Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 246/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
w sprawie z powództwa R.(…) Spółdzielni Mieszkaniowej w W. przeciwko Miastu W.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 grudnia 2008 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 11 grudnia 2008 r. zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w W. w ten sposób, że oddalił żądanie powódki – R.(…) Spółdzielni
Mieszkaniowej w W. skierowane przeciwko Miastu W. o zobowiązanie do złożenia
oświadczenia woli o ustanowieniu na rzecz powódki prawa użytkowania wieczystego
bliżej określonej nieruchomości gruntowej. U podłoża tego rozstrzygnięcia legło
stanowisko, że nieruchomość ta nie odpowiada pojęciu „niezbędności” w rozumieniu art.
208 ust. 2 zd. 2 u.g.n.
Skarga kasacyjna powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego – oparta na obu
podstawach z art. 3983
k.p.c. – zawiera zarzut naruszenia art. 382 k.p.c., art. 384 § 1 w
zw. z art. 278 k.p.c., art. 292 k.p.c., a także art. 208 ust. 2 u.g.n., i zmierza do uchylenia
tego wyroku oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota skargi kasacyjnej sprowadza się do zakwestionowania dokonanej przez
Sąd Apelacyjny wykładni pojęcia „niezbędności gruntu”, użytego w art. 208 ust. 2 u.g.n.
Artykuł 208 u.g.n. należy do grupy tzw. przepisów uwłaszczeniowych
wprowadzonych ustawą z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce
gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.), a następnie
przejętych do ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.
Podstawą prawną rozstrzygnięcia wydanego w niniejszej sprawie był art. 208 ust. 2
u.g.n., który obejmuje spółdzielnie, ich związki, Krajową Radę Spółdzielczą i inne osoby
prawne. Podmioty te mają roszczenie o ustanowienie użytkowania wieczystego oraz
nieodpłatne przeniesienie własności znajdujących się na nich budynków, jeżeli na
gruntach skarbowych lub gminnych do dnia 5 grudnia 1990 r. - same lub ich poprzednicy
prawni - wybudowały budynki z własnych środków, za zezwoleniem właściwego organu
nadzoru budowlanego. Roszczenie przysługuje tym podmiotom w stosunku do gruntów
będących w dniu zgłoszenia roszczenia w ich posiadaniu w rozumieniu art. 207 u.g.n. i,
co istotne w sprawie, obejmuje grunty niezbędne do prawidłowego korzystania z
budynku. Skuteczność tego roszczenia ustawodawca uzależnił od posiadania tych
nieruchomości w dniu zgłoszenia roszczenia przez wskazane podmioty oraz zgłoszenia
roszczenia do dnia 31 grudnia 1996 r.
3
Zgodzić należy się z poglądem skarżącej, że użyte w art. 208 ust. 2 zd. 2 u.g.n.
pojęcie „niezbędności” gruntu do prawidłowego korzystania z budynku dotyczy również
terenu przeznaczonego na wybudowanie (urządzenie) parkingu dla potrzeb
mieszkańców tego budynku. Powszechnie znany rozwój motoryzacji nakazuje bowiem
uznać, że korzystanie z budynku mieszkalnego rozpatrywane w aspekcie potrzeb jego
mieszkańców obejmuje także komunikację indywidualną. Niezorganizowane parkowanie
aut utrudnia istotnie ich życie i nie może być ocenione tylko według kryterium
użyteczności lub wygody. Możliwość korzystania z parkingów lub miejsc postojowych
jest czynnikiem ważącym na treść prawa do lokalu mieszkalnego.
Wbrew jednak stanowisku skarżącej Sąd Apelacyjny nie wyraził odmiennego
poglądu. Trafnie jedynie wskazał, że grunt „niezbędny” powinien znajdować się
w granicach obszarowo minimalnych. Sam fakt, że jest użyteczny dla członków
Spółdzielni nie oznacza, iż przesłanka „niezbędności” została spełnienia. Grunt ten
powinien być bezpośrednio powiązany z budynkiem, do korzystania z którego jest
niezbędny, znajdować się w jego bezpośrednim sąsiedztwie, być z nim ściśle
i funkcjonalnie powiązany.
Skarżąca pomija, że ustawodawca w art. 208 ust. 2 u.g.n. posłużył się graniczną
datą 5 grudnia 1990 r. To oznacza, że roszczenie przewidziane w tym przepisie dotyczy
gruntów „niezbędnych” dla budynków posadowionych w tej dacie. Sąd Apelacyjny zaś
ustalił, że w dniu 5 grudnia 1990 r., jak i w dniu złożenia wniosku o ustanowienie
użytkowania wieczystego, tj. w dniu 29 grudnia 1995 r. skarżąca posiadała teren o
znacznej powierzchni (36 757 m2
) na którym posadowione były cztery budynki,
wybudowane w latach 70-tych, w tym jeden niewielki, mieszczący dziesięć lokali. W
bezpośrednim sąsiedztwie gruntu objętego żądaniem pozwu, o powierzchni 6 758 m2
,
zlokalizowane są jedynie, co wymaga podkreślenia, budynki mieszkalne przy ul. W. 2 i
3. Oceny prawnej w kontekście spełnienia przesłanki „niezbędności” wymagały zatem
potrzeby tych budynków. Do nich zaś z drugiej strony przylegał teren niezabudowany,
zajmowany przez parking, który, jak ocenił Sąd Apelacyjny, mógłby być uznany za teren
„niezbędny”. Skarżąca natomiast przeznaczyła ten teren pod budowę kolejnego
budynku mieszkalnego. Skoro skarżąca na tym terenie mogła wybudować parking, czy
urządzić miejsca postojowe, a tym samym zaspokoić potrzeby mieszkańców budynków
przy ul. W. 2 i 3 związane z parkowaniem samochodów, to nie sposób przyjąć, że
przysługuje jej roszczenie o oddanie w użytkowanie wieczyste żądanych terenów.
4
Potrzeby te mogła bowiem zaspokoić na już oddanych w użytkowanie wieczyste
terenach. Poza tym roszczenie o oddanie gruntu jest realizowane tylko w związku z
zasadniczym roszczeniem wynikającym z art. 208 ust. 2 u.g.n. – o przeniesienie
własności budynku, a znajdując podstawę w unormowaniu szczególnym powinno być
uwzględnione w granicach obszarowych minimalnych („grunt niezbędny”).
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.