Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 7 STYCZNIA 2010 R.
V KK 243/09
Pomimo wprowadzenia zmian prawnych w Polsce i w Czechach w
wyniku implementacji Decyzji Ramowej Rady Unii Europejskiej z dnia 13
czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury
wydawania osób pomiędzy Państwami Członkowskimi (Dz.U. W.E. L 190,
s. 1), wnioski o ekstradycję otrzymane przed dniem 1 stycznia 2004 r. na-
dal podlegają istniejącym instrumentom prawnym odnoszącym się do eks-
tradycji.
Przewodniczący: sędzia SN H. Gradzik (sprawozdawca).
Sędziowie: SN A. Tomczyk, SA (del. do SN) K. Klugiewicz
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Drozdowska.
Sąd Najwyższy w sprawie Janusza K., Mariusza R. i Daniela Z.,
oskarżonych z art. 148 § 1 d.k.k., art. 18 § 2 d.k.k. w zw. z art. 148 § 1
d.k.k. i innych, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 7 stycz-
nia 2010 r. kasacji, wniesionych przez obrońców oskarżonych od wyroku
Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 18 grudnia 2008 r., zmieniającego wyrok
Sądu Okręgowego w W. z dnia 15 maja 2008 r.
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonego Janusza K. i
p r z e k a z a ł sprawę w tym zakresie Sądowi Apelacyjnemu w W. do
ponownego rozpoznania;
2. o d d a l i ł kasacje dotyczące oskarżonych Mariusza R. i Daniela Z. ja-
ko oczywiście bezzasadne (...).
2
Z u z a s a d n i e n i a :
Wyrokiem Sądu Okręgowego w W. z dnia 15 maja 2008 r., Janusz K.
został skazany za to, że:
1. w czerwcu 1997 r. w W., chcąc aby Leszek Ś. oraz osoby działają-
ce z jego polecenia dokonały zabójstwa Marka Ł., udzielał im pomocy w
ten sposób, że wraz z Wiesławem B. wskazywał miejsca, w których mógł
ten przebywać, w tym miejsce zamieszkania Anety J., w wyniku czego ci
pozostając w błędzie co do tożsamości ofiary oddali szereg strzałów z broni
palnej w kierunku Andrzeja S., co jednak nie doprowadziło do zamierzone-
go skutku albowiem nie trafili w narządy istotne dla utrzymania funkcji ży-
ciowych, a spowodowali obrażenia ograniczone do ran postrzałowych pal-
ców lewej ręki, co naruszyło czynności narządów ciała tej osoby na okres
powyżej siedmiu dni – tj. za przestępstwo z art. 18 § 2 d.k.k. w zw. z art.
148 § 1 d.k.k. – na kary 8 lat pozbawienia wolności i pozbawienia praw pu-
blicznych na 3 lata;
2. w lipcu i sierpniu 1997 r. w G., S. i W., chcąc aby inna osoba do-
konała zabójstwa Marka Ł., uzgodnił z Wiesławem B. zamiar zlecenia jego
zastrzelenia, przekazując w tym celu pieniądze w kwocie 6 000 dolarów, a
nadto udzielał pomocy do zabójstwa udostępniając broń w postaci pistoletu
mającego do tego posłużyć, przy czym zamierzony skutek nie nastąpił al-
bowiem osoba, która miała zlecenie wykonać, pomimo podjęcia się tego
działania, zabójstwa nie dokonała – tj. za przestępstwo z art. 18 § 2 d.k.k.
w zw. z art. 148 § 1 d.k.k., przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia
kary – na karę 6 lat pozbawienia wolności;
3. w dniu 23 września 1997 r. w W., działając w zamiarze pozbawie-
nia życia Marka Ł., polecił nieustalonemu mężczyźnie, należącemu do kie-
rowanej przez siebie zorganizowanej grupy przestępczej, odpłatne jego
3
zastrzelenie, a także wspólnie i w porozumieniu z Wiesławem B. i przy
udziale innych osób zabójstwo to zaplanował i zorganizował, co nastąpiło
w ten sposób, że Wiesław B. najpierw zwabił Marka Ł. pod pretekstem sto-
czenia bójki, a działający w wykonaniu wyżej wymienionych polecenia
mężczyzna oddał do niego strzały z broni palnej, w następstwie czego ten-
że doznał licznych ran postrzałowych, powodujących uszkodzenie wątroby,
nerki prawej, płuc serca z następowym krwotokiem wewnętrznym, które to
obrażenia spowodowały zgon – tj. za przestępstwo z art. 148 § 1 d.k.k. na
kary 15 lat pozbawienia wolności i 5 lat pozbawienia praw publicznych;
4. w lipcu i sierpniu 1997 r. w W. posiadał bez wymaganego zezwo-
lenia broń palną w postaci dwóch pistoletów TT kaliber 7,62 mm oraz pisto-
let z tłumikiem kal. 7,62 nieustalonego typu wraz z amunicją – tj. za prze-
stępstwo z art. 263 § 2 k.k. na karę roku pozbawienia wolności.
