Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 lutego 2010 r.
II PK 196/09
1. Do stosunku pracy mianowanego nauczyciela akademickiego z mocy
art. 5 k.p. oraz art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnic-
twie wyższym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) mają zastosowanie art. 45 i 47
k.p.
2. Osiągnięcie przez mianowanego nauczyciela akademickiego (ad-
iunkta) wieku emerytalnego nie stanowi innej ważnej przyczyny rozwiązania
stosunku pracy w rozumieniu art. 125 Prawa o szkolnictwie wyższym.
Przewodniczący SSN Bogusław Cudowski, Sędziowie SN: Jolanta Strusińska-
Żukowska, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 lutego
2010 r. sprawy z powództwa Organizacji Zakładowej NSZZ Solidarność Region M. w
Szkole [...] w W. na rzecz Haliny P. przeciwko Szkole [...] w W. o przywrócenie do
pracy, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w
Warszawie z dnia 19 marca 2009 r. [...]
I. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
II. zasądził od Szkoły [...] w W. na rzecz Organizacji Zakładowej NSZZ „Soli-
darność” Region M. w Szkole [...] w W. kwotę 345 (trzysta czterdzieści pięć) zł tytu-
łem kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 4 lipca 2008 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w War-
szawie przywrócił Halinę P. do pracy w Szkole [...] w W. na poprzednich warunkach
pracy i płacy i zasądził na od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 4.098 zł tytu-
łem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy pod warunkiem, że w terminie 7
dni od daty uprawomocnienia się wyroku zgłosi ona gotowość niezwłocznego podję-
cia pracy. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia.
2
Powódka była zatrudniona w pozwanej Szkole od 15 listopada 1972 r., na
podstawie mianowania, w tym od 15 sierpnia 2004 r. na czas nieokreślony na stano-
wisku starszego wykładowcy w Katedrze G. W dniu 28 lutego 2007 r. rektor strony
pozwanej rozwiązał łączący strony stosunek pracy z zachowaniem 3-miesięcznego
okresu wypowiedzenia z końcem semestru letniego, tj. z dniem 16 czerwca 2007 r.,
zgodnie z art. 123 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkol-
nictwie wyższym. Jako podstawę wypowiedzenia stosunku pracy wskazano § 8 za-
rządzenia Nr 44 rektora Szkoły [...] z dnia 1 grudnia 2006 r. w sprawie trybu postę-
powania w sprawach dotyczących stosunku pracy nauczycieli akademickich w S., a
mianowicie osiągnięcie przez powódkę wieku emerytalnego. Zarządzenie to oraz
zarządzenie je zmieniające Nr 45 z dnia 13 grudnia 2006 r. utraciły moc na podsta-
wie zarządzenia Nr 30 z dnia 27 lipca 2007 r., które weszło w życie „z końcem roku
akademickiego 2006/2007", tj. z dniem 30 września 2007 r. Powódka jest członkiem
związku zawodowego od 1980 r. Jej wynagrodzenie przed ustaniem stosunku pracy,
liczone jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, wynosiło 4.098 zł.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji stanął na stanowi-
sku, że skoro Prawo o szkolnictwie wyższym nie przewiduje szczególnego unormo-
wania w zakresie roszczeń przysługujących pracownikowi w razie wypowiedzenia lub
rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę z naruszeniem przepisów, to należy
stosować przepisy Kodeksu pracy, w tym jego art. 45. Nie znajduje natomiast zasto-
sowania art. 38 k.p., gdyż tryb zakończenia stosunku pracy mianowanego nauczy-
ciela akademickiego uregulowany jest w art. 124 i art. 125 ustawy - Prawo o szkol-
nictwie wyższym. Przewidziane w tym ostatnim przepisie wymaganie zgody właści-
wego organu na rozwiązanie z takim nauczycielem stosunku pracy zastępuje ko-
nieczność konsultacji z organizacją związkową. Z kolei art. 124 tej ustawy zawiera
wyczerpujący katalog przyczyn wypowiedzenia stosunku pracy, którego poszerzenie
aktem wewnątrzorganizacyjnym szkoły wyższej jest niedopuszczalne. W myśl art.
