Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 306/09
POSTANOWIENIE
Dnia 28 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski
w sprawie z wniosku E. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o wysokość składek na
ubezpieczenie społeczne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 28 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 17 czerwca 2009 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Uzasadnienie
Decyzją z dnia 24 maja 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych określił
wysokość należności E. K. z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenie
zatrudnionych pracowników - ubezpieczenie społeczne, Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – za okres: od sierpnia 1997 r. do
października 1997 r. i od grudnia 1997 r. do grudnia 1998 r. w łącznej kwocie wraz
z odsetkami 212. 929, 87 zł.
Odwołanie od decyzji wniósł E. K.
Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2009 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że odwołujący E. K.
nie ma obowiązku uiszczenia zaległych składek wraz z odsetkami za siebie i
zatrudnionych pracowników: na ubezpieczenie społeczne, Fundusz Pracy, Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od sierpnia 1997 r. do
października 1997r. i od grudnia 1997 r. do grudnia 1998 r.
2
Powyższy wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył apelacją organ rentowy.
Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2009 r. Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §
1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego i oddalił odwołanie.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył skargą kasacyjną
wnioskodawca Z. K. W uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania (art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c.) wskazano, że: „W przedmiotowej sprawie
zachodzi istotne zagadnienie prawne zawierające się w odpowiedzi na pytanie: Czy
do przedawnienia zobowiązań z tytułu zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne,
Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, powstałych
przed dniem 1 stycznia 1999 r. stosujemy przepisy ustawy z dnia 25 listopada 1986
r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 1989 r. Nr 25,
poz. 137 ze zm.), oraz czy w ocenie przedawnienia decydujące znaczenie ma data
wyrokowania przez Sąd?”
Ponadto w uzasadnieniu wniosku z art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c. wskazano na
potrzebę wykładni przepisów art. 35 ust. 3 i ust. 4 ustawy z dnia 25 listopada 1986
r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1989 r. Nr 25,
poz. 137 ze zm.), art. 24 ust. 4 i art. 109 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych, wywołujących rozbieżności w orzecznictwie
sądów. „Rozbieżności dotyczą kwestii związanych z brakiem uregulowań
intertemporalnych w zakresie przedawnienia zobowiązań z tytułu składek na
ubezpieczenie społeczne. Rozbieżności w wykładni wskazanych przepisów
zachodzą w szczególności pomiędzy Sądem Najwyższym a sądami
administracyjnymi (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z
dnia 03.04.2008 r., sygn. akt V SA/Wa 25/ 08)”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k. p. c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, jeżeli: w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność
postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
3
Przedstawione przez skarżącego – w uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania zagadnienie zostało już wyjaśnione w orzecznictwie
Sądu Najwyższego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2008 r., III UK
60/07 – OSNP 2009/5-6/77; z dnia 12 lipca 2007 r., I UK 37/07 _ OSNP 2008/17-
18/266; z dnia 5 kwietnia 2005 r., I UK 232/04 – OSNP 2006/1-2/26). W wyroku z
dnia 12 lipca 2007 r., I UK 37/07 Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, zgodnie z
którym: „dziesięcioletni termin przedawnienia należności z tytułu składek na
ubezpieczenia społeczne wprowadzony od dnia 1 stycznia 2003 r. (art. 24 ust. 4
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm. w brzmieniu nadanym przez art.
1 pkt 9 lit. a ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 241,
poz. 2074 ze zm.) odnosi się także do należności powstałych przed tym dniem i
wówczas nieprzedawnionych”. W powołanym wyroku Sąd Najwyższy wyjaśnił
relacje przepisów dotyczących przedawnienia zawarte w ustawie z dnia 25 listopada
1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1989 r. Nr
25, poz. 137 ze zm.) – art. 35 ust. 3 tej ustawy, który obowiązywał do 31 grudnia
1998 r. a następnie obowiązującym od 1 stycznia 1999 r. art. 24 ust. 4 ustawy
systemowej. Od 1 stycznia 2003 r., po zmianie ustawy systemowej (Dz.U. z 2002 r.
Nr 241, poz. 2074), termin przedawnienia uległ wydłużeniu do 10 lat. Mogła zatem
powstać kwestia, czy taka niekorzystna dla dłużnika zmiana terminu przedawnienia
wydłużała dotychczasowe (krótsze) terminy przedawnienia, to znaczy czy
wierzytelności nieprzedawnione podlegały dłuższemu okresowi przedawnienia.
Odpowiedź jest twierdząca. Ustawodawca nie wyraził jej w odrębnej jednostce
redakcyjnej ustawy zmieniającej, niemniej wynika to z samej treści zmienionego
przepisu stanowiącego, że „należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po
upływie 10 lat, od dnia, w którym stały się wymagalne”, zatem dłuższy termin
przedawnienia odnosi się do należności jeszcze wówczas nieprzedawnionych. W
przeciwnym razie konieczny byłby przepis o rozdzieleniu poprzedniego i nowego
terminu przedawnienia odpowiednio do składek wymagalnych przed i po tej zmianie.
Systemowo tego typu rozwiązanie stanowiłoby nieuzasadnione różnicowanie
sytuacji wierzycieli i dłużników. Przepis wydłużający termin przedawnienia jest
4
korzystny dla wierzyciela i zarazem pogarsza sytuację dłużnika. Dzieje się to w
obszarze tej samej zasady, że zobowiązanie pieniężne ma być wykonane i tylko
ustawodawcy, a nie stronom, przysługuje prawo do modyfikacji terminu
przedawnienia (art. 119 k.c.). Prawo zmiany terminów przedawnienia jest więc
domeną ustawodawcy i skoro ma w ten sposób wpływ na stosunki cywilnoprawne, to
obejmuje ono również stosunki publicznoprawne (należności składkowe). Inaczej
mówiąc, dłużnik musi się poddać terminom przedawnienia wydłużanym przez
ustawodawcę w czasie trwania stosunku prawnego. Aksjologicznie zawsze zmierza
to do lepszej realizacji długu, a w sprawach o składki na ubezpieczenie społeczne
zapewnia szerszą gwarancję celu ubezpieczeniowego. Wobec powyższego nie
zachodzi również wskazana w uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej
do rozpoznania potrzeba wykładni wskazanych przez skarżącego przepisów art. 35
ust. 3 i ust. 4 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu
ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.), art. 24 ust. 4 i
art. 109 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Powołany przez skarżącą wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w
Warszawie dotyczył sytuacji, kiedy część należności dochodzonych przez organ
rentowy uległa już przedawnieniu na podstawie art. 35 ust. 4 zdanie drugie ustawy z
dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych –
odmiennej sytuacji faktycznej niż ta, która stanowiła podstawę faktyczną
zaskarżonego niniejszą skargą kasacyjną wyroku Sądu Apelacyjnego.
Stwierdzając, że nie zachodzą przyczyny przyjęcia skargi, określone w art.
3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy postanowił zgodnie z art. 3989
§ 2 k.p.c.