Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 stycznia 2010 r.
I PK 134/09
Czynność polegająca na ustaleniu uposażenia funkcjonariuszowi cel-
nemu nie jest objęta art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej
(jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 156, poz. 1641 ze zm.), nie stosuje się do niej
Kodeksu postępowania administracyjnego oraz nie jest dokonywana przez wy-
danie decyzji administracyjnej. Spór powstały co do niej jest rozstrzygany
przez sąd pracy (art. 82 tej ustawy), który powinien zastosować odpowiednie
przepisy prawa materialnego, mimo że są to przepisy regulujące administracyj-
noprawny stosunek służbowy.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Teresa
Flemming-Kulesza, Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 stycznia
2010 r. sprawy z powództwa Henryka K. przeciwko Izbie Celnej w Ł. o odszkodowa-
nie, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 15 kwietnia 2009 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 1 grudnia 2008 r. [...] Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi oddalił powództwo Henryka K. prze-
ciwko Izbie Celnej w Ł. o zapłatę kwoty 30.000 zł tytułem odszkodowania za bezpod-
stawne obniżenie mnożnika kwoty bazowej wynagrodzenia i zasądził od powoda na
rzecz pozwanej kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód z dniem 1 sierpnia 2002 r. został powołany na
stanowisko Naczelnika Urzędu Celnego [...] w Ł. Z dniem 17 października 2005 r.
powoda odwołano z tego stanowiska i wyznaczono mu - jako miejsce dalszego peł-
nienia służby - stanowisko eksperta celnego w Izbie Celnej w Ł. w Wydziale Organi-
2
zacyjno-Prawnym. W związku ze zmianą stanowiska pracy Dyrektor Izby Celnej w Ł.
ustalał powodowi wysokość wynagrodzenia i od tych decyzji powód nie odwoływał
się do sądu administracyjnego.
Sąd Rejonowy uznał, iż roszczenie powoda nie jest zasadne. Sąd zwrócił w
pierwszym rzędzie uwagę na to, że podstawą zatrudnienia powoda nie są przepisy
Kodeksu pracy, lecz jest to stosunek służbowy o charakterze administracyjnopraw-
nym, który w myśl art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 156, poz. 1641 ze zm.) powstaje w drodze mianowa-
nia, po dobrowolnym zgłoszeniu się do służby. Na podstawie art. 25 ust. 5 tej ustawy
kierownik urzędu celnego określa funkcjonariuszowi stanowisko, na jakim będzie peł-
nił służbę, warunki pełnienia służby oraz wysokość uposażenia. Zdaniem Sądu
pierwszej instancji, jeśli powód uważa, że wysokość jego uposażenia jest niezgodna
z prawem, to może kwestionować „decyzję administracyjną” w trybie właściwym, z
zachowaniem drogi służbowej, zgodnie z procedurą administracyjną. Powołując się
na pogląd wyrażony w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 23 stycznia 2007 r., II SA/Wa 2031/06 i w wyroku Naczelnego Sądu Admini-
stracyjnego z dnia 3 października 2006 r., I OSK 210/06, Sąd Rejonowy wskazał, że
skoro stosunek służbowy funkcjonariusza służby celnej jest stosunkiem administra-
cyjnoprawnym, a funkcjonariusz nie jest pracownikiem w rozumieniu Kodeksu pracy,
to nie ma wobec niego zastosowania zasada subsydiarnego stosowania przepisów
Kodeksu pracy (art. 5 k.p.). W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał, że wysokość wy-
nagrodzenia powoda i warunki pełnienia przez niego służby określa wyłącznie kie-
rownik urzędu celnego w drodze decyzji administracyjnej. Z tej przyczyny, sąd pracy
„nie ma żadnego umocowania, aby badać merytoryczną prawidłowość decyzji admi-
nistracyjnych wydanych w stosunku do powoda”. Sąd pierwszej instancji dodał, że
powód - reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika - aż do zamknięcia roz-
prawy nie wskazał podstawy prawnej dochodzonego roszczenia. Z pisma proceso-
wego złożonego w dniu 7 listopada 2008 r. wynika, że powód nie żąda wyrównania
wynagrodzenia, ale świadomie formułuje roszczenie o „odszkodowanie cywilne”.