125 ustawy stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim może być
rozwiązany również z innych ważnych przyczyn, po uzyskaniu zgody organu kole-
gialnego wskazanego w statucie uczelni. W ocenie Sądu Rejonowego, strona po-
zwana wypowiedziała powódce stosunek pracy z mianowania z przyczyny nieprze-
widzianej w przepisach ustawy, gdyż nie jest „inną ważną przyczyną" osiągnięcie
przez powódkę wieku emerytalnego. Sam fakt osiągnięcia wieku emerytalnego, bez
istnienia dodatkowych okoliczności, na które strona pozwana się nie powołuje, nie
3
może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie stosunku pracy nauczy-
ciela akademickiego, który to zawód powódka mogła wykonywać mimo osiągnięcia
wieku emerytalnego.
Wyrokiem z dnia 19 marca 2009 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił apela-
cję pozwanej Szkoły od powyższego wyroku, podzielając poczynione ustalenia i
ocenę prawną dokonaną przez Sąd pierwszej instancji.
Sąd Okręgowy wskazał nadto, że stosunki pracy nauczycieli akademickich
należą do szczególnych i uregulowanych osobnymi aktami zwanymi pragmatykami
służbowymi, w tym przypadku ustawą z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie
wyższym. Przepis art. 76 k.p. stanowi, że stosunek pracy nawiązuje się na podstawie
mianowania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach. Natomiast art. 5
k.p. wskazuje, że jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują
przepisy szczególne, przepisy Kodeksu pracy stosuje się w zakresie nieuregulowa-
nym tymi przepisami. Niezależnie od wynikającej z art. 5 k.p. relacji między przepi-
sami Kodeksu pracy a ustawą szczególną, Prawo o szkolnictwie wyższym odsyła do
Kodeksu pracy w art. 136 ust. 1, zgodnie z którym w sprawach dotyczących stosunku
pracy pracowników uczelni, nieuregulowanych w ustawie, stosuje się przepisy tego
Kodeksu, a więc także jego art. 45 i 47. Zatem stanowisko strony pozwanej, iż Ko-
deks pracy reguluje jedynie kwestie związane ze stosunkiem pracy powstałym na
podstawie umowy o pracę i nie ma możliwości stosowania jego unormowań do sto-
sunku pracy powstałego na mocy mianowania jest bezzasadne. Brak możliwości sto-
sowania w tym zakresie przepisów Kodeksu pracy pozbawiłby mianowanego nau-
czyciela akademickiego dochodzenia ochrony swych praw na drodze sądowej, co
byłoby zaprzeczeniem zawartej w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP zasady gwarantującej
prawo do sądu.
W ocenie Sądu drugiej instancji, wyliczenie w art. 124 Prawa o szkolnictwie
wyższym przesłanek uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy z mianowanym
nauczycielem akademickim jest wyczerpujące, dlatego niezrozumiałe jest twierdze-
nie strony pozwanej, jakoby „inne ważny przyczyny" rozwiązania stosunku pracy z
art. 125 ustawy powinny zostać uregulowane w jej art. 124. Przyczyny, o których sta-
nowi art. 125 Prawa o szkolnictwie wyższym nie obejmują osiągnięcia wieku emery-
talnego, gdyż taka przyczyna wypowiedzenia ma charakter dyskryminacji ze względu
na wiek (art. 183a
k.p.), a zawód nauczyciela akademickiego jest zawodem, który po-
wódka mogła wykonywać mimo osiągnięcia wieku emerytalnego. Nabywane z wie-
4
kiem doświadczenie i wiedza pracownika naukowego są atrybutami pozwalającymi
uznać takiego pracownika za cennego. Dlatego należy umożliwić mu dalsze przeka-
zywanie studentom posiadanej wiedzy, a nie dążyć do rozwiązania stosunku pracy.
