Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 1 czerwca 2010 r.
III UZ 3/10
Zwrot kosztów procesu strony korzystającej z pomocy radcy prawnego
w sprawie o ustalenie odpowiedzialności wspólników spółki jawnej za zaległo-
ści z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne następuje z uwzględnieniem
wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 1 czerwca
2010 r. sprawy z odwołania Grzegorza K., Piotra M. i Jana S. od decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w K. o ustalenie nieistnienia odpowiedzialności
wspólników spółki jawnej za zobowiązania spółki z tytułu składek i o zapłatę, na
skutek zażalenia odwołujących się od wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z
dnia 14 stycznia 2010 r. [...] w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach postę-
powania - kosztach zastępstwa procesowego
z m i e n i ł zaskarżone postanowienie zawarte w pkt 2 wyroku Sądu Apela-
cyjnego w Szczecinie z dnia 14 stycznia 2010 r. [...] w ten sposób, że zasądził od
Grzegorza K., Piotra M. i Jana S. solidarnie na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziału w K. kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset) tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w K. trzema decyzjami z dnia 22 li-
stopada 2007 r.: [...] skierowaną do Grzegorza K.; [...] skierowaną do Jana S.; [...]
skierowaną do Piotra M. ustalił, że Grzegorz K., Jan S. i Piotr M. są odpowiedzialni
za zobowiązania Przedsiębiorstwa Budowlanego „M.” Spółki jawnej z siedzibą w K. w
łącznej wysokości 50. 923,82 zł za należności z tytułu nieopłaconych składek na
ubezpieczenie społeczne, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
2
Pracowniczych oraz za odsetki za zwłokę należne od składek na ubezpieczenie
zdrowotne finansowanych przez ubezpieczonych.
Wyrokiem z dnia 3 grudnia 2008 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Koszalinie oddalił odwołania od powyższych decyzji organu rentowe-
go (pkt 1, 2 i 3); oraz zasądził od Grzegorza K., Jana S. i Piotra M. na rzecz organu
rentowego kwoty po 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 4).
Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2010 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Szczecinie oddalił apelacje ubezpieczonych od powyższego wyroku
Sądu Okręgowego (pkt 1.); zasądził od każdego z ubezpieczonych: Grzegorza K.,
Piotra M. i Jana S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w K. kwoty
po 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apela-
cyjnym (pkt 2). Podstawę prawną rozstrzygnięcia zawartego w pkt 2 wyroku stano-
wiły przepisy art. 98 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 2 ust. 1 i ust. 2 w związku z § 6
pkt 6 oraz § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 wrze-
śnia 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustano-
wionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.). Uzasadniając rozstrzygnięcie co
do kosztów postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny stwierdził, że składki na
ubezpieczenie społeczne nie są świadczeniami pieniężnymi z ubezpieczenia spo-
łecznego, lecz świadczeniami na te ubezpieczenia. Podstawę do określenia wysoko-
ści wynagrodzenia pełnomocnika z tytułu zastępstwa procesowego w tej sprawie
stanowi § 6 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych, co
oznacza, że przy wartości przedmiotu sporu powyżej 50.000 zł stawka minimalna
wynagrodzenia wynosi 3.600 zł (zgodnie z § 6 pkt 6 powołanego rozporządzenia).
Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w postanowieniu z
dnia 5 czerwca 2009 r., I UZP 1/09 (LEX nr 518062), zgodnie z którym w sprawie z
zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczącej przeniesienia na członków zarządu
spółki zobowiązań spółki za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne,
ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym powinno być
ustalone na podstawie § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 wrze-
śnia 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustano-
wionego z urzędu, a nie w oparciu o § 11 ust. 2 tego rozporządzenia. Sąd Apelacyjny
3
zasądził koszty zastępstwa procesowego od każdego z ubezpieczonych uznając, że
przy solidarnej odpowiedzialności każdy ze zobowiązanych odpowiada za całość
zobowiązania i wobec każdego z ubezpieczonych została wydana odrębna decyzja.
Sąd Apelacyjny podkreślił przy tym, że pełnomocnik ubezpieczonych uiścił trzy opłaty
od apelacji - tzn. od każdego z ubezpieczonych.
Postanowienie o kosztach zawarte w pkt 2. wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
14 stycznia 2010 r. zaskarżyli zażaleniem do Sądu Najwyższego ubezpieczeni za-
rzucając: 1) obrazę przepisów § 11 ust. 2 oraz § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Mi-
nistra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności rad-
ców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, przez niezastosowanie
tych przepisów oraz błędne przyjęcie, że zastosowanie w niniejszej sprawie mają
stawki określone w § 6 pkt 6 w związku z §12 ust. 1 pkt 2 powołanego rozporządze-
nia; 2) „art. 115 §1 ordynacji podatkowej, przez błędne uznanie, że Piotr M., Grze-
gorz K. i Jan S. nie ponoszą wzajemnie odpowiedzialności za zobowiązania Spółki, a
w konsekwencji zasądzenie od każdego z nich odrębnie kosztów zastępstwa proce-
sowego w sytuacji, gdy zgodnie z zasadą solidarnej odpowiedzialności winna być
orzeczona jedna opłata.”
