Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 czerwca 2010 r.
II UK 407/09
Wypadek osoby prowadzącej działalność polegającą na doradztwie w za-
kresie sprzętu komputerowego oraz baz danych, w czasie dojazdu do siedziby
kontrahenta w celu wykonania zawartej z nim umowy, jest wypadkiem przy wy-
konywaniu tej działalności pozarolniczej (art. 3 ust. 3 pkt 8 ustawy z dnia 30
października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy
i chorób zawodowych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Bogusław Cudowski, Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 czerwca
2010 r. sprawy z wniosku Nicole T. reprezentowanej przez matkę Darię T.-R. prze-
ciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w P. o rentę rodzinną wy-
padkową, na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyj-
nego w Poznaniu z dnia 10 września 2009 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Poznaniu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 4 marca 2009 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Poznaniu oddalił odwołanie wnioskodawczyni małoletniej Nicole T.
reprezentowanej przez matkę Darię T.-R. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych- Oddziału w P. z dnia 6 czerwca 2008 r. odmawiającej przyznania prawa do
renty rodzinnej z tytułu wypadku przy pracy po zmarłym Filipie T., w oparciu o art. 3
ust. 3 pkt 8 oraz art. 6 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpie-
czeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.).
2
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny: Filip T. (urodzony 30 sierp-
nia 1978 r.) od dnia 1 stycznia 2001 r. prowadził własną działalność gospodarczą „S.-
P.” na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Adresem głównego
zakładu było P., gmina C. Przedmiotem działalności gospodarczej była między inny-
mi sprzedaż hurtowa komputerów, urządzeń peryferyjnych i oprogramowania, do-
radztwo w zakresie sprzętu komputerowego oraz działalność związana z bazami da-
nych. W zakresie prowadzonej działalności Filip T. współpracował ze spółką: „K.” Sp.
z o.o. na podstawie umowy zawartej w dniu 1 lipca 2005 r. i jako dostawca zobowią-
zał się do świadczenia od dnia 1 lipca 2005 r. - usług w zakresie między innymi:
doradztwa i pośrednictwa w zakresie wprowadzania nowych modeli produktów do
oferty, pośrednictwa handlowego produktami z oferty, doradztwa i pośrednictwa w
zakresie rozwoju sprzedaży produktów oraz doradztwa w zakresie promocji produk-
tów. W dniu 6 grudnia 2006 r., jadąc do siedziby „K.” Sp. z o.o., na spotkanie, na któ-
rym miał przedstawić wyniki analizy rynku internetowego za okres wrzesień - listopad
2006 r., uległ wypadkowi komunikacyjnemu, w wyniku którego poniósł śmierć. Decy-
zją z dnia 18 kwietnia 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał rentę ro-
dzinną córce zmarłego Nicole T. Renta została przyznana na okres od dnia 1 lutego
2007 r. do dnia 31 lipca 2014 roku.