Natomiast w razie stwierdzenia trwałej utraty zdolności do pracy, Prawo o szkolnic-
twie wyższym zezwala w art. 126 pkt 1 na rozwiązanie z takim nauczycielem stosun-
ku pracy bez wypowiedzenia.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku pozwana Szkoła zarzuciła naru-
szenie prawa materialnego, a to: 1) art. 5 k.p., poprzez błędną wykładnię i zastoso-
wanie przez przyjęcie, że pozwala on na stosowanie do stosunków pracy nauczycieli
akademickich, nawiązanych na podstawie mianowania, przepisów Kodeksu pracy
dotyczących wyłącznie umowy o pracę, w tym poprzez przyjęcie, że norma tego
przepisu pozwala na stosowanie przepisów art. 45 i art. 47 k.p. do stosunku pracy
nauczyciela akademickiego, nawiązanego na podstawie mianowania, mimo iż Prawo
o szkolnictwie wyższym zawiera przepisy dotyczące rozwiązania tego stosunku; 2)
art. 45 i art. 47 k.p., poprzez przyjęcie, że mają one zastosowanie do stosunku pracy
nawiązanego na podstawie mianowania; 3) art. 76 k.p., poprzez jego błędną wykład-
nię polegającą na przyjęciu, że do stosunku pracy nauczyciela akademickiego mają
zastosowanie przepisy Kodeksu pracy dotyczące umowy o pracę, mimo iż ustawa -
Prawo o szkolnictwie wyższym nie zawiera normy pozwalającej na stosowanie
wprost lub odpowiednie takich przepisów, a norma zawarta w art. 136 ust. 1 tej
ustawy odsyła w sposób ogólny - w sprawach nieuregulowanych w tym Prawie a do-
tyczącym stosunku pracy z mianowania - do przepisów Kodeksu pracy, co oznacza,
że tylko normy tego Kodeksu dotyczące ogólnie formułowanego stosunku pracy mają
zastosowanie do stosunku z mianowania; 4) art. 125 Prawa o szkolnictwie wyższym,
poprzez uznanie, że osiągnięcie wieku emerytalnego przez nauczyciela akademic-
kiego zatrudnionego na podstawie mianowania na stanowisku adiunkta, wobec braku
przepisów dotyczących wygaśnięcia stosunku pracy takiego nauczyciela, nie stanowi
innej ważnej przyczyny wypowiedzenia stosunku pracy; 5) art. 128 ustawy - Prawo o
szkolnictwie wyższym, poprzez jego zastosowanie, w sytuacji gdy nie dotyczy on
stosunku pracy nawiązanego przez nauczyciela akademickiego w drodze mianowa-
nia; 6) art. 136 § 1 (prawidłowo ust. 1) Prawa o szkolnictwie wyższym, poprzez
błędną wykładnię i zastosowanie przez przyjęcie, że przepis ten pozwala na stoso-
wanie do stosunku pracy nauczycieli akademickich nawiązanych na podstawie mia-
nowania przepisów Kodeksu pracy dotyczących wyłącznie umowy o pracę.
5
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, poprzez oddalenie powództwa.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że brak jest możliwości zasto-
sowania do mianowanego nauczyciela akademickiego przepisów Kodeksu pracy od-
noszących się jedynie do stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o
pracę, a w konsekwencji - przywrócenia do pracy takiego nauczyciela na podstawie
art. 45 k.p. oraz „zasądzenia na jego rzecz odszkodowania na podstawie art. 47
k.p.”. Nadto, w kontekście art. 127 ust. 2 Prawa o szkolnictwie wyższym, nie można
nie uznać, że upływ określonego jednolicie dla kobiet i mężczyzn wieku powoduje, iż
jest to ważna przyczyna rozwiązania stosunku pracy nawiązanego na podstawie
mianowania z nauczycielem akademickim zatrudnionym na stanowisku adiunkta, o
której stanowi art. 125 tego Prawa. Skarżący wywiódł, że zasadą stosunku pracy z
mianowania jest jego stabilność, ale nie dożywotnia, a żadna z istniejących pragma-
tyk służbowych, poza Prawem o szkolnictwie wyższym, i to tylko co do nauczycieli
zajmujących stanowiska inne niż profesora zwyczajnego i profesora nadzwyczajne-
go, nie przewiduje trwania bez granic czasowych takiego stosunku prawnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych zarzutów. W myśl art. 1 k.p.
określa on prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, zgodnie z art. 2 tego Ko-
deksu, pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powoła-
nia, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, a stosownie do jego art.
