Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CNP 100/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 lipca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie skargi Przedsiębiorstwa Transportowo-Handlowego „T.(...)” Spółki z o.o. w J. o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w K. z
dnia 17 października 2007 r.,
sygn. akt VIII Ga (...), wydanego w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Transportowo-
Handlowego „T.(...)” Spółki z o.o. w J.
przeciwko Zakładom Tworzyw Sztucznych „G.(...)” S.A. w J.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 22 lipca 2010 r.,
oddala skargę i zasądza od Przedsiębiorstwa Transportowo-Handlowego „T.(...)”
Spółki z o.o. w J. na rzecz Zakładów Tworzyw Sztucznych „G.(...)” S.A. w J. kwotę
2700 (dwa tysiące siedemset) zł z tytułu postępowania przed Sądem Najwyższym.
2
Uzasadnienie
Przedsiębiorstwo Transportowo-Handlowe T.(...) sp. z o.o. z siedzibą w J. wniosło
skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego
w K. z dnia 17 października 2007 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w K. z dnia
24 maja 2007 r. i oddalającego jego powództwo wytoczone przeciwko Zakładom Tworzyw
Sztucznych „G.(...)” S.A. z siedzibą w J. o zapłatę kwoty 56.252,23 zł z ustawowymi
odsetkami tytułem zwrotu nadpłaty za dostarczoną przez stronę pozwaną energię
elektryczną.
Skarżące Przedsiębiorstwo swoją skargę oparło na zarzucie naruszenia przez Sąd
drugiej instancji art. 162 k.p.c. W wyniku tego naruszenia zaskarżony wyrok jest, zdaniem
skarżącego, niezgodny z art. 6 i 405 k.c. oraz 162, 382 i 47912
k.p.c.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, że Sąd Okręgowy w K. jako Sąd drugiej
instancji rozpoznający apelację strony pozwanej przyjął z naruszeniem art. 162 k.p.c., że
Przedsiębiorstwo Transportowo-Handlowe T.(...) (przedsiębiorstwo powodowe) uchybiło
wymaganiu przewidzianemu w art. 47912
§ 1 k.p.c. przez to, że w pozwie nie zawarło
wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego w celu wyliczenia wielkości zużytej
energii elektrycznej. W rezultacie, wobec błędnego ustalenia, że strona powodowa, wbrew
art. 6 k.c. nie udowodniła dochodzonego roszczenia, powództwo bezpodstawnie zostało
oddalone.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jednym z konstytucyjnych środków ochrony praw i wolności jest prawo do
wynagrodzenia szkody, jaka została wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie
organu władzy publicznej (art. 77 ust. 1 Konstytucji RP). Przepis ten przewiduje
odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa za niezgodne z prawem
wykonywanie władzy publicznej. Podstawę, przesłanki i zakres tej odpowiedzialności
regulują natomiast ustawy zwykłe. Generalne unormowanie w tym zakresie zawierają art.
417-4172
i 421 k.c., które zostały zmienione lub dodane ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r.
o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz.
1692). W myśl art. 417 § 1 k.c., za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem
działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność
Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna
wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie
3
prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, to – zgodnie z art. 4171
§ 2 k.c. – jej
naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności
z prawem. Wśród „właściwych postępowań”, o których mowa w tym przepisie, mieści się
postępowanie wywołane skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia, unormowane w art. 4241
i nast. k.p.c. Orzeczenie Sądu Najwyższego
uwzględniające skargę ma charakter prejudykatu i stwarza możliwość skutecznego
wystąpienia przed sądem powszechnym z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa o
odszkodowanie za szkodę wynikłą z wydania orzeczenia niezgodnego z prawem.
W tym stanie rzeczy zasadnicze znaczenie ma dokonanie wykładni pojęcia
„niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia”, użytego w art. 4241
§ 1 k.p.c. i art.
4171
§ 2 k.c. W utrwalonym w tym względzie orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje
się jednolicie, że niezgodność orzeczenia z prawem stanowi autonomiczną kategorię
bezprawności i nie może być utożsamiana z pojęciem szeroko rozumianej bezprawności,
występującym w dziedzinie odpowiedzialności cywilnej. Podkreśla się, że przy
interpretacji wskazanego pojęcia uwzględnić należy istotę władzy sądowniczej,
wyrażającą się w orzekaniu w warunkach niezawisłości, w sposób bezstronny, zależny
nie tylko od obowiązujących ustaw, ale także od „głosu sumienia" oraz zakładającą
swobodę sędziego w ocenie prawa i faktów. Pod uwagę wziąć także trzeba to, że
ustawodawca nierzadko posługuje się pojęciami niedookreślonymi oraz klauzulami
generalnymi i dekretującymi swobodę decyzji sędziego. Nie bez znaczenia pozostaje
okoliczność, że istotną rolę w procesie stosowania prawa pełni wykładnia, której rezultaty
mogą różnić się w zależności od jej przedmiotu, metod oraz podmiotu jej dokonującego.
