Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 216/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie z powództwa S.(…) Spółki z o.o. w W.
przeciwko A. F. i N. F.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 28 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego A. F.
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 6 listopada 2008 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanego A. F. na rzecz strony
powodowej 5 400 zł (pięć tysięcy czterysta) tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w W. w dniu 22 sierpnia 2005 r. wydał nakaz zapłaty w
postępowaniu nakazowym, którym zasądził na rzecz strony powodowej S.(…) Sp. z o.o.
kwotę 372 455,10 zł wraz z należnościami ubocznymi solidarnie od pozwanych A. F. i N.
F. Po wniesieniu przez pozwanych zarzutów, wyrokiem z dnia 3 stycznia 2008 r. nakaz
2
zapłaty utrzymał w mocy. Sąd ten ustalił, że strona powodowa zawarła z pozwanym
umowę leasingu maszyny poligraficznej. Jej zabezpieczeniem był weksel in blanco
podpisany przez pozwanego jako wystawcę i pozwaną w charakterze poręczyciela
wekslowego. Przedmiot umowy, którego wartość została ustalona na 1 086 552,23 zł,
został dostarczony do zakładu pozwanego i zainstalowany w okresie od 5 kwietnia do
12 kwietnia 2005 r. W protokole montażu pozwany zamieścił uwagi odnośnie
nieprawidłowego funkcjonowania maszyny. W dniu 15 kwietnia 2005 r. pozwany zgłosił
dostawcy reklamację w związku ze złym funkcjonowaniem maszyny. Tego samego dnia
pracownik serwisu usunął usterki. W dniach 16 i 18 kwietnia 2005 r. pozwany ponownie
zgłaszał usterki. W dniach 19 i 20 kwietnia 2005 r. usuwali je serwisanci producenta,
jednakże występowały one nadal. W dniu 27 kwietnia 2005 r. miała miejsce kolejna
próba uruchomienia maszyny. Pracownicy pozwanego w sporządzonym protokole
stwierdzili, że maszyna nadal nie spełnia parametrów technicznych. Przedstawiciele
dostawcy i producenta nie podpisali tego protokołu. Pozwany wystąpił do strony
powodowej o wskazanie terminu odbioru maszyny twierdząc, że umowa leasingu nie
weszła w życie. Strona powodowa uznała stanowisko pozwanego za bezpodstawne
i zaproponowała powołanie biegłych z Instytutu Poligrafii Politechniki. Biegli stwierdzili,
że parametry pracy maszyny nie przekraczają wartości granicznych i nie zauważono
zjawiska zrywania arkuszy. Maszyna wykazała dobrą jakość drukowania poza
parametrem pasowania. Pozwany w dniu 5 maja 2005 r. zwrócił się do dostawcy o
dostarczenie w terminie 3 dni maszyny wolnej od wad, a następnie wystąpił do strony
powodowej o odstąpienie od umowy z powodu wad maszyny. Strona powodowa uznała
to żądanie za nieuzasadnione i wezwała pozwanych do zapłaty raty leasingowej, której
pozwany nie uregulował. Wezwała też pozwanego do wydania przedmiotu leasingu w
dniu 29 czerwca 2005 r. Pozwany odmówił wydania maszyny w tym terminie. Strona
powodowa odebrała ostatecznie maszynę w dniu 15 lipca 2005 r., po czym została ona
zbyta innemu przedsiębiorcy za cenę 770 804,77 zł. Sąd Okręgowy uznał, że maszyna
zakupiona przez pozwanego nie miała wad uniemożliwiających jej eksploatację.
