Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2013 r. w Lublinie

sprawy E. P.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników

na skutek apelacji pozwanego Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 19 grudnia 2012 r. sygn. akt IV U 980/11

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 159/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 listopada 2011 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego działając na podstawie art. 36 ust. 1 pkt. 1 oraz art. 3a ust. 1 i art. 5a oraz art. 39 ustawy z dnia 20.12.1999 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tj. Dz. U. z 2008 r. Nr 50 poz. 291 ze zm.) stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników E. P. w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, emerytalno – rentowego odpowiednio od dnia 1.01.2009 r. do 30.12.2009 r., od dnia 1.01.2010 r. do dnia 3.03.2010 r. i od dnia 4.03.2010 r., oraz stwierdził ustanie obowiązku opłacania składek za wyżej wymienioną w okresie wskazanym w decyzji. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż ubezpieczona E. P. podlegała i podlega ubezpieczeniu społecznemu w ZUS z tytułu zatrudnienia i jednocześnie od dnia 4.03.2010 r. prowadzi działalność gospodarczą i nie spełnia warunków określonych w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników do podlegania temu ubezpieczeniu.

Odwołanie od tej decyzji złożyła E. P., domagając się uznania jej za nieważną i stwierdzenie, że nieprzerwanie dalej podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników. W uzasadnieniu odwołania podniosła, że w 2008 roku Urząd Gminy w D. zaproponował jej wykonywanie czynności związanych z poborem opłat za wywóz nieczystości od właścicieli nieruchomości. Pobór tych opłat miał następować na podstawie umowy zlecenia. Odwołująca się wywodziła m.in., iż wykonując czynności w ramach umów zlecenia dotyczących poboru opłat nie naruszyła istoty, która stanowiłaby podstawę do wyłączenia jej z ubezpieczenia społecznego rolników na podstawie art. 5a ust. 1 pkt. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie.

Pełnomocnik ubezpieczonej w piśmie procesowym wywodził, że wnioskodawczyni jako sołtys wsi była zobowiązana do pobierania podatku rolnego w drodze inkasa, natomiast umowy zlecenia które zawierała na pobór opłat mają swoje źródło w uchwale Rady Gminy D. z dnia 25.04.2008 roku. Czynności, które wykonywała ubezpieczona jako inkasent opłat w sprawie za zbiórkę i wywóz odpadów były w istocie zbliżone do charakteru czynności administracyjno – prawnych.

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2012 roku Sąd Okręgowy w Siedlcach zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że E. P. w okresach od stycznia 2009do 30 grudnia 2009 , od 1 stycznia 2010 do 3 marca 2011 i od 4 marca 2010 podlega ubezpieczeniom społecznym rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego i emerytalno – rentowego.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje:

