Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 8 grudnia 2009 r.
III SO 2/09
Niedopuszczalne jest zażalenie na postanowienie Sądu Najwyższego o
odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem
Sądu Najwyższego o odrzuceniu odwołania od uchwały Krajowej Rady Sądow-
nictwa.
Sędzia SN Józef Iwulski
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 grudnia
2009 r. sprawy z odwołania Zygmunta D. od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z
dnia 8 stycznia 2008 r. [...] w sprawie nieprzedstawienia wniosku o powołanie do peł-
nienia urzędu sędziego, na skutek zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 12 lutego 2009 r. [...]
o d r z u c i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 13 maja 2008 r. [...] Sąd Najwyższy odrzucił odwołanie
Zygmunta D. od uchwały [...] Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 8 stycznia 2008 r. w
przedmiocie nieprzedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu sędziego
sądu okręgowego.
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 maja 2008 r., SK
57/06 (Dz.U. Nr 96, poz. 621; OTK-A 2008 nr 4, poz. 63; Przegląd Sejmowy 2009 nr
1, s. 191, z glosą M. Wiącka) - w którym stwierdzono, że art. 13 ust. 2 zdanie drugie
ustawy o Krajowej Rady Sądownictwa (Dz.U. Nr 100, poz. 1082 ze zm.) w zakresie,
w jakim dotyczy art. 2 ust 1 pkt 3 w związku z art. 2 tej ustawy jest niezgodny z art.
45 ust. 1 i z art. 77 ust. 2 w związku z art. 60 Konstytucji RP - odwołujący się wniósł
do Sądu Najwyższego skargę o wznowienie postępowania zakończonego wskaza-
nym postanowieniem z dnia 13 maja 2008 r., opierając ją na podstawie wynikającej z
art. 4011
k.p.c. w związku z art. 190 ust. 4 Konstytucji RP.
2
Postanowieniem z dnia 12 lutego 2009 r. [...] Sąd Najwyższy odrzucił skargę o
wznowienie postępowania. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wska-
zał, że sędzia, którego kandydatury na wyższe stanowisko Krajowa Rada Sądownic-
twa nie przedstawiła Prezydentowi RP przed ogłoszeniem wyroku Trybunału Konsty-
tucyjnego z dnia 27 maja 2008 r., SK 57/06 (co nastąpiło w dniu 5 czerwca 2008 r.)
nie może żądać wznowienia sądowego postępowania odwoławczego w zakończonej
procedurze obsadzania stanowisk sędziowskich, a może jedynie ponownie ubiegać
się o wolne stanowisko sędziowskie na zasadach wynikających ze zmodyfikowanego
stanu prawnego powstałego w następstwie tego orzeczenia Trybunału (czyli z możli-
wością odwołania się do Sądu Najwyższego od negatywnej uchwały Krajowej Rady
Sądownictwa).