Posiadała jedynie usterki nadające się do naprawy, którą przeprowadził skutecznie
kolejny nabywca maszyny. W jego ocenie twierdzenia pozwanych, że przedmiot
leasingu nie został odebrany były bezzasadne. Pozwany mógł wykonywać uprawnienia
związane ze stwierdzonymi wadami maszyny poligraficznej, co nie zwalniało go jednak
od obowiązku wypełniania postanowień umowy leasingowej. W związku z powyższym
weksel będący zabezpieczeniem umowy został wypełniony prawidłowo. Różnica między
3
kwotą na wekslu, a kwotą dochodzoną przez stronę powodową była wynikiem
pomniejszenia jej o cenę sprzedaży przedmiotu leasingu, do której doszło po
wypełnieniu weksla.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 6 listopada 2008 r. zmienił zaskarżony wyrok
odnośnie kwoty 5000 zł. W tej części uchylił nakaz zapłaty i oddalił powództwo. Dalej
idąca apelacja pozwanych została oddalona. Sąd drugiej instancji po uzupełnieniu
ustaleń faktycznych uznał zarzuty zawarte w apelacji pozwanych za nieuzasadnione.
Podkreślił, że maszyna dostarczona pozwanemu była sprawna, gdyż występujące w niej
usterki mogły być usunięte. Nie uzasadniały one odstąpienia przez leasingodawcę od
umowy sprzedaży. Przyczyną rozwiązania umowy leasingu było niewykonanie
obowiązku świadczenia pieniężnego przez pozwanego. Poza żądaniem zasądzenia na
rzecz strony powodowej kwoty 5 000 zł z tytułu kosztów „obsługi prawnej"
nieuzasadniona byłą także podstawa apelacji kwestionująca wysokość roszczenia
dochodzonego przez stronę powodową. Cena sprzedaży maszyny odebranej od
pozwanego nie została zaniżona. Brak było natomiast podstaw do przyjęcia, że strona
powodowa powinna uwzględnić także później uzyskane korzyści, wynikające z zawarcia
kolejnych umów.
Skarga kasacyjna pozwanych od wyroku w części oddalającej ich apelację
i rozstrzygającej o kosztach postępowania apelacyjnego została oparta na obu
podstawach określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c. Zarzucono w niej naruszenie art. 328 § 2
k.p.c. w zw. z art. 391 k.p.c. oraz art. 378 § 1 k.p.c., art. 7091
k.c., art. 7093
k.c., art. 354
§ 1 k.c. i art. 486 § 2 w zw. z art. 3531
k.c. oraz art. 58 § 1 i k.c., art., art. 488 § 2 k.c.,
art. 7098
§ 4 k.c. w zw. z art. 560 § 1 i 488 § 2 k.c., art. 70913
§ 2 k.c. w zw. z art. 7091
k.c., art. 7098
§ 4 k.c. w zw. z art. 488 § 2 k.c., art. 60 k.c. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c., art.
353.1 k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. oraz art. 709.15 k.c., art. 354 § 2 k.c., art. 483 § 1 k.c.
oraz art. 484 § 1 k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c. W oparciu o te zarzuty skarżący wnieśli o
uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie jego uchylenie i orzeczenia co
do istoty sprawy poprzez uchylenie nakazu zapłaty w pozostałej części i oddalenie
powództwa w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty naruszenia przepisów postępowania były nieuzasadnione. Sąd Okręgowy
stwierdził wyraźnie, że roszczenie strony powodowej, którego strona powodowa
4
dochodziła na podstawie weksla wystawionego przez pozwanego i poręczonego przez
pozwaną, było uzasadnione wobec prawidłowego wypełnienia weksla. Sąd Apelacyjny
ocenę tę podzielił, z wyłączeniem jedynie kwoty 5000 zł obejmującej koszty „ obsługi
prawnej". Nie budzi zatem wątpliwości jakie przepisy stanowiły podstawę prawną
rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego. Z tego względu zarzut, że w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku nie wskazano tej podstawy był nieuzasadniony. Podobnie należy
ocenić zarzut braku rozpoznania części zarzutów apelacji. Sąd Apelacyjny stwierdził, że
przedmiot leasingu został zamontowany w przedsiębiorstwie pozwanego, uruchomiony i
był wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej, a wady ujawnione w
trakcie jego uruchomienia nie uzasadniały odstąpienia od umowy przez finansującego.