E. P. podlegała jako rolnik prowadzący działalność rolniczą na gruntach o pow. przekraczającej 1 ha przeliczeniowy obowiązkowym ubezpieczeniom społecznych rolników począwszy od 5.04.2002 r. W dniu 4.03.2010 roku rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej i na jej wniosek została pozostawiona w ubezpieczeniu społecznym rolników. Jednocześnie jako rolnik E. P. pełniła funkcję sołtysa (...) od 2003 roku. Z racji tej funkcji do jej obowiązku należało pobieranie od rolników podatków rolnych od nieruchomości. Na mocy uchwały Rady Gminy D. z dnia 25.04.2008 roku przyjęto, iż przejmuje się od właścicieli nieruchomości położonych na terenie Gminy D. obowiązek wynikający z art. 5 ust. 1 pkt. 3b ustawy z dnia 13.09.1993 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236). Ustalono miesięczną opłatę za przejęcie obowiązku od każdej osoby zamieszkującej na terenie nieruchomości. Opłaty te właściciele nieruchomości zobowiązani zostali do uiszczania w terminie określonym w uchwale. Wykonanie uchwały pozostawiono Wójtowi Gminy D.. Reprezentujący Gminę D. wójt zawarł z ubezpieczoną jak i innymi sołtysami wsi położonych na terenie tej gminy umowy zlecenia na mocy, której powierzył sołtysowi pobór opłat za zbiórkę odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Pierwszą umowę zlecenia ubezpieczona E. P. zawarła w dniu 26.05.2008 r. Ubezpieczona jako wykonawca umowy zobowiązana była do osobistego wykonania czynności poboru opłat i odprowadzeniem zainkasowanej gotówki na rachunek bankowy. Za wykonanie tych czynności ustalono wynagrodzenie odpowiadające 13,6% zebranych kwot w terminie jednego miesiąca. Z racji zawarcia umowy zlecenia w 2008 r., 2009 r., 2010 r. E. P. była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych w ZUS. Organ rentowy po uzyskaniu informacji od wymienionego ubezpieczyciela we wrześniu 2011 roku wszczął postępowanie, które doprowadziło do przyjęcia, że E. P. podlegała innemu ubezpieczeniu społecznemu bez uprzedniego poinformowania właściwej placówki terenowej KRUS. Organ rentowy przyjął, że począwszy od dnia 10.10.2008 r. podlegała ona wyłączeniu z ubezpieczeń społecznych rolników. Kierując się treścią art. 3a ust. 1 i art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, zaskarżoną decyzją z dnia 3.11.2011 r. stwierdzono, że ubezpieczona nie podlega w okresach wskazanych w decyzji obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Ubezpieczona podała, iż nie zgłaszała faktu podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu umów zlecenia rolniczemu organowi rentowemu, gdyż tak ją poinformowała księgowa Urzędu Gminy w D.. Zebrane opłaty od właścicieli nieruchomości za wywóz śmieci przekazywała podobnie jak podatek rolny do Urzędu Gminy w D. Dochody jakie uzyskiwała z tego tytułu były znikome.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonej jest uzasadnione.

Sąd wskazał, że przedmiotem sporu w sprawie jest ocena prawna czy pobieranie opłat od właścicieli nieruchomości, które to czynności zostały nałożone na E. P. jako sołtysa (...) przez Wójta Gminy D. wymagały zawarcia umowy cywilno – prawnej tj. umowy zlecenia i tym samym odprowadzania składek z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, oraz zgłoszenia jej do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako zleceniobiorcy. Sądu podzielił stanowisko wnioskodawczyni zgodnie z którym, pobór opłat, których dokonywała ubezpieczona jako sołtys (...) od właścicieli nieruchomości ma charakter zbliżony do czynności o charakterze administracyjnym i te czynności były podobne do pobierania podatku rolnego jak i podatku leśnego, których to poboru dokonuje sołtys danej wsi. Ubezpieczona pełniła rolę inkasenta w rozumieniu przepisów art. 9 w zw. z art. 28 § 4 ustawy z dnia 29.08.1997 r. o ordynacji podatkowej (Dz.U. z 2012 Nr.749), czyli na mocy uchwały Rady Gminy nawiązuje się pomiędzy gmina a inkasentem stosunek administracyjno –prawny. Sołtys pełniący rolę inkasenta jest wtedy podmiotem stosunków podatkowo – prawnych wykonujących czynności w interesie publiczno – prawnym. Inkaso nie powinno być regulowane umową zlecenia. Sąd wskazał też, że umowy zlecenia, które zawarła E. P. z Urzędem Gminy w D. nie miały cech umowy cywilno – prawnej pomimo takiej nazwy, ponieważ nie były umowami dobrowolnymi. Celem ustawodawcy w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym było obowiązkowe objęcie ubezpieczeniami społecznymi tych osób, które wykonują pracę na podstawie umów zlecenia często zamiast w ramach umowy o pracę. Sąd podzielił również argumentację strony odwołującej się, iż zleceniodawca przedmiotowych umów tj. Wójt Gminy D. nie był właściwie umocowany do zawierania umów zlecenia, gdyż uchwała rady Gminy z dnia 20.04.2008 r. nie dawała Wójtowi takie upoważnienia. Reasumując Sąd przyjął, że wnioskodawczyni nie może ponosić ujemnych skutków w związku z tym, że była stroną umów cywilno – prawnych na inkaso opłat od właścicieli nieruchomości, tylko dlatego, iż Wójt Gminy D. niezasadnie zawarł z ubezpieczoną jako sołtysem (...) jak i też innymi sołtysami tej samej Gminy umowę zlecenia. Sąd podkreślił , że kwoty które uzyskiwała z dokonywania poboru opłat były niewielkie i brak jest przesłanek aby traktować realizację umowy cywilno – prawnej jako źródła dochodu. E. P. jest przede wszystkim rolnikiem i to jest jej źródło utrzymania, natomiast pobór opłat w formie inkasa od rolników w tym również opłat za wywóz nieczystości było czynnościami o charakterze publiczno – prawny. Zatem objęcie jej obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu umów zlecenia miało tylko charakter formalny wynikający z przepisów art. 6 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. z 2009 r. Dz. U. Nr 205 poz. 1585).

