności faktycznych
poszczególnych przypadków.
Drugi z problemów wniosku „w zakresie art. 328 k.p.c. w związku z art. 391
k.p.c. nie został w ogóle w skardze przedstawiony, a postawione pytanie nie jest
adekwatnie odniesione do treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku w którym Sąd
drugiej instancji po przedstawieniu ustaleń faktycznych dokonanych w wyroku Sądu
pierwszej instancji uzasadnił dlaczego uznał zarzuty apelacji za bezzasadne.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy uznając, że nie zachodzą
okoliczności, o których mowa w art. 3989
§ 1 k.p.c. postanowił jak w sentencji.