W konsekwencji, za orzeczenie niezgodne z prawem w rozumieniu powołanych
przepisów uznać można tylko takie orzeczenie, które jest niewątpliwie sprzeczne z
zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi
standardami rozstrzygnięć (dyskrecjonalności) albo zostało wydane w wyniku szczególnie
rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa o charakterze
oczywistym i nie wymagającym głębszej analizy prawniczej (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSNC 2007, nr 1, poz. 17; z dnia
17 maja 2006 r., I CNP 14/06, niepubl.; z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007,
nr 2, poz. 35, z dnia 4 stycznia 2007 r., V CNP 132/06, niepubl. i z dnia 25 maja 2007 r., I
CNP 17/07, LEX nr 286765).
4
Istota zarzucanego Sądowi Okręgowemu uchybienia procesowego sprowadza się
przede wszystkim do oceny zagadnienia, czy w związku z uwzględnieniem przez Sąd
pierwszej instancji sprekludowanego wniosku dowodowego strony powodowej, strona
przeciwna powinna wykorzystać mechanizm procesowy przewidziany w art. 162 k.p.c., a
zatem wskazać na naruszenie art. 47912
§ 1 k.p.c. Jeżeli zaś tego nie uczyni, to czy sąd
apelacyjny mimo wszystko może pominąć materiał dowodowy zebrany w pierwszej
instancji z naruszeniem regulacji dotyczącej prekluzji dowodowej. Pomijając kwestię, że w
omawianej sytuacji wchodzić może w rachubę możliwość przeprowadzenia przez sąd z
urzędu określonego dowodu, przy czym nawet sprekludowanego (art. 232 in fine k.p.c.) i
że samo stosowanie art. 47912
§ 1 k.p.c. nacechowane jest znaczną dyskrecjonalnością
(uznaniem sędziowskim), stwierdzić należy, iż zgłoszony na rozprawie przed Sądem
pierwszej instancji wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego
spotkał się ze sprzeciwem strony przeciwnej, co zresztą trafnie podkreślono w odpowiedzi
na skargę. Strona pozwana zarzuciła mianowicie, że wniosek ten z punktu widzenia art.
47912
§ 1 k.p.c. jest spóźniony. Wprawdzie po wydaniu przez Sąd postanowienia
dowodowego nie powołała się ona na uprawnienie, o którym mowa w art. 162 k.p.c. i nie
domagała się wyraźnie jego zmiany, niemniej jednak w zaistniałej sytuacji procesowej,
trudno mówić o naruszeniu tego przepisu i to o naruszeniu jaskrawym, ewidentnym oraz
oczywistym, przez Sąd drugiej instancji. Przyjmując zatem założenie, że strona pozwana
jednak zgłosiła wymagane przez art. 162 k.p.c. zastrzeżenie, należy w konsekwencji
uznać, że przysługiwało jej prawo powoływania się na naruszenie przez Sąd Rejonowy art.
47912
§ 1 k.p.c. w dalszym toku postępowania.
W tym stanie rzeczy, skoro skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia została usytuowana wśród nadzwyczajnych środków
zaskarżenia i ma na celu uzyskanie odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem
działania władzy publicznej przez wydanie orzeczenia, przy czym może ona odnieść
zamierzony skutek tylko wówczas, gdy wskazane w niej naruszenie prawa ma charakter
kwalifikowany, elementarny i tym samym nie jest środkiem prawnym prowadzącym do
dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w odniesieniu do każdego wadliwego wyroku
(por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, Dz.U. Nr 145,
poz. 1638), Sąd Najwyższy uznał, że zaskarżone orzeczenie nie jest w rozumieniu art.
4241
k.p.c. (w związku z art. 4171
§ 2 k.c.) niezgodne z prawem. Dlatego też skarga
skarżącego Przedsiębiorstwa podlegała oddaleniu (art. 42411
art. 4171
§ 2 k.p.c.).
5
O kosztach postępowania przed Sądem Najwyższym orzeczono stosownie do art.
42412
w zw. z art. 39821
, 391§ 1 i art. 98 § 1 k.p.c.