W sytuacji gdy Sąd przyjął, iż pomiędzy ubezpieczoną a Wójtem Gminy D. brak było podstaw faktycznych i prawnych do zawarcia umów zlecenia na pobór opłat od rolników za wywóz nieczystości tym samym należało przyjąć, iż nie powstał tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt. 4 powołanej wyżej ustawy. W konsekwencji brak było podstaw do zastosowania przez pozwany organ rentowy przepisów art. 3a ust. 1 i art. 5a ust. 1 pkt. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników do wyłączenia E. P. z ubezpieczenia społecznego rolników w okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji.

Mając powyższe na względzie Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w sentencji.

Od powyższego wyroku apelację wniósł organ rentowy - Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w S. zaskarżając wyrok w całości

Wyrokowi zarzucił:

- naruszenie przepisów prawa materialnego - 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. 2009, Nr 205, poz.285 ze zm. w związku z art. 16 ust 3 ustawy z dnia 20.12.1999 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tj. Dz. U. z 2008 r. Nr 50 poz. 291 ze zm.) poprzez błędne ich zastosowanie polegające na przyjęciu, że ubezpieczona jako wykonująca umowę zlecenia nie podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu wykonywania tej umowy,

- 2/ art. 7 ust 1 pkt 1 i art. 16 ust 1 pkt 1 w związku z art. 16 ust 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że wykonywanie czynności na podstawie umowy zlecenia nie stanowiło podstawy do wyłączenia ubezpieczonej z ubezpieczenia społecznego rolników , któremu podlegała na podstawie art. 5a ww. ustawy.

Skarżący wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołanie lub o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie jest bezsporny.

Rozstrzygniecie sprawy wymaga dokonania oceny, czy pobieranie opłat od właścicieli nieruchomości, które to czynności zostały nałożone na E. P. jako sołtysa (...) przez Wójta Gminy D. wymagały zawarcia umowy cywilno – prawnej tj. umowy zlecenia i tym samym odprowadzania składek z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, oraz zgłoszenia jej do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako zleceniobiorcy.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Rada Gminy D. w dniu 25.04.2008 roku podjęła uchwałę, na mocy której przejęto od właścicieli nieruchomości położonych na terenie Gminy D. obowiązek wynikający z art. 5 ust. 1 pkt. 3b ustawy z dnia 13.09.1993 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236). Mocą tej uchwały ustalono miesięczną opłatę za przejęcie obowiązku od każdej osoby zamieszkującej na terenie nieruchomości. Opłaty te właściciele nieruchomości zobowiązani zostali do uiszczania w terminie określonym w uchwale.

Niniejsza uchwała znajdowała umocowanie w art.6 a. ustawy z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U.z dnia 20 listopada 1996 r.), zgodnie z którym Rada Gminy może w drodze uchwały, na podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym, przejąć od właścicieli nieruchomości wszystkie lub wskazane obowiązki, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, 3b i 4.2. ustawy. Wskazany przepis stanowi też, że przejmując obowiązki, rada gminy ustala opłatę ponoszoną przez właścicieli nieruchomości za wykonywanie przejętych obowiązków, która jest ustalana w sposób zryczałtowany za okresowe pozbywanie się określonej ilości wskazanego rodzaju odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych. Wysokość opłaty jest uzależniona od faktycznych kosztów ponoszonych przez gminę z tytułu zorganizowania i funkcjonowania systemu zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych. Zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym ( Dz. U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.) - zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują min sprawy min , utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych.