Trudno jest - zdaniem Sądu - ustosunkować się do tak sformułowanego roszczenia,
skoro w przepisach Kodeksu cywilnego występuje wiele podstaw prawnych zasądze-
nia odszkodowania. Niezależnie od tego, w przypadku powoda w ogóle nie można
mówić o powstaniu jakiejkolwiek szkody wyrządzonej przez „pracodawcę”, gdyż - co
jest okolicznością bezsporną - decyzje administracyjne wydane w przedmiocie wyso-
3
kości uposażenia powoda nie były przez niego skarżone w trybie administracyjnym, a
więc są ostateczne i wiążą strony. Subiektywne przekonanie powoda, że strona po-
zwana powinna mu wypłacać wynagrodzenie w wyższej wysokości nie może być
podstawą uznania, iż poniósł szkodę.
Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2009 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Łodzi oddalił apelację powoda od wyroku Sądu pierwszej
instancji. Sąd Okręgowy w pełni podzielił ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd
pierwszej instancji i ich prawną ocenę. W szczególności Sąd odwoławczy wywiódł, że
powód nie wskazał podstawy prawnej odpowiedzialności odszkodowawczej strony
pozwanej, skoro powołał się jedynie na art. 361 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.
Zatem już z tej przyczyny należało oddalić powództwo. Sąd Okręgowy dodał, że
sprawa o odszkodowanie ze stosunku służbowego pomiędzy stronami tego stosunku
nie jest sprawą rozpoznawaną na drodze administracyjnej, lecz sprawą podlegającą
rozpoznaniu przez sąd pracy, co wynika z art. 82 ustawy o Służbie Celnej. Skoro
sprawa o odszkodowanie z tytułu zaniżonego uposażenia nie jest wymieniona w art.
81 ust. 1 tej ustawy (a tylko te kategorie spraw podlegają kognicji sądów administra-
cyjnych), to sądem właściwym do jej rozpoznania jest sąd pracy. Według Sądu odwo-
ławczego, art. 25 ust. 5 ustawy o Służbie Celnej nie daje kierownikowi urzędu cel-
nego wprost uprawnienia do określenia wysokości uposażenia funkcjonariusza
odwołanego z dotychczas zajmowanego stanowiska. Przepis ten jedynie uprawnia
kierownika do wyznaczenia nowego stanowiska, na którym funkcjonariusz będzie
pełnić służbę po odwołaniu. Z tego względu podniesiony w apelacji zarzut naruszenia
tego przepisu przez Sąd pierwszej instancji był wprawdzie zasadny, jednak to naru-
szenie - jako prawnie obojętne - pozostaje bez wpływu na ocenę wyroku Sądu Rejo-
nowego, gdyż wedle załącznika nr II do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21
kwietnia 2000 r. w sprawie stawek uposażenia zasadniczego w Służbie Celnej, wyso-
kości oraz szczegółowych zasad przyznawania i wypłacania dodatków do uposaże-
nia zasadniczego (Dz.U. Nr 36, poz. 48 ze zm.) dla stanowiska eksperta celnego
„przewidziany był i jest” mnożnik kwoty bazowej w przedziale od 0,486. W żadnym z
miesięcy objętych żądaniem pozwu uposażenie powoda nie było obliczone i wypła-
cone z naruszeniem tego mnożnika kwoty bazowej.
Od wyroku Sądu Okręgowego powód wniósł skargę kasacyjną, zaskarżając
go w całości. W skardze zarzucono naruszenie art. 2, art. 378 § 1 i art. 464 § 1 k.p.c.,
w wyniku którego „doszło do merytorycznego rozpoznania sprawy w sytuacji niedo-
4
puszczalności drogi sądowej w niniejszej sprawie, co zaskutkowało powagą rzeczy
osądzonej w zakresie wysokości uposażenia powoda poczynając od dnia 18 paź-
dzierniku 2005 roku”.