Na podstawie art. 85 i 86 § 1 k.k. orzeczono wobec Janusza K. łącz-
ne kary 15 lat pozbawienia wolności i 5 lat pozbawienia praw publicznych
(...).
Po rozpoznaniu apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonych i
przez prokuratora w stosunku do Janusza K., Sąd Apelacyjny w W., wyro-
kiem z dnia 18 grudnia 2008 r., zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
1. opis czynu przypisanego Januszowi K. w pkt. 4 zmienił tak, iż
oskarżony posiadał bez zezwolenia pistolet TT oraz pistolet z tłumikiem
nieustalonego typu wraz z amunicją i za tak opisany czyn wymierzył mu na
podstawie art. 263 § 2 k.k. karę 10 miesięcy pozbawienia wolności (...).
W pozostałej części, obejmującej także łączne kary pozbawienia
wolności wobec Janusza K. i Daniela Z., zaskarżony wyrok został utrzyma-
ny w mocy.
Od prawomocnego wyroku obrońcy oskarżonych złożyli kasacje.
Obrońca Janusza K. zarzucił wyrokowi:
4
1. rażące naruszenie przepisów postępowania, a to art. 439 § 1 pkt 9
k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt. 8, 9, 11 k.p.k. oraz art. 13 k.p.k., na skutek
braku uchylenia wyroku Sądu pierwszej instancji w sytuacji wystąpienia
bezwzględnej przyczyny odwoławczej, którą Sąd odwoławczy bierze pod
uwagę z urzędu, polegającej na prowadzeniu postępowania przeciwko Ja-
nuszowi K. i wydaniu wobec niego wyroku skazującego bez uzyskania
zgody Republiki Czeskiej na rozszerzenie zakresu ekstradycji o czyny obję-
te aktem oskarżenia wniesionym w niniejszej sprawie;
2. rażące naruszenie przepisów postępowania, a to art. 438 pkt 1
k.p.k., przez niedokonanie zmiany wyroku Sądu Okręgowego w W. w sytu-
acji, gdy Sąd ten dopuścił się obrazy przepisów prawa materialnego, tj. art.
11 § 1 d.k.k. i art. 18 § 2 d.k.k. w zw. z art. 148 § 1 d.k.k., przez ich niewła-
ściwe zastosowanie i przyjęcie, że zachowania opisane w pkt. 1, 2 i 3 sta-
nowią osobne przestępstwa, podczas gdy w istocie zachowania opisane w
pkt. 1 i 2 są czynami współukaranymi uprzednimi w stosunku do zachowa-
nia opisanego w pkt. 3.
Wskazując na te uchybienia skarżący wniósł o uchylenie zaskarżo-
nego wyroku i umorzenie postępowania w stosunku do Janusza K., ewen-
tualnie o uchylenie wyroków Sądów obu instancji i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w W. (...).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
1. Co do kasacji obrońcy Janusza K.
Nie można odmówić słuszności pierwszemu zarzutowi kasacji, w któ-
rym skarżący podnosi uchybienie wymienione w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w
zw. z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k. Istotne znaczenie dla tej oceny ma to, że po-
stępowanie przeciwko Januszowi K. wszczęto w dniu 16 listopada 2006r.