Na postanowienie z dnia 12 lutego 2009 r. odwołujący się wniósł zażalenie do
Sądu Najwyższego, w którym wniósł o: 1) zmianę zaskarżonego postanowienia i
„orzeczenie o dopuszczalności wznowienia postępowania zakończonego prawomoc-
nym postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2008 r."; 2) uchylenie posta-
nowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2008 r.; 3) uchylenie uchwały Krajowej
Rady Sądownictwa z dnia 8 stycznia 2008 r. oraz 4) przekazanie sprawy Krajowej
Radzie Sądownictwa do ponownego rozpoznania. Jako podstawa prawna zażalenia
został wskazany art. 394 § 1 k.p.c. i art. 176 ust. 1 Konstytucji RP. Żalący się zarzucił
naruszenie art. 4011
k.p.c. i art. 190 ust. 4 Konstytucji RP przez odmowę ich zastoso-
wania oraz art. 6 „Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw i Podstawowych Wolno-
ści" i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, przez pozbawienie go prawa do rozpatrzenia
sprawy przez niezawisły lub bezstronny sąd. W uzasadnieniu zażalenia wywiedziono
w szczególności, że w sprawie dotyczącej odwołania od uchwały Krajowej Rady Są-
downictwa Sąd Najwyższy działa jako sąd pierwszej instancji, a skoro postanowienie
o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania jest orzeczeniem kończącym postę-
powanie w sprawie, to przysługuje na to orzeczenie zażalenie do Sądu Najwyższego
(ponieważ nie ma „wyższej instancji" od tego Sądu).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest niedopuszczalne i dlatego podlega odrzuceniu. W uzasadnieniu
wyroku z dnia 27 maja 2008 r., SK 57/06, Trybunał Konstytucyjny wyraźnie wskazał,
że rzeczą ustawodawcy jest określenie sądu właściwego do rozpoznawania spraw
3
oraz zakresu i procedury sądowej kontroli nad postępowaniem dotyczącym obsady
stanowisk sędziowskich. Przepis art. 13 ust. 6 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajo-
wej Radzie Sądownictwa stanowi, że w zakresie nieuregulowanym tą ustawą do po-
stępowania przed Sądem Najwyższym stosuje się przepisy Kodeksu postępowania
cywilnego o skardze kasacyjnej. Z tych przepisów wynika zaś, że orzeczenia wyda-
wane przez Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym są ostateczne i nie przysłu-
guje od nich żaden środek prawny. To stanowisko jest ugruntowane w orzecznictwie i
nie budzi wątpliwości (por. postanowienia z dnia 5 sierpnia 1998 r., I CZ 99/98, LEX
nr 365083; z dnia 14 lipca 2000 r., II UZ 82/00, LexPolonica nr 353747; z dnia 27
października 2004 r., IV CK 266/04, LEX nr 365071; por. też postanowienie Naczel-
nego Sądu Administracyjnego z dnia 4 kwietnia 2008 r., II GZ 187/07, LEX nr
479149).
Wyłączenie możliwości zaskarżania orzeczeń Sądu Najwyższego wynika
także z ustrojowego usytuowania tego sądu jako naczelnego organu władzy sądow-
niczej (art. 183 Konstytucji RP). Sąd Najwyższy nie jest sądem ani pierwszej, ani dru-
giej instancji (choć może być sądem "jedynej instancji"). Będąc najwyższym organem
władzy sądowniczej, Sąd Najwyższy zawsze orzeka poza tokiem instancji. Żalący się
jako podstawę zażalenia wskazuje art. 394 § 1 k.p.c., co jest pozbawione racji. Prze-
pis ten stanowi bowiem, że zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na posta-
nowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na
wyliczone postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego.
Jest więc oczywiste, że przepis ten nie może być podstawą wniesienia rozpoznawa-
nego zażalenia, skoro Sąd Najwyższy nie jest sądem pierwszej instancji. Z podob-
nych względów podstawą wniesienia tego zażalenia nie może być art. 3941
k.p.c.,
który dotyczy zaskarżania postanowień sądu drugiej instancji.
Żalący powołuje się na art. 176 ust. 1 Konstytucji RP, który przewiduje, że po-
stępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne, jednak mylnie upatruje w nim
podstawy umożliwiającej zaskarżanie orzeczeń Sądu Najwyższego. Trybunał Konsty-
tucyjny wielokrotnie podkreślał, że zasada dwuinstancyjności postępowania sądo-
wego dotyczy jedynie spraw przekazanych na mocy ustaw do właściwości sądów,
czyli - innymi słowy - spraw rozpoznawanych „od początku do końca" przez sądy
(por. przykładowo wyroki z dnia 8 grudnia 1998 r., K 41/97, OTK 1998 nr 7, poz. 117,
Przegląd Sejmowy 1999 nr 1, s. 184, z glosą B. Wierzbowskiego; Przegląd Sejmowy
2000 nr 1, s. 205, z glosą A. Wróbla oraz z dnia 13 lipca 2004 r., P 20/03, OTK-A
4
2004 nr 7, poz. 64; por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2006 r., III
PO 1/06, OSNP 2007 nr 9-10, poz. 147). W postępowaniu o mieszanym charakterze
(a do takich zaliczyć należy postępowanie w sprawie przedstawienia przez Krajową
Radę Sądownictwa Prezydentowi RP kandydatury na wolne stanowisko sędziowskie)
- zdaniem Trybunału - jednoinstancyjna kontrola sądowa (w tym wypadku Sądu Naj-
wyższego) odpowiada standardom konstytucyjnym.