W ocenie Sądu Okręgowego wypadek jakiemu uległ ojciec wnioskodawczyni
w dniu 6 grudnia 2006 r. nie nastąpił podczas wykonywania zwykłych czynności
związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, uznając że jedynie wypadek
w czasie przeznaczonym na działalność gospodarczą i w miejscu jej świadczenia
pozostaje w związku z jej prowadzeniem i jako taki jest wypadkiem chronionym
ubezpieczeniem wypadkowym. W toku postępowania nie został wykazany związek
zdarzenia ze zwykłymi czynnościami związanymi z prowadzeniem działalności go-
spodarczej, a w szczególności nie zostało wykazane, że do wypadku doszło w czasie
przeznaczonym na działalność gospodarczą i w miejscu jej świadczenia. Zdaniem
Sądu nie można przyjąć z całą pewnością, że w dniu 6 grudnia 2006 r. jechał on do
siedziby spółki „K.” na spotkanie, na którym miał przedstawić wyniki analizy rynku
internetowego za okres wrzesień - listopad 2006 r. Informacje pisemne przekazy-
wane przez spółkę „K.” w czasie postępowania wyjaśniającego przed organem ren-
towym nie były konsekwentne. W piśmie z dnia 7 września 2007 r. (a więc po 9 mie-
siącach od wypadku) spółka poinformowała, że Filip T. współpracował z firmą „K.”,
ale cel jego podróży w dniu 6 grudnia 2006 r. nie jest jej znany. Następnie pismem z
3
dnia 22 lutego 2008 r. spółka poinformowała organ rentowy, że zarząd nie miał wie-
dzy na temat tego, czy wizyty Filipa T. w spółce były umawiane czy też niezapowie-
dziane, ale każdorazowo uczestniczył on w porannych obradach dotyczących zakre-
su jego usług. Dopiero pismem z dnia 7 lipca 2008 r., a więc po upływie półtora roku
od zdarzenia, spółka „K.” potwierdziła fakt, że Filip T. w dniu 6 grudnia 2006 r. jechał
na spotkanie do siedziby spółki. Jednak wątpliwości co do wiarygodności oświadcze-
nia spółki z dnia 7 lipca 2008 r. Sąd nie rozstrzygał, uznając że nie ma ona znacze-
nia dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd pierwszej instancji wskazał w uzasadnieniu orze-
czenia na niemożność kwalifikowania zdarzeń mających miejsce w drodze do lub z
miejsca prowadzenia działalności gospodarczej jako wypadków przy wykonywaniu
działalności gospodarczej w rozumieniu art. 3 ust. 3 pkt 8 ustawy wypadkowej, przy-
wołując wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 marca 2008 r., III AUa 205/07
i podzielając zawarty w nim pogląd, iż zdarzenia takie można jedynie uznać za wy-
padki w drodze do lub z miejsca wykonywania działalności gospodarczej w rozumie-
niu art. 57b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).
Zgodnie z art. 57b ust. 1 zdanie pierwsze ustawy - za wypadek w drodze do pracy
lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną które nastą-
piło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności sta-
nowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została
przerwana. Przepis art. 57b ust. 1 ustawy emerytalnej obejmuje zatem też zdarzenia,
które nastąpiły w drodze do lub z miejsca wykonywania innej niż zatrudnienie dzia-
łalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia, a więc także działalności gospodarczej.
Jednak ustalenie, czy zdarzenie z dnia 6 grudnia 2006 r. miało miejsce w drodze do
lub z miejsca wykonywania działalności w tym rozumieniu (a więc czy droga była
najkrótsza i nieprzerwana), w ocenie Sądu nie miało znaczenia, ponieważ ustalenie
powyższego byłoby podstawą do przyznania prawa do renty rodzinnej, a takie
świadczenie zostało małoletniej Nicole T. przyznane.
Apelację wnioskodawczyni od powyższego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny w
Poznaniu wyrokiem z dnia 10 września 2009 r. [...], wskazując w uzasadnieniu, iż
przedmiotowe zdarzenie z dnia 6 grudnia 2006 r. nie było wypadkiem związanym z
wykonywaniem zwykłych czynności w ramach prowadzonej działalności gospodar-
czej, a więc nie było wypadkiem przy pracy. W ocenie Sądu Apelacyjnego zebrany
materiał dowodowy pozwalał stwierdzić, że w dniu zdarzenia, wskutek którego Filip
4
T. zmarł, jechał on do siedziby spółki, na rzecz której świadczył usługi w ramach
prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Sąd Apelacyjny podkreślił jed-
nak, że ustawa wypadkowa nie obejmuje swoim zakresem zdarzeń, jakim ulegają
osoby ubezpieczone w drodze do lub z miejsca wykonywania działalności stanowią-
cej tytuł ubezpieczenia, natomiast zgodnie z art. 57b ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, za wypadek w drodze do lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane
przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania
działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia. Tym samym świadczeniem przysługu-
jącym małoletniej wnioskodawczyni, jest renta rodzinna przyznana jej decyzją organu
rentowego w oparciu o art.57b ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Powyższy wyrok zaskarżył w całości skargą kasacyjną pełnomocnik wniosko-
dawczyni i zarzucając naruszenie prawa materialnego, przez błędną wykładnię art. 3
ust. 3 pkt 8 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z ty-
tułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, powodującą błędne zakwalifikowa-
nie wypadku, któremu uległ Filip T., jako wypadku niebędącego wypadkiem przy
pracy (przy wykonywaniu działalności pozarolniczej) w rozumieniu tej ustawy, wniósł
o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie odwołania i przy-
znanie wnioskodawczyni prawa do renty rodzinnej wypadkowej, ewentualnie uchyle-
nie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpozna-
nia Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu, wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępo-
wania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy. Wstępnie należy zazna-
czyć, że zgodnie z art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w gra-
nicach skargi kasacyjnej (jej podstaw) i jest związany ustaleniami faktycznymi stano-
wiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera zarzutu naru-
szenia przepisów postępowania (jak w rozpatrywanej skardze), bądź jeżeli taki zarzut
okaże się niezasadny. Ma to ten skutek, że nie jest wątpliwe, że do wypadku, który
spowodował śmierć Filipa T. doszło w czasie, gdy udawał się on do spółki „K.”, z
którą współpracował na podstawie umowy zawartej w dniu 1 lipca 2005 r., na spotka-
nie, na którym miał przedstawić wyniki analizy rynku internetowego za okres wrze-
sień - listopad 2006 r., przy czym spotkanie to wiązało się ściśle z prowadzoną przez
5
niego działalnością, polegającą na świadczeniu usług w zakresie - między innymi -
doradztwa i pośrednictwa w zakresie wprowadzania nowych modeli produktów do
oferty. Nie jest też sporne, że zdarzenie to miało charakter nagły i zostało wywołane
przyczyną zewnętrzną, natomiast oceny wymaga, czy nastąpiło ono w związku z wy-
konywaną działalnością, a więc czy została wykazana jedyna podstawa skargi (naru-
szenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 3 ust. 3 pkt 8 ustawy wypad-
kowej).
W ocenie Sądu Najwyższego, podniesiony zarzut jest trafny. Zgodnie z art. 3
ust. 3 pkt 8 ustawy wypadkowej, „za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie
wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w
okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas wykonywania zwy-
kłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu
przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych”. Dokonując interpretacji tego prze-
pisu, należy mieć na uwadze - z jednej strony - rodzaj pozarolniczej działalności,
którą wykonywał ojciec wnioskodawczyni, a - z drugiej - fakt, że do zdarzenia doszło
w czasie, gdy udawał się do siedziby spółki, z którą współpracował. Prowadzenie
tego typu działalności, polegającej między innymi na doradztwie w zakresie sprzętu
komputerowego oraz baz danych, w swej istocie nie jest stacjonarne, w tym sensie,
że często, a nawet przede wszystkim, nie jest wykonywane w siedzibie przedsiębior-
stwa, ale bezpośrednio u kontrahenta i w jego siedzibie zgodnie z zawartą umową.
Cechą charakterystyczną takiej działalności jest dojazd do miejsca wykonywania
czynności. Ochrona ubezpieczeniowa obejmuje więc także czynności faktyczne i
prawne związane z prowadzoną działalnością, wykonywane w czasie, w którym pro-
wadzący taką działalność „przemieszcza się”, np. udając się do siedziby klienta.
Niewątpliwie droga, którą ojciec ubezpieczonej pokonywał w dniu zdarzenia, wiązała
się ściśle z umówionym spotkaniem, na którym miał przedstawić osobiście wyniki
analizy rynku internetowego i była ściśle związana z istotą prowadzonej przez niego
działalności gospodarczej. Powyższe pozwala na wyrażenie stanowiska, że wypadek
w czasie dojazdu do siedziby kontrahenta w celu wykonania zawartej z nim umowy
jest wykonywaniem zwykłych czynności związanych z prowadzoną działalnością go-
spodarczą i ma cechy wypadku przy wykonywaniu tej działalności pozarolniczej.
Tym się kierując, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c. O kosztach orzeczono po myśli art. 108 § 2 k.p.c.
========================================