Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 21/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 sierpnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania S.K .
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 sierpnia 2010 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 czerwca 2009 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok i zmienia wyrok Sądu
Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 2
grudnia 2008 r. w ten sposób, że odwołanie S. K. od decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 lipca 2008 r. oddala,
2) nie obciąża S. K. kosztami postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wnioskodawca od 1999 r. pobierał emeryturę nauczycielską, której podstawa
wymiaru ustalona była w oparciu o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie
społeczne z 10 lat kalendarzowych 1989-1998. W dniu 18 lipca 2008 r.
ubezpieczony złożył kolejny wniosek o emeryturę, przy wskaźniku wysokości
podstawy wymiaru wynoszącym 191,34 % i zastosowaniu kwoty bazowej
wynoszącej 1327,44 zł.
Decyzją z dnia 29 lipca 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał
S. K. prawo do emerytury, której podstawę wymiaru ustalił od podstawy wymiaru
dotychczas pobieranej emerytury nauczycielskiej, przyjmując do obliczenia części
socjalnej świadczenia 24 % kwoty bazowej z daty nabycia prawa do nowego
świadczenia.
Wyrokiem z dnia 2 grudnia 2008 r. Sąd Okręgowy, mając na uwadze
dyspozycję art. 53 ust. 3 i 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz okoliczność, że od września 2002 r. do
sierpnia 2005 r. ubezpieczony zatrudniony był na stanowisku dyrektora gimnazjum,
a od września 2006 r. do sierpnia 2008 r., jako nauczyciel w Zespole Szkół
Ogólnokształcących - stwierdził, że nie budzi wątpliwości fakt podlegania
wnioskodawcy ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu po przejściu na
emeryturę nauczycielską przez okres ponad 30 miesięcy. Mając powyższe na
uwadze Sąd uznał za zasadne żądanie wnioskodawcy przeliczenia
dotychczasowego świadczenia zarówno w części socjalnej, jak i części stażowej. Z
tych przyczyn zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił wysokość emerytury
ubezpieczonego przy przyjęciu kwoty bazowej z dnia złożenia wniosku o emeryturę
w wysokości 2275,37 zł do obliczenia części socjalnej i części stażowej od 1
września 2008 r.
Apelację od powyższego orzeczenia wniósł organ rentowy, którą Sąd
Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 4 czerwca
2009 r. oddalił jako bezzasadną. Sąd uznał, że stan faktyczny w niniejszej sprawie
pozostawał bezsporny i został prawidłowo przedstawiony przez Sąd Okręgowy.
Uzasadniając swoje rozstrzygniecie Sąd Apelacyjny odwołał się do uzasadnienia
uchwały Sądu Najwyższego z 8 maja 2008 r. (sygn. akt I UZP 1/08).
3
Powyższe orzeczenie Sądu Apelacyjnego organ rentowy zaskarżył w całości
skargą kasacyjną zarzucając naruszenie prawa materialnego: - art. 53 ust. 4
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (j.t. Dz.U. z 2004
roku Nr 39, poz. 353 ze zm.) przez jego błędną wykładnię polegającą na nietrafnym
przyjęciu, że do wyliczenia emerytury, której podstawę wymiaru stanowi podstawa
wymiaru świadczenia o którym mowa w art. 21 ust. 1. i 2 ustawy należy przy
wyliczaniu jej składnika za okresy składkowe i nieskładkowe przyjąć podstawę
wymiaru obliczoną przy zastosowaniu kwoty bazowej z daty zgłoszenia wniosku o
emeryturę;
- art. 21 ust. 2 pkt 1 cyt. wyżej ustawy przez jego niezastosowanie, polegające na
pominięciu zawartych w nim reguł obliczania podstawy wymiaru świadczeń do
wyliczenia wysokości emerytury w oparciu o dyspozycję art. 53 ust. 4 cyt. Ustawy;
- art. 15 cyt. wyżej ustawy przez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na
przyjęciu, że zachodzą przesłanki do obliczenia emerytury na nowo w myśl
dyspozycji tego przepisu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się uzasadniona, wskazany w niej problem prawny
jest już rozstrzygnięty przez Sąd Najwyższy uchwałą składu siedmiu sędziów z dnia
10 września 2009 r., I UZP 6/09, OSNP 2010/5-6/72, w której przyjęto, że kwotę
bazową obowiązującą w dacie złożenia wniosku o emeryturę na podstawie art. 27
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) przez osobę
mającą ustalone prawo do wcześniejszej emerytury, która podlegała co najmniej
trzydzieści miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym, uwzględnia się tylko do obliczenia części socjalnej
później ustalanej emerytury (art. 53 ust. 1 pkt 1 i ust. 4 tej ustawy).