76 stosunek pracy nawiązuje się na podstawie mianowania w przypadkach określo-
nych w odrębnych przepisach. Pracownikiem w rozumieniu art. 2 i 76 k.p. jest zatem
osoba, która w wyniku dokonania aktu mianowania nawiązuje stosunek pracy, nie
jest nim natomiast osoba mianowana na stanowisko, co do której akt mianowania
powoduje powstanie stosunku służbowego o charakterze administracyjnoprawnym.
Zatem tylko do osoby posiadającej status pracownika mianowanego znajduje zasto-
sowanie zasada subsydiarnego stosowania przepisów Kodeksu pracy zawarta w
jego art. 5, zgodnie z którym jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników
regulują przepisy szczególne, przepisy Kodeksu pracy stosuje się w zakresie nieure-
gulowanym tymi przepisami.
6
W związku z brzmieniem art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo
o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) nie budzi wątpliwości i
skarżący tego nie kwestionuje, że zatrudniony na podstawie mianowania nauczyciel
akademicki jest pracownikiem, którego stosunek pracy zasadniczo podlega przepi-
som tej ustawy, a pomocniczo, w zakresie w niej nieuregulowanym, znajdują do
niego zastosowanie przepisy Kodeksu pracy (art. 5 k.p. i art. 136 ust. 1 Prawa o
szkolnictwie wyższym). Strona pozwana prezentuje natomiast stanowisko, że przepi-
sy Prawa o szkolnictwie wyższym regulują kwestie związane z rozwiązaniem stosun-
ku pracy mianowanego nauczyciela akademickiego, a tym samym niemożliwe jest
zastosowanie do tego stosunku art. 45 i 47 k.p. ani poprzez art. 128 tego Prawa,
który odnosi się wyłącznie do nauczyciela akademickiego zatrudnionego na podsta-
wie umowy o pracę, ani poprzez jego art. 136 ust. 1, który odsyła do przepisów Ko-
deksu pracy jedynie w zakresie „ogólnie formułowanego stosunku pracy”, a nie prze-
pisów dotyczących wyłącznie umowy o pracę, do których należą art. 45 i 47 k.p. Po-
gląd ten jest błędny.
Twierdzenie skarżącego, że Prawo o szkolnictwie wyższym zawiera szczegól-
ne regulacje odnoszące się do rozwiązania stosunku pracy mianowanego nauczy-
ciela akademickiego jest słuszne, ale oznacza to tylko tyle, że po pierwsze - w odnie-
sieniu do takiego pracownika rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić wyłącznie z
przyczyn określonych w pragmatyce służbowej, co ogranicza do tych tylko przypad-
ków możliwość jego wypowiedzenia (art. 124 i 125) lub rozwiązania bez wypowie-
dzenia (art. 126) oraz w konsekwencji po drugie - wypowiedzenie stosunku pracy
mianowanemu nauczycielowi akademickiemu jest dopuszczalne w znacznie węż-
szym zakresie niż w odniesieniu do pracowników umownych. O ile bowiem podstawą
zastosowania tego pierwszego mogą być wyłącznie przyczyny określone w art. 124
oraz „inne ważne przyczyny” z art. 125 Prawa o szkolnictwie wyższym, to w przypad-
ku tego drugiego wymagane jest jedynie, aby było ono uzasadnione (art. 45 § 1 k.p.).
