Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 81/09
POSTANOWIENIE
Dnia 17 grudnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
SSA Barbara Trębska
w sprawie z powództwa Daniela O.
przeciwko COMPENSA Towarzystwu Ubezpieczeń SA
w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 grudnia 2009 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Okręgowego w S.
z dnia 17 czerwca 2009 r.,
zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że obniża
zasądzoną nim kwotę 600 (sześćset) złotych do kwoty 150 (sto
pięćdziesiąt) złotych;
oddala zażalenie w pozostałej części.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem zawartym w wyroku z dnia z dnia 27 kwietnia 2009 r.,
wydanym w sprawie o zasądzenie kwoty 33.000 zł z odsetkami, Sąd Rejonowy w L.
zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.542,50 zł z odsetkami tytułem
zwrotu kosztów procesu. W zażaleniu na to postanowienie powód domagał się jego
zmiany i zasądzenia na jego rzecz kosztów procesu w kwocie wskazanej
w złożonym przez niego przed sądem pierwszej instancji spisie kosztów,
tj. w kwocie 8.799 zł. Pozwany, reprezentowany przez radcę prawnego, który
prowadził sprawę już przed sądem pierwszej instancji, wniósł o oddalenie zażalenia
i zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów postępowania zażaleniowego
według norm przepisanych. Postanowieniem z dnia 17 czerwca 2009 r. Sąd
Okręgowy w S. oddalił zażalenie i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę
600 zł tytułem kosztów postępowania zażaleniowego. Na uzasadnienie tego
ostatniego rozstrzygnięcia powołał art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 12 ust. 2 pkt 1
w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu.
Na postanowienie o kosztach postępowania zażaleniowego (o kosztach
procesu za instancję, w której rozpoznane zostało zażalenie) zawarte
w postanowieniu Sądu Okręgowego powód wniósł zażalenie do Sądu
Najwyższego. Zarzucił błędne obliczenie kosztów zastępstwa procesowego
pozwanego w postępowaniu zażaleniowym, naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego
niezastosowanie i naruszenie art. 98 k.p.c. przez jego zastosowanie. Wniósł
o zmianę zaskarżonego postanowienia przez nieobciążenie go kosztami
postępowania zażaleniowego.
W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o jego oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wobec oddalenia zażalenia powoda pozwanemu, który zgłosił wniosek
o przyznanie kosztów postępowania zażaleniowego (art. 109 § 1 k.p.c.),
3
przysługiwał zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik (wynik sprawy
w postępowaniu zażaleniowym) zwrot kosztów postępowania zażaleniowego
(art. 98 § 1 k.p.c.). W sprawie nie zachodził wypadek szczególnie uzasadniony,
pozwalający na nieobciążanie go kosztami postępowania zażaleniowego (art. 102
k.p.c.). Wbrew przekonaniu skarżącego o istnieniu takiego wypadku nie świadczy
dysproporcja pomiędzy kosztami procesu zasądzonymi w sprawie na rzecz powoda
(4.542,50 zł) a kosztami postępowania zażaleniowego (zasądzonymi na rzecz
pozwanego w kwocie 600 zł). Wprawdzie jedyną czynnością pozwanego
w postępowaniu zażaleniowym było wniesienie odpowiedzi na zażalenie,
ale dokonanie tej czynności przez pełnomocnika będącego radcą prawnym
uzasadniało przyznanie mu wynagrodzenia, które należy do niezbędnych kosztów
procesu poniesionych przez pozwanego (art. 98 § 3 k.p.c.).
Ponieważ w postępowaniu zażaleniowym pozwany nie poniósł żadnych innych
kosztów, Sąd Okręgowy zasadnie uznał, że na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art.
99 k.p.c. należy mu się zwrot kosztów tego postępowania obejmujący jedynie
wynagrodzenie radcy prawnego za prowadzenie sprawy w postępowaniu
zażaleniowym, przy czym ze względu na podjęte czynności i nakład pracy przy ich
dokonaniu (art. 109 § 2 k.p.c.) wynagrodzenie to powinno odpowiadać minimalnej
stawce opłat za czynności radców prawnych, określonej za prowadzenie sprawy
przez radcę prawnego w postępowaniu zażaleniowym w rozporządzeniu Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców
prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163,
poz. 1349 ze zm.; dalej – „rozporządzenie” ).
Stosownie do § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia stawka minimalna
za prowadzenie sprawy w postępowaniu zażaleniowym przed sądem okręgowym
wynosi 25 % stawki minimalnej, a jeżeli w pierwszej instancji nie prowadził sprawy
ten sam radca prawny – 50% stawki minimalnej, w obu wypadkach nie mniej niż 60
zł. Według § 4 ust. 1 rozporządzenia wysokość stawki minimalnej w postępowaniu
rozpoznawczym zależy od wartości przedmiotu sprawy lub jej rodzaju. W sprawach
o zasądzenie świadczenia pieniężnego wysokość stawki minimalnej zależy
od wartości przedmiotu sprawy. Wysokość tej stawki określa § 6 rozporządzenia.