postanowieniem o przedstawieniu zarzutów w śledztwie prowadzonym
przez Prokuraturę Okręgową w W. pod sygn. V Ds. 84/06, a więc po wyda-
niu oskarżonego przez Republikę Czeską w dniu 20 marca 2002 r. do po-
5
stępowania karnego prowadzonego przez Prokuraturę Okręgową w W. w
sprawie sygn. VI Ds. 66/98. Wydanie Janusza K. nastąpiło na podstawie
przepisów Europejskiej Konwencji o Ekstradycji sporządzonej dnia 13
grudnia 1957 r., ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską z dniem 21
czerwca 1994r. (Dz. U. Nr 70, poz. 307). Związane było jednak z zarzutami
popełnienia przez Janusza K. przestępstw objętych wnioskiem ekstrady-
cyjnym, innych niż przestępstwa zarzucone mu w niniejszej sprawie. W tym
stanie rzeczy organy ścigania były związane przepisem art. 14 powołanej
Konwencji, a także art. 596 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1
lipca 2003 r., wyrażającymi zasadę ograniczenia ścigania, określaną rów-
nież jako zasada specjalności. Zgodnie z brzmieniem tych przepisów oso-
ba wydana nie może być ścigana, skazana ani też pozbawiona wolności w
celu wykonania kary lub zastosowania środka zabezpieczającego, ani też
poddana jakimkolwiek innym ograniczeniom wolności osobistej za jakie-
kolwiek przestępstwo popełnione przed wydaniem, inne niż to, w związku z
którym nastąpiło wydanie, chyba że państwo, która ją wydało, wyrazi na to
zgodę. Jest poza sporem, że polskie organy ścigania nie wystąpiły do Re-
publiki Czeskiej o wyrażenie takiej zgody. Wszczęto zatem postępowanie
karne przeciwko Januszowi K. i kontynuowano je z naruszeniem zakazu
wynikającego z cytowanych przepisów, formułujących przesłankę wyłącza-
jącą toczenie się postępowania.
W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że prowadzenie postępo-
wania karnego wbrew zakazom i ograniczeniom wynikającym z przepisów
dotyczących ekstradycji sprawcy, stanowi naruszenie art. 17 § 1 pkt 11
k.p.k. [P. Hofmańskiego (red.): Kodeks postępowania karnego pod Komen-
tarz, t. 1, Warszawa 2007 r., s. 165; T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania
karnego. Komentarz, Warszawa 2008 r., s. 1259, postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2006 r., V KK 193/06, LEX nr 196965, wy-
rok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2008 r., IV KK 179/08, LEX nr
6
438417]. Jest to uchybienie wymienione w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k., a jego
stwierdzenie obliguje sąd odwoławczy do uchylenia zaskarżonego wyroku
niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Przy rozpo-
znaniu apelacji obrońcy Janusza K. Sąd Apelacyjny w W. uchybienia tego
nie dostrzegł, a sam skarżący także nie zwrócił na nie uwagi. W rezultacie,
w wyniku rozpoznania zarzutów apelacji doszło do zmiany zaskarżonego
wyroku w zakresie skazania za jedno z przestępstw i do utrzymania tego
wyroku w pozostałej części. Uchybieniem stanowiącym bezwzględną przy-
czynę odwoławczą obciążony jest więc także wyrok Sądu Apelacyjnego, co
trafnie zarzucono w kasacji. Z tych względów Sąd Najwyższy uchylił ten
wyrok w stosunku do tego oskarżonego (art. 537 § 1 k.p.k. w zw. z art. 439
§ 1 k.p.k.).
Rozstrzygając w przedmiocie orzeczenia następczego Sąd Najwyż-
szy zważył, że mimo wprowadzenia zmian prawnych w Polsce i w Cze-
chach w wyniku implementacji Decyzji Ramowej Rady Unii Europejskiej z
dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i
procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi, wnioski o
ekstradycję otrzymane przed dniem 1 stycznia 2004 r. nadal podlegają ist-
niejącym instrumentom prawnym odnoszącym się do ekstradycji (art. 32
zd. 1 Decyzji Ramowej, Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich z 18
lipca 2002 r., L 190/1). Po uchyleniu wyroku otwarta zatem pozostaje droga
prawna przewidziana w art. 14 ust. 1 lit. a Europejskiej Konwencji o Ekstra-
dycji, umożliwiająca przedstawienie Republice Czeskiej wniosku o wyraże-
nie zgody na pociągnięcie Janusza K. do odpowiedzialności karnej za za-
rzucone mu w niniejszej sprawie przestępstwa popełnione przed wyda-
niem, z dołączeniem jego oświadczenia dotyczącego tej kwestii. Nie ulega
przecież wątpliwości, że przeszkoda procesowa w postaci ograniczenia
ścigania, wynikająca z zasady specjalności, ma charakter względny, po-
dobnie jak np. brak zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie (art. 17
7
pkt 10 k.p.k.). Jako taka może ona zostać usunięta w toku postępowania
karnego. Stanie się tak w wypadku wyrażenia zgody na rozszerzenie za-
kresu wydania Janusza K. przez Republikę Czeską. Jeśli jednak strona
czeska odmówiłaby zgody, wówczas nie będzie już żadnej możliwości
prawnej do kontynuowania postępowania karnego, które od początku było
obciążone ujemną przesłanką. W tym ostatnim wypadku postępowanie
karne przeciwko Januszowi K. w niniejszej sprawie podlegałoby umorzeniu.