Przepisy ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym nie zawierają natomiast żadnej
własnej regulacji odnoszącej się do zakresu roszczeń przysługujących mianowane-
mu nauczycielowi akademickiemu w przypadku wypowiedzenia mu stosunku pracy w
sytuacji braku określonej ustawowo przyczyny lub niezachowania procedury wypo-
wiedzenia. Brak jest w niej również normy zawierającej treść obowiązującego przed
1 września 2006 r. przepisu art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkol-
nictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.), wprost odsyłającego do odpowied-
7
niego stosowania przepisów Kodeksu pracy w zakresie roszczeń mianowanego nau-
czyciela akademickiego z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania przez uczelnię
stosunku pracy za wypowiedzeniem. Nie oznacza to jednak, jak zdaje się sugerować
skarżący, że takie roszczenia nie przysługują mianowanemu nauczycielowi akade-
mickiemu. Nie budzi bowiem wątpliwości, że skoro w przepisach Prawa o szkolnic-
twie wyższym brak jest uregulowania kwestii związanych z zakresem roszczeń przy-
sługujących mianowanemu nauczycielowi akademickiemu w przypadku wadliwego
wypowiedzenia mu stosunku pracy, to - nawet przy założeniu, iż przepisy tej prag-
matyki służbowej nie zawierają odesłania do stosowania w tym zakresie przepisów
Kodeksu pracy - art. 45 i 47 k.p. znajdują zastosowanie bezpośrednio poprzez art. 5
k.p. Nie można zgodzić się ze stanowiskiem skarżącego, że przepisy te dotyczą wy-
łącznie stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o pracę. Takie ich rozu-
mienie naruszałoby w pierwszym rzędzie art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP,
zgodnie z którymi każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy
bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd,
a ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolno-
ści lub praw. Ponadto, zgodnie z zakresem podmiotowym (pracownik i pracodawca) i
przedmiotowym (prawa i obowiązki) Kodeksu pracy wynikającym z jego art. 1, znaj-
dują one zastosowanie do wszystkich stosunków pracy niezależnie od podstawy ich
nawiązania, o ile przepisy będące w stosunku do nich lex specialis nie regulują tej
kwestii inaczej.
Rację ma skarżący, że art. 128 Prawa o szkolnictwie wyższym, stosownie do
którego rozwiązanie lub wygaśnięcie umowy o pracę z nauczycielem akademickim
następuje na zasadach określonych w Kodeksie pracy, odnosi się wyłącznie do nau-
czyciela akademickiego zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Unormowanie
to oznacza jednak tylko tyle, że w przypadku takiego nauczyciela akademickiego nie
znajdują zastosowanie przepisy Prawa o szkolnictwie wyższym odnoszące się do
rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy nawiązanego z nauczycielem akade-
mickim na podstawie mianowania (art. 123-127), ale wprost znajdują zastosowanie
przepisy Kodeksu pracy (art. 30 i następne) z wynikającym z art. 128 Prawa o szkol-
nictwie wyższym zastrzeżeniem, że rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem
następuje z końcem semestru. Przepis ten nie odnosi się natomiast w ogóle do kwe-
stii roszczeń ze stosunku pracy nauczyciela akademickiego i już tylko z tego względu
nie mógł być i nie był stosowany przez Sąd drugiej instancji.