4
W zaskarżonym postanowieniu za podstawę ustalenia stawki minimalnej
za prowadzenie sprawy w postępowaniu zażaleniowym przez radcę prawnego Sąd
Okręgowy przyjął stawkę minimalną właściwą dla wartości przedmiotu sprawy
(wartości przedmiotu sporu), w której wydane zostało zaskarżone postanowienie,
t.j. kwotę 33.000 zł. Stawka minimalna od tej kwoty wynosi bowiem 2400 zł (§ 6
pkt 5 rozporządzenia), a 25 % od tej kwoty (§ 12 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia) to 600
zł. Zarzucając błędne określenie wysokości kosztów zastępstwa procesowego
pozwanego w postępowaniu zażaleniowym skarżący uważa zaś, że wartością tą
jest wskazana w zażaleniu, jako wartość przedmiotu zaskarżenia, kwota 4.800 zł
(zapewne jako różnica pomiędzy zasądzonymi kosztami procesu – 8.799 zł
i kosztami żądanymi – 4.542,50 zł), a ponieważ stawka minimalna od tej kwoty
wynosi 600 zł, a 25% tej kwoty to 150 zł, to najwyżej w takiej wysokości powinien
należeć się pozwanemu zwrot kosztów postępowania zażaleniowego.
Rozstrzygnięcie zażalenia wymaga więc zajęcia stanowiska co do tego, co stanowi
podstawę zasądzenia kosztów postępowania zażaleniowego w zakresie opłaty
za prowadzenie sprawy przez radcę prawnego, gdy zażalenie dotyczy kosztów
postępowania. Chodzi o to czy podstawą tą jest stawka minimalna za czynności
radcy prawnego, zależna od wartości przedmiotu lub rodzaju sprawy, w której
wniesione zostało zażalenie, czy też zależy ona od wartości przedmiotu
zaskarżenia.
Rozporządzenie w § 2 ust. 2 stanowi, że podstawę zasądzenie opłaty
za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego stanowią stawki
minimalne określone w rozporządzeniu. Według zaś § 4 ust. 2 rozporządzenia
wysokość stawki minimalnej zależy od wartości przedmiotu sprawy lub jej rodzaju,
a w postępowaniu egzekucyjnym – od wartości egzekwowanego świadczenia.
Rozporządzenie, w przeciwieństwie do kodeksu postępowania cywilnego
(zob. art. 1261
§ 1, 2 i 3, art. 1302
§ 5, art. 368 § 2, art. 3984
§ 3) i ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz.
1398 ze zm.) (zob. art. 12 ust. 1), nie posługuje się pojęciem wartości przedmiotu
zaskarżenia. Nie ulega jednakże wątpliwości i taka też jest od lat ukształtowana
praktyka, że na gruncie rozporządzenia przez wartość przedmiotu sprawy
w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym rozumie się wartość przedmiotu
5
zaskarżenia apelacją i skargą kasacyjną. Także przez wartość przedmiotu sprawy
w postępowaniu zażaleniowym, gdy zażalenie wniesiono na postanowienie
kończące postępowanie w sprawie (np. o odrzuceniu pozwu czy umorzeniu
postępowania), przez wartość przedmiotu sprawy rozumie się wartość przedmiotu
zaskarżenia. Jeżeli zażalenie dotyczy rozstrzygnięcia o kosztach procesu (kosztach
postępowania) również naturalnym jest przyjęcie, że wartością przedmiotu sprawy
w postępowaniu zażaleniowym jest w rozumieniu rozporządzenia wartość
przedmiotu zaskarżenia. Przyjęcie, że jest nią wartość przedmiotu sprawy
oznaczająca wartość przedmiotu sporu w sprawie powodowałoby, że w sytuacji,
gdy spór dotyczy określonych kwot z tytułu kosztów procesu, jego rozpoznanie
na skutek zażalenia pociągałoby nieraz zupełnie niewspółmierne wydatki związane
z opłatą za czynności radcy prawnego w postępowaniu zażaleniowym. Za wartość
przedmiotu zaskarżenia zażaleniem postanowienia o kosztach procesu trzeba
uznać wysokość kosztów, których dotyczy zażalenie, tj. kosztów, których
zasądzenie bądź niezasądzenie skarżący kwestionuje w zażaleniu.
Należy zauważyć, że wobec tego, iż regulacja zawarte w rozporządzeniu
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. dotyczącym opłat za czynności
radców prawnych jest taka sama jak w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie
oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), ustalenie kosztów
postępowania zażaleniowego na postanowienie o kosztach procesu, obejmujących
opłatę za czynności adwokackie w tym postępowaniu następuje na takich samych
zasadach jak ustalenie kosztów obejmujących opłatę za czynności radców
prawnych.
Z przytoczonych względów należało przyjąć, że wartością przedmiotu
sprawy w postępowaniu zażaleniowym prowadzonym na skutek zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Rejonowego w L. z dnia 17 czerwca 2009 r. o kosztach
procesu jest kwota 4.257,50 zł (8.799,00 – 4.542,50 zł). Opłata za czynności radcy
prawnego reprezentującego pozwanego w tym postępowaniu, odpowiadająca
stawce minimalnej określonej w rozporządzeniu, wynosi więc 150 zł (§ 12 ust. 2 pkt
1 w zw. z § 6 pkt 3 rozporządzenia). W takiej więc wysokości podlegały zasądzeniu
6
od powoda na rzecz pozwanego poniesione przez niego koszty postępowania
zażaleniowego (art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c.). Zatem Sąd Najwyższy, na
podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39816
i art. 39814
k.p.c., odpowiednio
zmienił zaskarżone postanowienie, a w pozostałej części oddalił zażalenie.