Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 610/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Uniwersyteckiej Spółdzielni Mieszkaniowej „R.(...)” w P.
przeciwko Gminie Miasto P.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 14 maja 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 21 października 2008 r., sygn. akt II Ca (…),
uchyla zaskarżony wyrok w części zmieniającej orzeczenie Sądu pierwszej
instancji (pkt 2) i w części orzekającej o kosztach procesu (pkt 3), i w tym zakresie
przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania oraz
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 21 października 2008 r. zmienił wyrok Sądu
Rejonowego w P. z dnia 14 grudnia 2007 r. i oddalił żądanie ustalenia, że aktualizacja
opłaty za użytkowanie wieczyste jest nieuzasadniona, a także żądanie zaliczenia
wartości poniesionych nakładów na poczet różnicy między opłatą dotychczasową a
zaktualizowaną. U podłoża tego rozstrzygnięcia legło stanowisko, że zostały spełnione
przesłanki uzasadniające dokonaną aktualizację opłaty, oraz że powodowa Spółdzielnia
nie wykazała, aby poniosła nakłady podlegające zaliczeniu na podstawie art. 77 ust. 4
u.g.n.
Skarga kasacyjna powodowej Spółdzielni Mieszkaniowej od wyroku Sądu
Apelacyjnego – oparta na obu podstawach z art. 3933
k.p.c. – zawiera zarzut naruszenia
art. 72, 74 ust. 4 u.g.n., art. 77ust. 4 u.g.n., a także art. 278 w zw. z art. 233, 232 k.p.c., i
zmierza do uchylenia tego wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota zarzutów skargi kasacyjnej sprowadza się podważenia rozstrzygnięcia
Sądu Okręgowego odmawiającego zaliczenia wartości nakładów na poczet różnicy
między opłatą dotychczasową a zaktualizowaną.
Trzeba przypomnieć, że zaliczenie wartości nakładów poniesionych przez
użytkownika wieczystego następuje przy aktualizacji opłat z tytułu użytkowania
wieczystego, z zachowaniem procedury trybu aktualizacji. Za takim stanowiskiem
przemawia posłużenie się przez ustawodawcę w art. 77 ust. 4 u.g.n. sformułowaniem
„przy aktualizacji”, a także zaliczenia wartości nakładów, które nie zostały uwzględnione
przy ostatniej aktualizacji (art. 77 ust. 5 u.g.n.). Pojęcie „przy aktualizacji” jest pojęciem
obejmującym okres od wypowiedzenia opłaty rocznej do ustalenia jej wysokości. Tym
samym użytkownik wieczysty może w tym okresie domagać się ustalenia wartości i
zaliczenia nakładów przez właściciela, a później przed samorządowym kolegium
odwoławczym, czy w końcu przed sądem powszechnym. Nie ma przeszkód, aby
użytkownik wieczysty złożył wniosek ze wskazaniem poniesionych nakładów w każdym
czasie, jednak skuteczność uzyska on dopiero w chwili przystąpienia do aktualizacji
opłaty.
3
Z art. 77 ust. 4 u.g.n. jednoznacznie wynika, że właściciel nieruchomości (Skarb
Państwa lub jednostka samorządowa) ma obowiązek zaliczenia na poczet różnicy
pomiędzy opłatą poprzednią a opłatą aktualizowaną wartości nakładów użytkownika
wieczystego wnoszącego o takie zaliczenie. Jednak nie oznacza to, że to właściciel
nieruchomości ma obowiązek zbierać wszelkie dowody potwierdzające zakres i wartość
poniesionych przez użytkownika wieczystego nakładów. Ten obowiązek istotnie, tak jak
zakłada Sąd Apelacyjny, ciąży na użytkowniku wieczystym. Wprawdzie sformułowanie
art. 77 ust. 4 i 6 u.g.n. sugeruje, że powyższe działania dokonuje się z urzędu, jednak z
całokształtu przepisu wynika, że to po stronie użytkownika wieczystego leży obowiązek
wskazania zakresu oraz wartości poniesionych nakładów. Właściciel natomiast jest
zobowiązany do dokonania weryfikacji przedstawionych dokumentów. Takie stanowisko
wynika z tego, że właściciel z reguły nie zna szczegółowej informacji, kto poniósł
nakłady i w jakiej wysokości. Za takim stanowiskiem przemawia również art. 78 ust. 3
u.g.n., zgodnie z którym właściciel musi wykazać, że wartość nieruchomości wzrosła.
Sąd Okręgowy oddalił żądanie skarżącej zaliczenia wartości poniesionych
nakładów, gdyż w jego ocenie skarżąca nie wykazała, aby je poniosła. U podłoża tego
rozstrzygnięcia legło stwierdzenie, że biegły B. H. ustalając ich wartość wykroczył poza
zakres tezy dowodowej wskazanej w postanowieniu Sądu Rejonowego o powołaniu
dowodu z tego biegłego, a co za tym idzie, ustalenia biegłego w tym zakresie nie miały
waloru dowodu z opinii biegłego. Poza tym, materiał na którym biegły poczynił te
ustalenia został przedłożony po upływie terminu określonego przez Sąd pod rygorem
skutków z art. 207 § 3 k.p.c., co skutkowało jego pominięciem.
Rację ma skarżąca, że nie było podstaw do pominięcia powyższego materiału
dowodowego. Sąd Okręgowy, gdy chodzi o przedłożoną dokumentację, nie zaliczył jej w
poczet materiału dowodowego, gdyż wyszedł z błędnego założenia, że z art. 207 § 3
k.p.c. wynika tzw. prekluzja procesowa. Tymczasem nie sposób podzielić stanowiska
Sądu Okręgowego, że art. 207 § 3 k.p.c. przewiduje tę prekluzję. Statuuje on bowiem
tylko uprawnienie przewodniczącego do odpowiedniego dyscyplinowania stron procesu i
nie tworzy przyjętych przez Sąd Okręgowy konsekwencji procesowych.
Co się zaś tyczy pominięcia przez Sąd Okręgowy opinii biegłego w części
dotyczącej wartości nakładów poniesionych na nieruchomość, to rację ma skarżąca, że
ustalenie tej okoliczności było celowe dla ustalenia wzrostu wartości nieruchomości w
okresie określonym postanowieniem Sądu. W konsekwencji niepodobna podzielić
4
poglądu Sądu Okręgowego, że ustalenia biegłego w tym zakresie nie miały waloru
dowodu z opinii biegłego.
Powyższe oznacza, że Sąd Okręgowy wychodząc z błędnych założeń
procesowych co najmniej przedwcześnie uznał, że skarżąca nie wykazała zakresu i
wartości poczynionych przez nią nakładów podlegających uwzględnieniu na poczet
różnicy między opłatą dotychczasową a zaktualizowaną.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.