Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 5/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 1 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Jerzy Kwaśniewski
SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Piotra B.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o nałożenie kary pieniężnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 1 czerwca 2010 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 października 2009 r.,
1. oddala skargę,
2. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 270
(dwieście siedemdziesiąt) zł. tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki decyzją z dnia 22 kwietnia 2008 r.,
wydaną w wyniku uchylenia przez Sąd Okręgowy– Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów decyzji Prezesa Urzędu z 7 sierpnia 2006 r., orzekł, że Piotr B.
(powód) prowadzący działalność pod nazwą Stacja Paliw Płynnych naruszył
warunek 2.2.3. koncesji Prezesa Urzędu na obrót paliwami ciekłymi w ten sposób,
że wprowadził do obrotu poprzez stację paliw mieszcząca się w miejscowości W.
olej napędowy o jakości niezgodnej z przepisami rozporządzenia Ministra
Gospodarki i Pracy z 16 sierpnia 2004 r. w sprawie wymagań jakościowych dla
paliw ciekłych (Dz. U. z 2004 r., nr 192, poz. 1969) oraz wymierzył na podstawie
art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne
(jednolity tekst: Dz. U. z 2006 r., Nr 89, poz. 625 ze zm., dalej jako Prawo
energetyczne) karę pieniężną w wysokości 75.000 zł, co stanowi 2,07% przychodu
z działalności koncesjonowanej osiągniętego w roku 2007 r.
Powód zaskarżył decyzję Prezesa Urzędu odwołaniem. Zaprzeczył, iż by
wielokrotnie i celowo wprowadzał do obrotu paliwo nie posiadające parametrów
jakościowych i że w ogóle wprowadzał do obrotu paliwo bez zapewnienia
prawidłowego nadzoru. Twierdził, że wobec przypisania mu ponoszenia ryzyka
gospodarczego dopuszczania do obrotu paliwa niezgodnego z obowiązującymi
przepisami, Prezes Urzędu winien przeprowadzić kontrolę u dostawcy paliw.
Kwestionował nałożenie kary pieniężnej, gdy nie wykazano jego winy. Na
okoliczność braku winy powołał się a to ,że otrzymał od dostawcy certyfikat wraz z
paliwem potwierdzający fakt spełnienia wymogów jakościowych. Wskazywał, że nie
ma możliwości weryfikowania zawartości siarki w dostarczonym paliwie, a każda
dostawa natychmiast wprowadzana jest do zbiornika i przeznaczona do sprzedaży.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 11 grudnia 2008 r., oddalił odwołanie
powoda, uznając że w świetle przeprowadzonego przez Prezesa Urzędu
postępowania dowodowego nie ulega wątpliwości, że powód wprowadził do obrotu
3
paliwo o niewłaściwej jakości. Powód otrzymując koncesję przyjął na siebie
zobowiązanie, że będzie spełniał warunki koncesji, w tym dotyczące jakości
wprowadzonego do obrotu paliwa. Dlatego powinien tak zorganizować przyjęcia
dostaw paliw, aby wykluczyć możliwość naruszenia warunków koncesji, w
szczególności pobierając stosowne próbki paliwa do kontroli przed przyjęciem
paliwa do zbiornika. Ponieważ powód nie podjął żadnych czynności w celu
sprawdzenia jakości przyjmowanego paliwa, nie można przyjąć, że wprowadzenie
do obrotu paliwa niewłaściwej jakości nie było przez niego zawinione.
Powód zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego apelacją.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 7 października 2009 r. oddalił apelację
powoda. Dokumentacja zebrana na etapie postępowania administracyjnego oraz
przed sądem pierwszej instancji dowodzi zarzucanych powodowi naruszeń. W
zakresie istotnym dla rozpoznania skargi kasacyjnej, Sąd Apelacyjny podzielił
stanowisko Sądu Okręgowego, że powód nie dołożył należytej staranności celem
wyeliminowania ryzyka wprowadzenia do obrotu paliwa o niewłaściwych
parametrach jakościowych. W przypadku gdy przedsiębiorca przy odbiorze paliwa
poprzestanie na sprawdzeniu certyfikatu jakości paliwa i uznając na jego
podstawie, że paliwo spełnia określone normą warunki jakościowe dopuści tak
odebrane paliwo do obrotu, bierze na siebie skutki ewentualnego stwierdzenia, że
towar jest niezgodny z normą.
Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skarga kasacyjną w całości,
zarzucając naruszenie art. 355 § 2 k.c. polegające na błędnej wykładni
sformułowania należyta staranność w odniesieniu do przedsiębiorcy trudniącego
się obrotem paliwami w zakresie jego obowiązku sprawdzenia jakości paliwa
wprowadzanego do obrotu. Powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w
całości oraz uchylenie wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.
Prezes Urzędu w odpowiedzi na skargę kasacyjną powoda wniósł o jej
oddaleni i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu przed Sądem Najwyższym.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
4
Skarga kasacyjna powoda nie ma uzasadnionej podstawy.
Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela pogląd wyrażony w
dotychczasowym orzecznictwie, powołanym między innymi w uzasadnieniu wyroku
Sądu Apelacyjnego oraz odpowiedzi Prezesa Urzędu na skargę kasacyjną powoda,
że odpowiedzialność z tytułu naruszenia obowiązków wynikających z przepisów
Prawa energetycznego lub innych ustaw, sankcjonowana karą pieniężną nakładaną
przez Prezesa Urzędu na podstawie art. 56 ust. 1 Prawa energetycznego, ma
charakter odpowiedzialności obiektywnej. Nie jest konieczne wykazanie umyślnej
albo nieumyślnej winy ukaranego podmiotu (wyrok SN z 5 listopada 2008 r., sygn.
akt III SK 6/08 i powołane tam orzecznictwo). Jednakże nie oznacza to, że nie
istnieje możliwość ograniczenia lub wyłączenia przedmiotowej odpowiedzialności.
Sprzeciwia się temu przyjęta w wyroku SN z 14 kwietnia 2010 r., sygn. akt III SK
1/10 reguła, zgodnie z którą w sprawach z odwołania od decyzji regulatora rynku (w
niniejszej sprawie Prezesa Urzędu) nakładających kary pieniężne z tytułu
naruszenia obowiązków wynikających z mocy ustawy lub decyzji, należy zapewnić
przedsiębiorcom wyższy poziom sądowej ochrony praw. Zobowiązuje do tego
Rzeczpospolitą Polską konieczność zapewnienia w krajowym porządku prawnym
skuteczności postanowieniom Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
Obywatela (Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności
sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze
zm., dalej jako EKPC). Z utrwalonego już orzecznictwa Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka (dalej jako ETPC) wynika, że dolegliwe kary pieniężne nakładane
na przedsiębiorców przez organy administracji mają charakter sankcji karnych w
rozumieniu przepisów EKPC (wyrok ETPC z 24 września 1997 r. w sprawie
18996/91 Garyfallou ABBE p. Grecji, LEX nr 79585; decyzja ETPC z 23 marca
2000 r. w sprawie 36706/97 Ioannis Haralambidis, Y. Haralambidis-Liberpa Ltd p.
Grecji, LEX nr 520369).
Sąd Najwyższy podtrzymuje wyrażone w dotychczasowym orzecznictwie
stanowisko, zgodnie z którym kary pieniężne nakładane przez organy regulacji
rynku nie mają charakteru sankcji karnych. Jednakże mając na względzie
przedstawione powyżej zapatrywania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
przyjmuje, że w zakresie w jakim dochodzi do wymierzenia przedsiębiorcy kary
5
pieniężnej, zasady sądowej weryfikacji prawidłowości orzeczenia organu regulacji w
tym zakresie, powinny odpowiadać wymogom analogicznym do tych, jakie
obowiązują sąd orzekający w sprawie karnej. Powoduje to, że sprawa z odwołania
od decyzji Prezesa Urzędu nakładającej karę pieniężną na przedsiębiorcę
energetycznego powinna zostać rozpoznana z uwzględnieniem standardów
ochrony praw oskarżonego obowiązujących w postępowaniu karnym. W niniejszej
sprawie oznacza to, że wbrew stanowisku zajętemu przez Sąd Najwyższy w
wyroku z 5 listopada 2008 r., sygn. akt III SK 6/08, przedsiębiorstwo energetyczne
może uniknąć kary, gdy wykaże że obiektywne okoliczności danej sprawy
uniemożliwiają mu przypisanie naruszenia przepisów ustawy z uwagi na podjęte
działania o charakterze ostrożnościowo-prewencyjnym. Do takich okoliczności
należy wprowadzanie do obrotu paliwa pochodzącego od renomowanego
dostawcy, którego zgodność z obowiązującymi w tym zakresie normami potwierdza
dodatkowo stosowny certyfikat.
Powyższe nie wpływa na zasadność niniejszej skargi kasacyjnej, ponieważ
powód podniósł jedynie zarzut naruszenia przepisu art. 355 § 2 k.c., nawiązując do
art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego wyłącznie we wniosku o przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozpoznania i jego uzasadnieniu. Przepis art. 355 § 2 k.c.
odnosi się do należytej staranności w stosunkach umownych. Nie znajduje
zastosowania w sprawie przeciwko Prezesowi Urzędu o nałożenie kary pieniężnej z
tytułu naruszeń przepisów odnoszących się do warunków wykonywania działalności
koncesjonowanej. Związanie przepisami prawa materialnego powołanymi w
skardze kasacyjnej, uniemożliwia zaś Sądowi Najwyższemu w niniejszym składzie
uwzględnienie niniejszej skargi kasacyjnej, ze względu na ewentualne naruszenie
art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego, skoro zarzut naruszenia tego przepisu
nie został przez skarżącego podniesiony w podstawach skargi.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
wyroku.