8
Zagadnienie to reguluje natomiast art. 136 Prawa o szkolnictwie wyższym, w
myśl którego w sprawach dotyczących stosunku pracy pracowników uczelni, nieure-
gulowanych w ustawie, stosuje się przepisy Kodeksu pracy (ust. 1), a spory o rosz-
czenia ze stosunku pracy pracownika uczelni rozpatrują sądy pracy (ust. 2). To dość
ogólne odesłanie odnosi się zatem do wszystkich pracowników uczelni, w tym na-
uczycieli akademickich zatrudnionych na podstawie mianowania i w tym ostatnim
zakresie stanowi potwierdzenie określonej w art. 5 k.p. zasady pomocniczego stoso-
wania Kodeksu pracy do stosunków pracy mianowanych nauczycieli akademickich w
kwestiach nieuregulowanym w Prawie o szkolnictwie wyższym. Wynikający z art. 136
tego Prawa zakres spraw dotyczących stosunku pracy takich nauczycieli obejmuje
również roszczenia przysługujące mianowanemu nauczycielowi akademickiemu w
przypadku niezgodnego z prawem wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy,
którego to zagadnienia Prawo o szkolnictwie wyższym nie reguluje, odsyłając jedynie
w sprawach sporów o roszczenia ze stosunku pracy takiego pracownika na drogę
przed sądami pracy. Ten rodzaj „spraw dotyczących stosunku pracy”, o jakich sta-
nowi art. 136 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym wynika po pierwsze - z określo-
nego w art. 1 k.p. zakresu zobowiązaniowej więzi łączącej pracownika i pracodawcę
niezależnie od podstawy nawiązania łączącego ich stosunku pracy, po drugie - z
systematyki Kodeksu pracy, w którym rozważane kwestie ujęte zostały w tym samym
Dziale drugim zatytułowanym „Stosunek pracy” obejmującym zarówno unormowania
odnoszące się do stosunku pracy nawiązanego nie tylko na podstawie umowy o
pracę, ale także powołania, wyboru, mianowania i spółdzielczej umowy o pracę, jak i
zagadnienia związane z uprawnieniami pracownika w razie wypowiedzenia tego sto-
sunku lub jego rozwiązania bez wypowiedzenia, po trzecie - z zawartego w Dziale
jedenastym Kodeksu pracy zatytułowanym „Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze
stosunku pracy” art. 242 § 1, zgodnie z którym pracownik może dochodzić swych
roszczeń ze stosunku pracy na drodze sądowej, po czwarte - z art. 476 § 1 pkt 1
k.p.c., w myśl którego przez sprawy z zakresu prawa pracy rozumie się między in-
nymi sprawy o roszczenia ze stosunku pracy oraz po piąte - z art. 136 ust. 2 Prawa o
szkolnictwie wyższym, który wszystkie spory o roszczenia ze stosunku pracy pra-
cownika uczelni (w tym mianowanego nauczyciela akademickiego) poddaje kognicji
sądów pracy. Nie budzi wątpliwości, że chodzi o sprawy, w których materialnoprawną
podstawą roszczenia jest stosunek pracy niezależnie od podstawy jego nawiązania
(umowa, powołanie, wybór, mianowanie, spółdzielcza umowa o pracę - art. 2 k.p.,
9
por. uchwałę pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyż-
szego z dnia 21 listopada 1975 r., V PZP 5/75, OSNCP 1976 nr 6, poz. 120), w tym
związane z niezgodnym z prawem jego wypowiedzeniem lub rozwiązaniem - jako
sprawy dotyczące stosunku pracy w rozumieniu art. 136 ust. 1 Prawa o szkolnictwie
wyższym. Zbieżne stanowisko Sąd Najwyższy zajął również w wyrokach: z dnia 4
grudnia 2008 r., II PK 155/08 (Monitor Prawa Pracy 2009 nr 9, s. 476), w którym wy-
rażono pogląd, iż regulacja ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym nie jest zupełna,
co powoduje, że z mocy jej art. 136 ust. 1 oraz art. 5 k.p. w sprawach w Prawie tym
nieuregulowanych mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy, w tym art. 45 § 1
k.p.; z dnia 20 marca 2009 r., II PK 219/08 (LEX nr 523525), w którym stwierdzono,
iż status prawny nauczycieli akademickich reguluje nie tylko Prawo o szkolnictwie
wyższym, ale także - w sprawach nieuregulowanych w tej pragmatyce - Kodeks
pracy, w tym jego art. 45; z dnia 25 czerwca 2009 r., I PK 228/08 (niepublikowany), w
którym uznano, że zarówno naruszenie trybu wypowiedzenia określonego w art. 125
Prawa o szkolnictwie wyższym, jak i wypowiedzenie z przyczyny, która nie jest „inną
ważną przyczyną” w rozumieniu tego przepisu, umożliwia dochodzenie roszczeń
określonych w art. 45 § 1 k.p., a w każdym przypadku ważność innej przyczyny wy-
powiedzenia podlega ocenie organów rozstrzygających spory ze stosunku pracy
pracowników uczelni wyższych.