Nie można zatem przyjąć, że Sąd drugiej instancji nie odniósł się do zarzutu
niewykonania przez stronę powodową świadczenia polegającego na wydaniu rzeczy
kupującemu. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika również, że Sąd Apelacyjny
podzielił ocenę Sądu pierwszej instancji, że podstawą naliczenia kary umownej
stanowiła odmowa wydania maszyny poligraficznej przez pozwanego, co wskazuje że
został rozpoznany także zarzut apelacji dotyczący naruszenia art. 483 § 1 i 484 § 1 w
zw. z art. 471 k.c. przez uznanie, że kara umowna należała się stronie powodowej
niezależnie od przyczyn niewydania przedmiotu leasingu przez pozwanego. Sąd
Apelacyjny stwierdził także, że uznał za chybione zarzuty apelacji „ kwestionujące
ustalenia faktyczne". Stwierdzenie to poprzedził uwagą, że dokonał własnych ustaleń
faktycznych, uzupełniając je o okoliczności, które zostały częściowo pominięte przez Sąd
Okręgowy. Nie pozwala to przyjąć, że Sąd drugiej instancji pominął zarzuty apelacji
dotyczące naruszenia przepisów postępowania regulujących postępowanie dowodowe.
Sposób sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego wyroku, mimo lakoniczności części
wywodów Sądu Apelacyjnego, umożliwia też przeprowadzenie jego kontroli w
postępowaniu kasacyjnym.
Pozbawione uzasadnionych były również zarzuty naruszenia prawa materialnego.
Pierwsza grupa zarzutów powołanych w ramach tej podstawy dotyczyła wykładni
zawartego w art. 7091
k.c. pojęcia oddania przedmiotu leasingu korzystającemu w
powiązaniu z postanowieniami pkt 6.3 ogólnych warunków umowy leasingu (dalej OWUL).
Zgodnie z art. 7091
k.c., oddanie przez finansującego rzeczy korzystającemu należy
rozumieć jako przeniesienie jej posiadania. W świetle art. 348 k.c. przeniesienie
posiadania rzeczy następuje przez wydanie rzeczy lub przez wydanie dokumentów, które
umożliwiają rozporządzanie rzeczą lub wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad
5
rzeczą. Nie jest zatem konieczne, aby finansujący bezpośrednio wydał przedmiot leasingu
korzystającemu. Przyjęte w powołanych przez skarżących postanowieniach OWUL
zasady dostarczenia przedmiotu leasingu korzystającemu nie mogą być zatem rozumiane
jako wyłączenie odpowiedzialności finansującego w tym zakresie, naruszające przepis art.
7091
k.c. i brak było podstaw do uznania ich za nieważne na podstawie art. 58 k.c. Sąd
Apelacyjny miał zatem podstawy by przyjąć, że przedmiot leasingu został oddany
korzystającemu. W konsekwencji nieuzasadniony był także zarzut, że Sąd błędnie nie
uwzględnił stanowiska pozwanych, że byli oni uprawnieni do powstrzymania się z zapłatą
rat leasingowych, wobec niewykonania przez finansującego obowiązku oddania
im przedmiotu leasingu do używania.
Kolejna grupa zarzutów naruszenia prawa materialnego była związana z
twierdzeniem skarżącego, że niezrealizowanie przez stronę powodową uzasadnionego
żądania pozwanego, zmierzającego do odstąpienia przez nią od umowy z dostawcą,
stanowiło „niewykonanie świadczenia finansującego". Skarżący nie zakwestionował
jednak skutecznie oceny Sądu Apelacyjnego, że brak było podstaw do odstąpienia przez
stronę powodową od umowy z dostawcą. Była ona wynikiem ustaleń dotyczących
charakteru wad ujawnionych w trakcie montażu i uruchamiania maszyny dostarczonej
pozwanemu. Z tego względu zarzuty związane z twierdzeniem, że strona powodowa
przez zaniechanie odstąpienia od umowy z dostawcą nie wykonała należycie umowy
wobec korzystającego, nie znajdowały faktycznie podstaw. Nakazywało to uznać za
bezpodstawny zarzut, że korzystający mógł z tego powodu powstrzymać się z zapłatą rat
leasingowych. Bezzasadność tego zarzutu oznaczała z kolei, że pozbawiony podstaw był
także zarzut naruszenia art. 70913
§ 2 k.c. w zw. z art. 7091
, 7098
§ 4 i art. 488 § 2 k.c. Był
on bowiem związany z kwestionowaniem skuteczności wypowiedzenia umowy leasingu
przez stronę powodową, dla którego podstawę stanowiła zwłoka korzystającego w
zapłacie raty leasingowej.