W uzasadnieniu skargi powód wywiódł w szczególności, że z art. 464 k.p.c.
oraz z orzecznictwa sądowego wynika, iż w sprawach, w których stroną powodową
jest pracownik lub ubezpieczony „następuje ochrona roszczeń pracownika lub ubez-
pieczonego”. Skoro art. 464 k.p.c. stanowi „normę szczególną” w stosunku do art.
199 § 1 pkt 1 k.p.c., to obowiązkiem Sądu było przekazanie sprawy właściwemu or-
ganowi. Według skarżącego, naruszenie art. 378 § 1 k.p.c. nastąpiło przez „brak
ustosunkowania się w ogóle do kwestii dopuszczalności drogi sądowej”. Powód nie
zarzucał nieważności postępowania, ale nie może to pociągać dla niego ujemnych
konsekwencji, gdyż dopuszczalność drogi sądowej sąd bada z urzędu, a niedopusz-
czalność drogi sądowej powoduje nieważność postępowania z mocy prawa (art. 379
pkt 1 k.p.c.). W ocenie powoda, zaskarżony wyrok jest niezrozumiały i wewnętrznie
sprzeczny, gdyż Sąd Okręgowy z jednej strony stwierdza, że stosunek służbowy po-
woda ma charakter administracyjnoprawny, regulowany decyzją administracyjną i
dopuszczalna jest w tym zakresie tylko droga służbowa zgodnie z procedurą admini-
stracyjną, z drugiej zaś strony przyjmuje, że odpowiedzialność za szkodę, jaką po-
niósł powód będący funkcjonariuszem celnym w związku z obniżeniem mnożnika
kwoty bazowej wynagrodzenia zasadniczego, może być przedmiotem rozpoznania
przez sąd pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wbrew wywodom skarżącego, Sąd Okręgowy „ustosunkował” się do zagad-
nienia dopuszczalności drogi sądowej (nie naruszył art. 378 § 1 k.p.c.). Przede
wszystkim Sąd drugiej instancji - powołując się na art. 81 ust. 1 i art. 82 ustawy o
Służbie Celnej - wyraźnie stwierdził, że sprawa dotycząca „odszkodowania z tytułu
zaniżonego uposażenia” funkcjonariusza celnego - jako niewymieniona w art. 81 ust.
1 tej ustawy - podlega kognicji sądu pracy i do jej rozpoznania nie jest właściwa
„droga administracyjna”. To stanowisko jest w pełni uzasadnione (dla takiego rosz-
czenia droga sądowa była zresztą dopuszczalna w sposób oczywisty - por. postano-
wienie Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2007 r., I PZP 2/07, OSNP 2008 nr 15-16,
5
poz. 224 i orzecznictwo wskazane w jego uzasadnieniu), a więc nie został naruszony
art. 464 § 1 k.p.c.