Nieusprawiedliwiony jest zarzut obrazy art. 125 Prawa o szkolnictwie wyż-
szym, którą skarżący upatruje w przyjęciu, że osiągnięcie wieku emerytalnego przez
mianowanego nauczyciela akademickiego zatrudnionego na stanowisku adiunkta nie
stanowi innej ważnej przyczyny wypowiedzenia w rozumieniu tego przepisu z uwagi
na brak uregulowań dotyczących wygaśnięcia stosunku pracy takiego pracownika.
Tak sformułowany zarzut jest zupełnie nieadekwatny do dokonanej przez Sąd drugiej
instancji oceny, że inne ważne przyczyny, o których stanowi art. 125 Prawa o szkol-
nictwie wyższym nie obejmują osiągnięcia przez mianowanego nauczyciela akade-
mickiego wieku emerytalnego, gdyż taka przyczyna wypowiedzenia ma charakter
dyskryminacji ze względu na wiek (art. 183a
k.p.). Stanowisko to zostało wyprowa-
dzone z uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009
r., II PZP 13/08 (OSNP 2009 nr 19-20, poz. 248), w której stwierdzono, że osiągnię-
cie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może stanowić wyłącznej
przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę (art. 45 § 1 k.p.) i nale-
żałoby je dodatkowo uzupełnić odwołaniem się do wyrażonego w uzasadnieniu tej
10
uchwały trafnego poglądu, że w polskim prawie obowiązuje ogólna zasada, iż roz-
wiązanie stosunku pracy przez pracodawcę tylko ze względu na osiągnięcie przez
pracownika wieku emerytalnego stanowi dyskryminację ze względu na wiek, zakaza-
ną przez art. 183a
§ 1 k.p. Słusznie skarżący podnosi, że przepisy niektórych prag-
matyk służbowych wyjątkowo upoważniają wprost pracodawców do wypowiedzenia
stosunku pracy w razie osiągnięcia przez pracownika wieku emerytalnego. Potwier-
dza to jednak tylko zasadę, zgodnie z którą osiągnięcie wieku emerytalnego nie sta-
nowi samo przez się przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie pracownikowi stosun-
ku pracy, gdyż w przeciwnym wypadku uregulowania te byłyby zbędne. Prawo o
szkolnictwie wyższym unormowania takiego nie zawiera, przewiduje natomiast - o
czym wyżej była mowa - dopuszczalność wypowiedzenia stosunku pracy z miano-
wania w znacznie węższym zakresie niż przepisy Kodeksu pracy. Skoro więc wypo-
wiedzenie dokonane wyłącznie z powodu osiągnięcia przez pracownika wieku eme-
rytalnego jest nie tylko nieuzasadnione, ale również bezprawne w rozumieniu art. 45
§ 1 k.p. jako naruszające przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, do których nie-
wątpliwie należą normy zakazujące dyskryminacji w zatrudnieniu (art. 113
, art. 183a
§
1 k.p.), to już tylko z tego względu taka przyczyna wypowiedzenia nie może zostać
zakwalifikowana do „innych ważnych przyczyn” rozwiązania stosunku pracy z mia-
nowanym nauczycielem akademickim, o których stanowi art. 125 Prawa o szkolnic-
twie wyższym. Zagadnienie to uchyla się jednak spod głębszych rozważań wobec
braku sformułowania w skardze kasacyjnej zarzutu naruszenia tego przepisu w kon-
tekście zastosowania przez Sąd drugiej instancji uregulowań normujących zakaz nie-
równego traktowania w zatrudnieniu (art. 113
k.p., art. 183a
i nast. w związku z art. 5
k.p. oraz art. 136 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym).
Z powyższych względów skarga kasacyjna podlega oddaleniu z mocy art.
39814
k.p.c. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania oparto o stosowany odpo-
wiednio art. 108 § 1 k.p.c.
========================================