Zważywszy na charakter przeszkody procesowej, która występuje tu-
taj od początku postępowania, ale może być usunięta, Sąd Najwyższy
uznał, że próbę jej usunięcia należy podjąć w stadium postępowania od-
powiadającemu temu, do którego doszło przed wydaniem prawomocnego
orzeczenia, a więc w ponownym postępowaniu odwoławczym przed Są-
dem Apelacyjnym. Właściwość sądu odwoławczego do dokonania czynno-
ści, o których mowa, wyprowadzić można z brzmienia art. 14 ust. 1 powo-
łanej wyżej Konwencji, a także z art. 596 k.p.k., formułujących zakaz ściga-
nia oraz zakaz skazania za jakiekolwiek przestępstwo popełnione przed
wydaniem, inne niż to, w związku z którym nastąpiło wydanie. Do obu tych
zakazów – ścigania i skazania – odnosi się możliwość ich zniesienia w wy-
niku wyrażenia zgody na rozszerzenie zakresu wydania. Tak więc, wniosek
powinien być złożony przed zainicjowaniem ścigania, tj. przed przedsta-
wieniem osobie wydanej zarzutu popełnienia przestępstwa nieobjętego
wnioskiem ekstradycyjnym, ale dopuszczalne jest także złożenie wniosku
już w toku postępowania prowadzonego bez takiej zgody, ale przed pra-
womocnym skazaniem. W pierwszej z tych sytuacji brak zgody Państwa,
które wydało osobę wyłącza możliwość wszczęcia postępowania in perso-
nam o „inne” przestępstwo, a w drugiej, brak zgody stanowi przeszkodę
prawną w skazaniu za to przestępstwo w toczącym się już postępowaniu.
Normatywną podstawę do zwrócenia się do Republiki Czeskiej o wy-
rażenie zgody na rozszerzenie zakresu wydania Janusza K. stwarzają Są-
8
dowi Apelacyjnemu przepisy art. 593 i 596 k.p.k. Co prawda, w pierwszym
z nich uprawnia się sądy tylko do zgłoszenia wniosku o wydanie osoby w
celu przeprowadzenia postępowania sądowego, ale jest oczywiste, że
kompetencja ta obejmuje także inne czynności zmierzające do kontynuo-
wania postępowania ekstradycyjnego, jeśli są one przewidziane w Euro-
pejskiej Konwencji o Ekstradycji ratyfikowanej przez oba Państwa. Upraw-
nienie do wystąpienia o zgodę na rozszerzenie wydania wynika pośrednio
także z treści art. 596 k.p.k. Tryb złożenia przez Sąd wniosku, przewidziany
w art. 593 k.p.k. (za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości), jest zbieżny
z wymogami stawianymi w tym względzie w art. 12 powołanej Konwencji (w
drodze dyplomatycznej).
Podjęte w niniejszym wyroku orzeczenie następcze, a więc przeka-
zanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi, który wydał prawomoc-
ny wyrok mimo braku zgody Państwa wydającego osobę na rozszerzenie
zakresu wydania, jest zgodne z ustaloną już linią orzecznictwa przyjętą w
wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2008 r., IV KK 179/08,
LEX nr 438417 i z dnia 3 września 2009 r., V KK 141/09 (dotychczas nie-
publ.).
Rozpoznanie pierwszego zarzutu kasacji zdecydowało o treści roz-
strzygnięcia kończącego postępowanie kasacyjne wobec oskarżonego Ja-
nusza K. W sytuacji, gdy postępowanie odwoławcze w sprawie tego oskar-
żonego musi być powtórzone, bezprzedmiotowe stało się rozpoznanie dru-
giego z podniesionych w kasacji zarzutów (art. 436 k.p.k.).