W sprawie ma zastosowanie ustawa z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej
(uchylona z dniem 31 października 2009 r. na mocy art. 243 ustawy z dnia 27 sierp-
nia 2009 r. o Służbie Celnej, Dz.U. Nr 168, poz. 1323 ze zm.). Stosunek służbowy
funkcjonariusza służby celnej ma charakter administracyjnoprawny, ale rozpatrywa-
nie sporów o roszczenia funkcjonariuszy celnych ze stosunku służbowego zostało
uregulowane w sposób szczególny w rozdziale 13 ustawy z 1999 r., a w szczególno-
ści w jej art. 81 i 82 (analogicznie w art. 188 i 189 ustawy z 2009 r.). Według art. 81
ust. 1 ustawy o Służbie Celnej z 1999 r. (w dalszym ciągu ta ustawa będzie powoły-
wana), w wypadku wydania decyzji o zwolnieniu ze służby funkcjonariusza celnego,
przeniesieniu albo zleceniu mu wykonywania innych obowiązków służbowych, prze-
niesieniu na niższe stanowisko bądź zawieszeniu w pełnieniu obowiązków służbo-
wych, funkcjonariusz celny może, w terminie 14 dni, złożyć wniosek o ponowne roz-
patrzenie sprawy. Do tego postępowania stosuje się przepisy Kodeksu postępowania
administracyjnego (art. 81 ust. 2), a od decyzji rozstrzygającej wniosek o ponowne
rozpatrzenie sprawy przysługuje prawo wniesienia skargi do sądu administracyjnego
na zasadach określonych w odrębnych przepisach (art. 81 ust. 3). Zgodnie z art. 82
ustawy o Służbie Celnej, spory o roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariu-
szy celnych w sprawach niewymienionych w art. 81 ust. 1 rozpatruje sąd właściwy w
sprawach z zakresu prawa pracy. Z przepisów tych wynika, że zasadą rozpatrywania
sporów ze stosunku służbowego funkcjonariuszy celnych (mimo że jest to stosunek
administracyjnoprawny) jest skierowanie ich na drogę postępowania przed sądem
pracy, czyli drogę sądową przed sądem powszechnym (art. 1 k.p.c.). Jedynie w spra-
wach wymienionych (katalog zamknięty) w art. 81 ust. 1 ustawy (zwolnienie ze
służby, przeniesienie albo zlecenie wykonywania innych obowiązków służbowych,
przeniesienie na niższe stanowisko bądź zawieszenie w pełnieniu obowiązków służ-
bowych) przewidziana jest droga postępowania administracyjnego i sądowoadmini-
stracyjnego, a także tylko do tych czynności stosuje się przepisy Kodeksu postępo-
wania administracyjnego i są one dokonywane w formie decyzji administracyjnych
(verba legis „w wypadku wydania decyzji o”). Inaczej mówiąc, spory w sprawach nie-
wymienionych w art. 81 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej (wszystkie inne) nie tylko, że
rozpatruje sąd właściwy w sprawach z zakresu prawa pracy, ale także czynności ich
dotyczące nie są podejmowane przez wydanie decyzji.
6
Oczywiście zawsze może powstać problem kwalifikacji określonej czynności w
ramach stosunku służbowego funkcjonariusza celnego w aspekcie „wymienienia” jej
w art. 81 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej, przekładający się na zagadnienie rozgrani-
czenia drogi rozpatrzenia sporu (przed sądem powszechnym od administracyjnej i
sądowoadministracyjnej). W orzecznictwie Sądu Najwyższego jest on rozstrzygany
zgodnie z zasadą, że decyduje istota podjętej czynności. W wyroku z dnia 7 lutego
2006 r., I PK 156/05 (OSNP 2007 nr 1-2, poz. 12) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że sprawa
dotycząca przeniesienia służbowego lub zwolnienia ze służby funkcjonariusza celne-
go nie jest sprawą cywilną, w której przysługuje droga sądowa przed sądem po-
wszechnym (art. 2 k.p.c.). Sąd Najwyższy wywiódł w szczególności, że skoro ustawa
o Służbie Celnej sprawę przeniesienia lub zwolnienia funkcjonariusza celnego ze
służby kwalifikuje wyraźnie jako sprawę administracyjną, w toku której przysługuje
jedynie skarga do sądu administracyjnego, to taka sprawa administracyjna nie może
w zakresie tego samego przedmiotu być rozpoznawana jako cywilna. Przepis art. 81
ustawy o Służbie Celnej, wyklucza więc możliwość zastosowania art. 82 tej ustawy i
wyłącza dopuszczalność drogi sądowej przed sądem powszechnym (art. 2 k.p.c.). W
podobny sposób wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 stycznia
2007 r., II PZP 7/06 (OSNP 2008 nr 1-2, poz. 16), w tezie którego sformułował po-
gląd, że sprawa dotycząca „wygaśnięcia” stosunku służbowego funkcjonariusza cel-
nego w służbie przygotowawczej nie jest sprawą cywilną, w której przysługuje droga
sądowa przed sądem powszechnym. Nadto, jak trafnie przyjął Sąd Najwyższy w uza-
sadnieniu uchwały z dnia 5 czerwca 2008 r., II PZP 9/08 (OSNP 2008 nr 21-22, poz.