Przede wszystkim jednak pojęcie „instancji” i wynikającą z art. 176 ust. 1 Kon-
stytucji RP gwarancję dwuinstancyjności postępowania sądowego należy odnosić do
przedmiotu całego postępowania, a nie w relacji do przedmiotu konkretnego rozstrzy-
gnięcia, także incydentalnego (por. wyroki Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20
września 2006 r., SK 63/05, OTK-A 2006 nr 8, poz. 108; Glosa 2007 nr 1, s. 123, z
glosą Z. Kmieciaka; Przegląd Sejmowy 2008 nr 4, s. 209, z glosą G. Rząsy oraz z
dnia 31 marca 2009 r., SK 19/08, Dz.U. Nr 58, poz. 486; OTK-A 2009 nr 3, poz. 29, a
także uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 r.,
III SPZP 3/05, OSNP 2006 nr 21-22, poz. 341; Przegląd Sądowy 2008 nr 9, s. 129, z
glosą G. Rząsy i B. Błońskiej; por. również M. Pilich: Wpływ orzeczeń Trybunału Kon-
stytucyjnego na Kodeks postępowania cywilnego, Kwartalnik Prawa Prywatnego
2009 nr 2; T. Zembrzuski: Zaskarżanie orzeczeń incydentalnych wydanych po raz
pierwszy w toku instancji (uwagi na tle wyroku Trybunału Konstytucyjnego), Przegląd
Sądowy 2007 nr 9, s. 18; choć odmiennie wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia
27 marca 2007 r., SK 3/05, Dz.U. Nr 61, poz. 418; OTK-A 2007 nr 3, poz. 32; Prze-
gląd Sądowy 2007 nr 11-12, s. 190, z glosą P. Grzegorczyka). Jak trafnie wywiódł
Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 września 2006 r., SK 21/05
(OTK-A 2006 nr 8, poz. 103) zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego wy-
rażona w art. 176 ust. 1 Konstytucji RP pozostaje w ścisłym związku z art. 78 Konsty-
tucji RP, który musi zostać uwzględniony przy ustalaniu znaczenia art. 176 ust. 1
Konstytucji RP. Przepis art. 78 Konstytucji RP z jednej strony stanowi, że każda ze
stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji,
ale z drugiej strony upoważnia ustawodawcę do określenia wyjątków od tej zasady
oraz trybu zaskarżania.
Oznacza to, że z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP wynika zasada dwuinstancyj-
nego postępowania sądowego, ale obowiązująca tylko w sprawach rozpoznawanych
od początku do końca przez sądy. Prawo do zaskarżania (art. 78 Konstytucji RP)
obejmuje natomiast tylko rozstrzygnięcia wydawane w pierwszej instancji we wszyst-
5
kich postępowaniach prowadzonych przez organy władzy publicznej, ale nawet w
tym zakresie (rozstrzygnięć organów pierwszej instancji) ustawa może przewidywać
wyjątki (ich niezaskarżalność).
Skoro nie istnieje podstawa prawna zaskarżania orzeczeń wydawanych przez
Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym (a więc także w indywidualnych spra-
wach dotyczących odwołań od uchwał Krajowej Rady Sądownictwa - art. 13 ust. 6
ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa), w tym podstawa umożliwiająca wniesienie
zażalenia na postanowienie Sądu Najwyższego o odrzuceniu skargi o wznowienie
postępowania zakończonego postanowieniem Sądu Najwyższego o odrzuceniu od-
wołania od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, to przedmiotowe zażalenie jest
niedopuszczalne i podlega odrzuceniu na podstawie 370 k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c., przy zastosowaniu art. 39810
zdanie drugie k.p.c.
========================================