Skarżący zarzucił również bezpodstawnie, że ustalone w sprawie okoliczności
wskazywały, że strony konkludentnie rozwiązały umowę leasingu i z tego powodu
korzystający nie był zobowiązany do natychmiastowej zapłaty rat leasingowych. Takiej
ocenie przeczy wyraźnie ustalenie, że strona powodowa nie podzielała oceny
korzystającego co do charakteru wad przedmiotu leasingu, istnienia podstaw do
odstąpienia od umowy z dostawcą oraz istnienia podstaw do wskazania terminu do
odbioru przedmiotu leasingu, a także późniejsze wezwanie do zapłaty raty leasingowej i
wypowiedzenie umowy leasingu.
6
Bezzasadny był także zarzut naruszenia art. 3531
k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. oraz
art. 70915
k.c. Był on związany z kwestionowaniem zapisu OWUL w części dotyczącej
sposobu pomniejszenia roszczenia finansującego powstałego na skutek wypowiedzenia
umowy leasingu o korzyści wynikające z rozwiązania umowy i zapłaty rat leasingowych
przed uzgodnionym terminem. Przepis art. 70915
- wbrew stanowisku skarżącego - nie
uzasadnia stwierdzenia, że uwzględnieniu podlegają wszystkie korzyści, które finansujący
uzyskał po wypowiedzeniu umowy leasingu na skutek okoliczności, za które korzystający
ponosi odpowiedzialność. Z brzmienia tego przepisu wynika bowiem, że chodzi o
uwzględnienie korzyści, jakie finansujący uzyskał w wyniku rozwiązania umowy leasingu i
zapłaty rat leasingowych przed umówionym terminem. Z faktu, że w OWUL przewidziano,
iż zostaną wówczas uwzględnione korzyści związane ze sprzedażą przedmiotu leasingu
lub oddaniem go w leasing, dzierżawę oraz najem, nie wynika, że w ten sposób
wyłączono uwzględnienie innych korzyści, o których mowa w art. 70915
k.c.,
i rozszerzono w ten sposób zakres odpowiedzialności korzystającego. W chwili
zawierania umowy strony nie musiały bowiem zakładać, że powstaną inne tego rodzaju
korzyści. Treść OWUL nie pozostaje zaś w sprzeczności z brzmieniem art. 70915
k.c.
Brak zatem podstaw, by powyższe postanowienia OWUL uznać za nieważne. Istotne
jest przy tym, że w istocie innego rodzaju korzyści podlegających uwzględnieniu nie
wskazał także skarżący, gdyż w świetle art. 70915
nie należą do nich, powołane przez
niego korzyści polegające na pobieraniu ponownie rat leasingowych, po wcześniejszej
sprzedaży przedmiotu leasingu. Korzyści z tym związane są bowiem wynikiem
wykonywania kolejnej umowy, a nie - rozwiązania umowy leasingu i przedterminowego
uzyskania rat leasingowych z tej umowy.
Zarzuty naruszenia art. 354 § 2 k.c., art. 483 § 1 k.c., art. 484 § 1 k.c. oraz art. 65
§ 2 k.c. zostały oparte o twierdzenie, że strona powodowa jako wierzyciel, nie dopełniła
czynności pozwalających korzystającemu zwrócić przedmiot leasingu zgodnie z
warunkami umowy. Twierdzenie to nie znajduje jednak oparcia w ustaleniach
faktycznych, które stanowiły podstawę rozstrzygnięcia. Podstawę do stwierdzenia, że
strona powodowa była uprawniona do naliczenia kary umownej było natomiast
ustalenie, że pozwany po wezwaniu ze strony powodowej odmówił wydania przedmiotu
leasingu i zwrócił go z opóźnieniem. Z tych względów wskazane wyżej zarzuty były
nieuzasadnione.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna była pozbawiona uzasadnionych
podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
7
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.
w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.