343), przepis art. 82 ustawy o Służbie Celnej jest przepisem ustawy szczególnej w
rozumieniu art. 1 k.p.c., który pozwala sądowi powszechnemu na orzekanie w innych
sprawach niż sprawy ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opie-
kuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
Stan prawny - w odniesieniu do stanu faktycznego sprawy - przedstawia się w
ten sposób, że w sprawach związanych z pełnieniem służby oraz zatrudnieniem w
jednostkach organizacyjnych służby celnej, właściwym do podejmowania rozstrzy-
gnięć jest kierownik urzędu, chyba że ustawa stanowi inaczej. Urzędem w rozumie-
niu przepisów ustawy jest izba celna wraz z podległymi jednostkami organizacyjnymi,
zaś kierownikiem urzędu - dyrektor izby celnej (art. 1 ust. 7, 8 i 9 ustawy o Służbie
Celnej). Naczelnika urzędu celnego powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw
finansów publicznych na wniosek dyrektora izby celnej (art. 17 ust. 11 ustawy o Służ-
7
bie Celnej), z tym, że powołanie na stanowisko naczelnika urzędu celnego funkcjona-
riusza celnego następuje w ramach stosunku służbowego (art. 10 ust. 6 ustawy o
Służbie Celnej). W sytuacji, gdy naczelnik urzędu celnego został powołany spośród
funkcjonariuszy celnych, to jego odwołanie z tego stanowiska nie powoduje zwolnie-
nia ze służby pełnionej w Służbie Celnej, lecz kierownik urzędu, w którym poprzednio
pełnił służbę ma obowiązek wyznaczyć temu funkcjonariuszowi nowe stanowisko, na
którym odwołany naczelnik będzie pełnił służbę (art. 25 ust. 5 ustawy o Służbie Cel-
nej). Na tej właśnie podstawie powodowi (odwołanemu ze stanowiska naczelnika
Urzędu Celnego II w Ł.) dyrektor Urzędu Celnego w Ł. wyznaczył nowe stanowisko
eksperta celnego w Izbie Celnej w Ł. Skutkiem tej czynności prawnej - modyfikującej
treść stosunku służbowego powoda - było przeniesienie go na niższe stanowisko. Co
do tego przeniesienia powód nie złożył w trybie art. 81 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej
wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, a w konsekwencji skargi do sądu admini-
stracyjnego. Inną kwestią jest, czy przysługiwała mu taka droga. W tym zakresie w
orzecznictwie sądów administracyjnych można dostrzec rozbieżność. Według wyroku
WSA w Krakowie z dnia 11 marca 2008 r., III SA/Kr 8/08 (LEX nr 483587), wykładnia
funkcjonalna ogólnego i niezdefiniowanego wyraźnie przez ustawodawcę sformuło-
wania „przeniesienie na niższe stanowisko” zawartego w art. 81 ust. 1 ustawy z 1999
r. o Służbie Celnej nakazuje objęcie nim także tych przypadków przeniesienia na niż-
sze stanowisko służbowe, które jest wynikiem odwołania ze stanowiska dotychczaso-
wego. Podobnie wyrok WSA w Warszawie z dnia 10 grudnia 2007 r., II SA/Wa
1486/07 (LEX nr 501199), zgodnie z którym w świetle art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 24
lipca 1999 r. o Służbie Celnej ustalenie nowego miejsca pełnienia służby jest w isto-
cie przeniesieniem i zleceniem funkcjonariuszowi wykonywania innych obowiązków
służbowych. Sąd ten przy tym dodatkowo uznał, że działanie organu, polegające na
wydaniu w stosunku do funkcjonariusza celnego kilku cząstkowych decyzji, na pod-
stawie których ustalono nowe miejsce pełnienia służby w oddziale celnym, zmieniono
zakres jego uprawnień i zmniejszono uposażenie może zmierzać w istocie do obej-
ścia przepisu art. 81 ustawy o Służbie Celnej. Ten wyrok został jednak uchylony