Żalący się wnieśli o zmianę zaskarżonego orzeczenia przez zasądzenie od
Piotra M., Grzegorza K. i Jana S. solidarnie kwoty 120 zł tytułem zwrotu organowi
rentowemu kosztów zastępstwa procesowego. Zdaniem wnoszących zażalenie Sąd
w zaskarżonym postanowieniu nieprawidłowo zastosował przepisy rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, przyjmując, że koszty na-
leży wyliczyć według stawek określonych w § 6 powołanego rozporządzenia, a więc
w zależności od wartości przedmiotu sporu. Nawet, gdyby uznać, że ma zastosowa-
nie § 6 cytowanego rozporządzenia, to rozstrzygnięcie jest nieprawidłowe, gdyż w
apelacji wskazano wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 28.405, 82 zł, a tym
samym miałby zastosowanie § 6 pkt 5 i stawka wynagrodzenia wyniosłaby 1. 800 zł
za postępowanie apelacyjne. Według wnoszących zażalenie rozstrzygając co do za-
ległości podatkowych i w przypadku uznania, że tego rodzaju odpowiedzialność wy-
stępuje, Sąd Apelacyjny powinien zasądzić jedną stawkę tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego i orzec, że wszyscy trzej wnioskodawcy są zobowiązani
4
zapłacić te koszty solidarnie. W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny rozpoznał jedną
apelację i była to jedna sprawa, a organ rentowy sporządził jedną odpowiedź na
apelację. Tym samym brak było podstaw do zasądzenia od każdego z wnioskodaw-
ców odrębnej stawki tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Ponadto
zgodnie z § 2 powołanego rozporządzenia Sąd powinien wziąć pod uwagę niezbęd-
ny nakład pracy pełnomocnika, a także charakter sprawy i wkład pracy pełnomoc-
nika. Chociażby z tego względu brak jest przesłanek, aby mnożyć wynagrodzenie
podstawowe razy trzy, jeżeli pełnomocnik nawet nie uczestniczył w rozprawie apela-
cyjnej. Sąd Apelacyjny powinien zastosować stawkę określoną w § 11 ust. 2 w
związku z § 12 ust. 1 pkt 2 powołanego rozporządzenia - w kwocie 120 zł solidarnie
od trzech wnioskodawców.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozważając wynikające z zażalenia zagadnienie zakresów § 6 i § 11 ust. 2
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nie-
opłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu należy zauważyć, że pierwszy z tych
przepisów wyraża zasadę ogólną stawek opłat za czynności radców prawnych.
Stawki te zasadniczo odniesione zostały do wartości przedmiotu sprawy. W relacji do
tej zasady regulacja z § 11 ust. 2 rozporządzenia przedstawia się jako przepis
szczególny „w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i
zaopatrzenia emerytalnego”. Nie ma racji wnoszący zażalenie nadając rozpatrywanej
sprawie o przeniesienie na wspólników spółki jawnej odpowiedzialności za zaległości
z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fun-
dusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - kwalifikację
sprawy o świadczenia pieniężne z zabezpieczenia społecznego w rozumieniu powo-
łanego wyżej § 11 ust. 2 rozporządzenia. W sprawie rozpatrywanej nie chodzi wszak
o świadczenia „z” zabezpieczenia społecznego ale o określone należności zabezpie-
czenia społecznego wynikające z określonych regulacji materialnoprawnych kształ-
tujących specjalne przesłanki odpowiedzialności określonych osób za zaległości z
tytułu składek.
Sąd Najwyższy w składzie rozpatrującym sprawę niniejszą podziela stanowi-
sko, które Sąd Najwyższy w przedstawionej kwestii zajął w uchwale z 9 marca 1993
5
r., II UZP 5/93 (OSNCP 1993 nr 11, poz. 194) oraz w uzasadnieniu postanowienia z
5 czerwca 2009 r., I UZP 1/09 (LEX nr 518062).
Nie ma też racji wnoszący zażalenie kwestionując przyjętą w zaskarżonym
postanowieniu wartość przedmiotu sprawy jako przesłankę zastosowanej stawki na-
leżności radcy prawnego strony pozwanej za czynności w postępowaniu apelacyj-
nym. Sąd Apelacyjny w Szczecinie niewadliwie wziął pod uwagę przedmiot sprawy
objęty zakresem postępowania apelacyjnego. Wartość tego przedmiotu określono
stosownie do zakresu apelacji strony powodowej skierowanej przeciwko wyrokowi
pierwszej instancji w całości. Do zakresu zaskarżenia określonego w apelacji i do jej
wniosku dotyczącego uchylenia w całości zaskarżonego wyroku odnosił się pełno-
mocnik strony pozwanej w odpowiedzi na apelację. Czynności podejmowane w po-
stępowaniu apelacyjnym przez przeciwnika procesowego powodów dotyczyły wyroku
w całości i w całości decyzji ZUS rozpatrywanych w sprawie. Tak określonego przez
stronę powodową zakresu rozpoznania sprawy w postępowaniu apelacyjnym nie
zmieniło wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia na kwotę niższą.
Zasadne okazało się zażalenie wyłącznie w zarzucie pominięcia przez Sąd
Apelacyjny art. 105 § 2 k.p.c. Stosownie do tego przepisu - na współuczestników
sporu odpowiadających solidarnie co do istoty sprawy sąd nałoży solidarny obowią-
zek zwrotu kosztów. Z podstaw wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, stanowią-
cych odpowiednie podstawy do rozstrzygnięcia o zwrocie kosztów między stronami,
wynika że każdy z powodów ponosi odpowiedzialność solidarną za będące przed-
miotem sprawy zaległości z tytułu składek. Chodzi o odpowiedzialność wobec ZUS
solidarną ze spółką i między wspólnikami.
Uzupełniając zażalenie dostosowano zatem zaskarżone rozstrzygnięcie o ko-
sztach do wymagań art. 105 § 2 zdanie pierwsze k.p.c., którego przesłanki nie bu-
dzą zastrzeżeń i nie są w zażaleniu kwestionowane (art. 39816
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
========================================