Skład orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela wyżej wskazaną
uchwałę. W szczególności zgadza się z uzasadnieniem powyższej uchwały
dotyczącym wykładni art. 53 ust. 1 pkt 1, w zakresie, w jakim odnosi się ten przepis
do obliczenia wyłączne części socjalnej emerytury. Przed zmianą art. 53 ust. 1 pkt
1 stanowił, że emerytura w części socjalnej wynosi 24% kwoty bazowej, o której
mowa w art. 19. Po zmianie art. 53 ust. 1 pkt 1 stanowi, że emerytura w części
4
socjalnej wynosi 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust.
3 i 4. Po zmianie art. 53 ust. 1 pkt 1 jednoznacznie zatem stwierdza, że nowe
rozwiązanie z ust. 3 i 4 odnosi się tylko do części socjalnej emerytury. Uzasadnia to
stwierdzenie, że kolejną emeryturę w części socjalnej ustala się od tej samej kwoty
bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, chyba że zaintere-
sowany po nabyciu wcześniejszej emerytury podlegał co najmniej przez 30
miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i
rentowym (art. 53 ust. 1 pkt 1 w związku z ust. 3 i 4).
Skoro zatem przepisy ust. 3 i 4 odnoszą się tylko do części socjalnej emerytury (art.
53 ust. 1 pkt 1), a nie do jej części stażowej (art. 53 ust. 1 pkt 2 i 3), to rozwiązanie
zawarte w ust. 3 i 4 art. 53 nie dotyczy modyfikacji podstawy wymiaru emerytury.
Nieuprawnione jest zatem założenie, iż przepis ust. 4 wyłącza stosowanie po-
przedniej kwoty bazowej („tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do
ustalenia podstawy wymiaru”) nie tylko do obliczenia części socjalnej, lecz również
do obliczenia podstawy wymiaru nowej emerytury. Przepis ust. 4 nie ma
samodzielnego znaczenia, gdyż ściśle łączy się z przepisem ust. 3 i zastosowanie
obu odnosi się tylko do części socjalnej emerytury, albowiem ustawodawca tylko
taki zakres ich działania wyraźnie zastrzegł w art. 53 ust. 1 pkt 1. Przepis ust. 4
wyłącza więc jedynie regułę, że nowej kwoty bazowej nie stosuje się do obliczenia
części socjalnej później ustalanej emerytury (art. 53 ust. 1 pkt 1 i ust. 4). Inne
zapatrywanie na znaczenie przepisu art. 53 ust. 4, łączone z wprowadzeniem
aktualnej kwoty bazowej do obliczenia podstawy wymiaru nowej emerytury, nie jest
zasadne, gdyż przepis art. 53 nie zajmuje się ustalaniem podstawy wymiaru
emerytury. Przed jego zastosowaniem podstawa wymiaru musi być już ustalona
(art. 53 ust. 1 pkt 2 i 3). Pytanie o kwotę bazową w części stażowej emerytury
nowej (zwykłej) po emeryturze wcześniejszej sprowadza się tylko do pytania o
podstawę wymiaru poprzedniej emerytury. Ustawa emerytalna ściśle określa
podstawę wymiaru poprzedniej emerytury a zarazem kwotę bazową przyjmowaną
do jej ustalenia. Dla pierwszej emerytury podstawę wymiaru ustala się na
podstawie art. 15 w związku z art. 19, a dla kolejnej na podstawie art. 21 ust. 1 pkt
1 i ust. 2 pkt 1. Podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała
ustalone prawo do emerytury stanowi podstawa wymiaru poprzedniej emerytury w
5
wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje
przypadające w okresie następującym po ustaleniu emerytury (art. 21 ust. 1 pkt 1 w
związku z ust. 2 pkt 1). W obliczeniu emerytury zwykłej po wcześniejszej nie ma
zastosowania przepis art. 21 ust. 1 pkt 2, czyli nie jest możliwe ustalenie podstawy
wymiaru nowej (powszechnej) emerytury na nowo w myśl art. 15. Wynika to z
odniesienia reguły ustalania podstawy wymiaru nowej emerytury tylko do przepisu
art. 21 ust. 1 pkt 1, czyli do podstawy wymiaru poprzedniej emerytury. Brak jest
zatem podstawy prawnej, która pozwalałby przyjąć nową kwotę bazową do
obliczenia podstawy wymiaru nowej (kolejnej) emerytury. Uzyskanie pierwszej
emerytury łączy się z zastosowaniem określonej kwoty bazowej do ustalenia jej
podstawy wymiaru i dalej emerytura powiązana jest z tą podstawą wymiaru
emerytury. Podstawy tej nie zmienia przepis art. 53, w oparciu o który oblicza się
później ustalaną emeryturę. Innymi słowy, dodane przepisy ust. 3 i 4 nie dotyczą
zmiany kwoty bazowej w podstawie wymiaru emerytury. Przepis art. 53 ust. 4
wymaga tylko zmiany kwoty bazowej w części socjalnej emerytury, gdy zaintereso-
wany po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wskazał za pod-
stawę wymiaru emerytury, podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu
społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 53 ust. 3 i 4 w
związku z ust. 1 pkt 1).
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.