przez Naczelny Sąd Administracyjny, który w wyroku z dnia 26 lutego 2009 r., I OSK
502/08 (LEX nr 520743) przyjął, że odwołanie funkcjonariusza celnego ze stanowiska
kierowniczego nie stanowi decyzji administracyjnej, o jakiej mowa w art. 81 ustawy z
1999 r. o Służbie Celnej, a w uzasadnieniu wywiódł, że odwołanie ze stanowiska kie-
rowniczego osoby powołanej spośród funkcjonariuszy celnych nie powoduje zwolnie-
8
nia ze służby, a wyznaczenie stanowiska, na którym funkcjonariusz będzie pełnił
służbę po odwołaniu należy do kompetencji kierownika urzędu, w którym poprzednio
pełnił służbę (art. 25 ust. 5 ustawy o Służbie Celnej), przy czym wyznaczenie stano-
wiska, o którym mowa w art. 25 ust. 5 ustawy nie stanowi też przeniesienia, dla któ-
rego zastrzeżona jest forma decyzji administracyjnej (art. 21, 22 i 22a ustawy o Służ-
bie Celnej).
W niniejszej sprawie nie ma konieczności rozstrzygnięcia, na jakiej drodze po-
winien być rozpoznany spór na tle odwołania ze stanowiska kierowniczego osoby
powołanej spośród funkcjonariuszy celnych i wyznaczenia stanowiska, na którym
funkcjonariusz będzie pełnił służbę po odwołaniu. W postępowaniu przed sądem
pracy powód tych czynności nie kwestionował, a podnosił jedynie, że ustalono mu na
nowym stanowisku nieprawidłowe wynagrodzenie. W tym zakresie należy jedno-
znacznie stwierdzić, że czynność polegająca na ustaleniu uposażenia funkcjonariu-
szowi celnemu nie jest objęta art. 81 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej, nie stosuje się
więc do niej Kodeksu postępowania administracyjnego, nie jest dokonywana przez
wydanie decyzji a spór powstały co do niej jest rozstrzygany przez sąd pracy. Nie jest
to „decyzja cząstkowa” połączona z wyznaczeniem nowego stanowiska (choć doko-
nywana w związku z nim), a ustalenie uposażenia bez wydania decyzji nie jest obej-
ściem art. 81 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej, lecz ścisłym stosowaniem tego prze-
pisu, stanowiącego wyjątek od zasady wynikającej z art. 82 tej ustawy.
W rozpoznawanej sprawie spór nie dotyczył więc żadnego z przedmiotów ob-
jętych art. 81 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej. Droga postępowania przed sądem po-
wszechnym-sądem pracy była tym samym właściwa, co prawidłowo przyjęły Sądy
obu instancji, ale uznały, że są związane „decyzją” o ustaleniu powodowi wynagro-
dzenia, od której nie odwołał się on na drodze administracyjnej (sądowoadministra-
cyjnej). Tego dotyczy zarzut naruszenia art. 2 k.p.c., gdyż z tego przepisu (z niedo-
puszczalności drogi sądowej) należy wyprowadzić związanie sądu powszechnego
ostateczną decyzją administracyjną. Dochodzone przez powoda roszczenie zostało
określone jako „odszkodowanie”, przy czym powód upatrywał szkody w wypłacaniu
mu zaniżonego uposażenia wskutek przyjęcia nieprawidłowego mnożnika kwoty ba-
zowej. W procesie cywilnym rzeczą powoda jest przytoczenie okoliczności faktycz-
nych uzasadniających żądanie (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.), a rzeczą sądu ocena mają-
cych zastosowanie przepisów prawa materialnego (iura novit curia). Trudno ocenić
dlaczego powód koniecznie chciał, aby jego roszczenie kwalifikować jako odszkodo-
9
wawcze, a nie jako roszczenie o zapłatę (zaniżonego) wynagrodzenia. W każdym
razie ani sprawa o „odszkodowanie” z tytułu zaniżonego wynagrodzenia, ani sprawa