Wykonanie powyższej uchwały powierzono wójtowi Gminy D. ( § 5 uchwały), który zgodnie z art. 26 ust 1 ustawy o samorządzie gminnym jest organem wykonawczym gminy. Jak wynika z art. 36 ustawy o samorządzie gminnym - sołtys - jest organem wykonawczym sołectwa. Do jego zadań należy wykonywanie uchwał zebrania wiejskiego, a także zadań wynikających z uchwał rad gminy (np. inkasowanie podatków i opłat lokalnych) a także wynikających z przepisów prawa (por. komentarz do ustawy o samorządzie gminnym pod redakcją Andrzeja Szewca ).

W świetle przytoczonych powyżej aktów prawnych, mając nadto na względzie okoliczności niniejszej sprawy stwierdzić należy, że powierzenie przez wójta ubezpieczonej jako sołtysowi zbierania opłat za zbiórkę odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości nie wymagało zawarcia umowy zlecenia sprowadzającej tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. 2009, Nr 205, poz. 1585 ze zm.)

Zbieranie bowiem tych opłat, których dokonywała ubezpieczona jako sołtys (...) od właścicieli nieruchomości, miał charakter zbliżony do czynności o charakterze administracyjnym podobnie jak pobieranie podatku rolnego i podatku leśnego, których dokonuje sołtys danej wsi. Podkreślić wymaga w szczególności to, że kwoty które uzyskiwała wnioskodawczyni z dokonywania poboru opłat były niewielkie i brak jest przesłanek aby traktować realizację formalnie zawartej umowy cywilno – prawnej jako źródła dochodu. Z zaświadczenia nr (...) wydanego przez Urząd Gminy z dnia 6 grudnia 2012 roku ( k. 51 akta sprawy ) wynika bowiem, że E. P. w roku 2008 uzyskała wynagrodzenie netto w kwocie 38, 08 zł, w roku 2009 w kwocie 69, 27 zł , w roku 2010 w kwocie 59,94, netto a w roku 2011 w kwocie 42,84 zł.

O okoliczności , że ubezpieczona traktowała pobieranie powyższych opłat jako jej obowiązek wynikający z przepisów prawa i powinność mieszczącą się w ramach pełnionej funkcji sołtysa, świadczy też fakt, , że pomimo określenia w umowie z 26 maja 2008 roku okresu jej obowiązywania jedynie do o 20 grudnia 2008 roku, czynności te wykonywała w dalszym ciągu, następna umowa zastała podpisana dopiero w dniu 1 marca 2011 roku gdzie określono, że będzie obowiązywać do 31 grudnia 2011 roku (umowy k. 44 i 46 akta sprawy). Bezsporne jest, że z E. P. nie zostały zawarte żadne inne umowy zlecenia, w tym obejmujące lata 2009 -2010 .

E. P. jest przede wszystkim rolnikiem i niewątpliwie to jest jej główne źródło utrzymania, natomiast pobieranie opłat od rolników w tym również opłat za wywóz nieczystości mieścił się w ramach pełnionej funkcji sołtysa i wynikał z wykonywania nałożonego na nią obowiązku o charakterze czynności publiczno – prawnych.

W tym stanie rzeczy nie są zasadne postawione w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego. W związku z tym, ze pomiędzy ubezpieczoną a Wójtem Gminy D. brak było podstaw faktycznych i prawnych do zawarcia umów zlecenia na pobór opłat od rolników za wywóz nieczystości tym samym należało przyjąć, iż nie powstał tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. z 2009 r. Dz. U. Nr 205 poz. 1585). W konsekwencji brak było podstaw do zastosowania przez organ rentowy przepisów art. 3a ust. 1 i art. 5a ust. 1 pkt. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i wyłączenia E. P. z ubezpieczenia społecznego rolników w okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelacje na podstawie art. 385 k.p.c.