o zapłatę zaniżonego wynagrodzenia nie jest objęta zakresem art. 81 ust. 1 ustawy o
Służbie Celnej. Czynność polegająca na ustaleniu funkcjonariuszowi celnemu uposa-
żenia nie jest więc decyzją administracyjną, która mogłaby wiązać sąd powszechny,
a Sądy orzekające powinny zakwalifikować roszczenie powoda jako sprawę o za-
płatę (wyrównanie) uposażenia. Powodowało to konieczność oceny prawidłowości
ustalenia wysokości uposażenia należnego powodowi na nowym stanowisku służbo-
wym, gdyż w tym zakresie nie występowało związanie decyzją. Skoro takie roszcze-
nie należało do drogi sądowej przed sądem pracy i nie występowało co do niego
związanie decyzją administracyjną, to sąd pracy powinien zastosować odpowiednie
przepisy prawa materialnego, mimo że są to przepisy regulujące administracyjno-
prawny stosunek służbowy. W tym zakresie Sąd drugiej instancji (akceptując pogląd
prawny Sądu Rejonowego) naruszył art. 2 k.p.c.
Skarga kasacyjna nie mogła jednak zostać uwzględniona dlatego, że oparto ją
wyłącznie na podstawie naruszenia przepisów prawa procesowego. Zgodnie z art.
3983
§ 1 pkt 2 k.p.c., strona może oprzeć skargę kasacyjną na tej podstawie, ale
musi wykazać, że uchybienie przepisom procedury cywilnej miało istotny wpływ na
wynik sprawy. Cel ten można zaś osiągnąć tylko wówczas, gdy skarżący powoła się
w skardze także na zarzut błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania przez
Sąd drugiej instancji przepisów prawa materialnego. Dla wykazania zasadności
skargi kasacyjnej powód musiałby wskazać chociaż jeden przepis, który mógłby sta-
nowić materialnoprawną podstawę jego żądania. Wtedy można by uznać, że ocena
Sądu drugiej instancji o braku takiej podstawy jest błędna. O ile bowiem w postępo-
waniu w pierwszej i drugiej instancji powód nie musi powoływać podstawy prawnej
roszczenia, o tyle w skardze kasacyjnej musi wskazać konkretny przepis prawa ma-
terialnego, który został naruszony. Tymczasem powód w skardze nie powołuje takie-
go przepisu, zaś Sąd Najwyższy nie może - w zastępstwie strony - poszukiwać i
wskazywać przepisów, które zostały naruszone lub których naruszenie mogło stano-
wić podstawę skargi (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1997 r., I
PKN 375/97, OSNAPiUS 1998 nr 18, poz. 537 oraz z dnia 29 września 1998 r., I
PKN 344/98, OSNAPiUS 1999 nr 20, poz. 344). Powód nie wykazał więc, że naru-
szenie przepisów procesowych miało istotny wpływ na wynik sprawy.
10
Nadto Sąd Okręgowy (chociaż w sposób skrótowy) oparł swoje rozstrzygnięcie
nie tylko na błędnym poglądzie o związaniu decyzją administracyjną dotyczącą usta-
lenia uposażenia powoda, ale także dokonał merytorycznej oceny zasadności żąda-
nia w świetle przepisów prawa materialnego. Sąd Okręgowy wywiódł bowiem, że
zgodnie z załącznikiem nr II do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 kwietnia
2000 r. dla stanowiska eksperta celnego „przewidziany był i jest” mnożnik kwoty ba-
zowej w przedziale od 0,486, a w okresie objętym żądaniem pozwu uposażenie po-
woda było obliczone i wypłacone zgodnie z przepisami prawa. Tej merytorycznej
oceny zasadności roszczenia (zastosowania przepisów prawa materialnego) powód
nie podważył w jakikolwiek sposób przez odpowiedni zarzut kasacyjny.
Z powołanych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39814
k.p.c.
========================================