Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 55/10
POSTANOWIENIE
Dnia 23 września 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
w sprawie z powództwa „T. P.” sp. z o.o. z siedzibą w W.
przeciwko Miastu Stołecznemu Warszawa
o ustalenie,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 23 września 2010 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 30 marca 2010 r.,
„Czy czynsz symboliczny ustalony na podstawie art. 7 ust. 1
dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu
gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279 z późn.
zm.) wiąże tylko osobę, na rzecz której ustanowiono prawo
użytkowania wieczystego w tym trybie, czy też wiąże także
następnych nabywców prawa użytkowania wieczystego?"
odmawia podjęcia uchwały.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 30 marca 2010 r. Sąd Okręgowy przedstawił Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne
wątpliwości, a mianowicie, czy czynsz symboliczny ustalony na podstawie art. 7
ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na
obszarze m.st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279 ze zm.) wiąże tylko osobę, na
rzecz której ustanowiono prawo użytkowania wieczystego w tym trybie, czy też
wiąże także następnych nabywców prawa użytkowania wieczystego.
Zagadnienie prawne wyłoniło się w sprawie z powództwa „T. P.”, spółki z o.o.
w W. podczas rozpoznawania apelacji wniesionej przez pozwane Miasto Stołeczne
Warszawa od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 27 kwietnia 2009 r., którym
ustalono, że dokonane pismem dnia 21 października 2003 r. przez pozwanego
wypowiedzenie czynszu symbolicznego z tytułu użytkowania wieczystego
ułamkowej części gruntu położonego w W. przy ul. C. [...], stanowiącego udział
0,9180 w działce ewidencyjnej nr 72, obrębu 5-03-11, o powierzchni 1.359m2
, jest
bezskuteczne, a zmiana wysokości opłaty nieuzasadniona. Jedną z przesłanek
rozstrzygnięcia było przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że czynsz symboliczny
ustalony na podstawie art. 7 ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r.
o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy wiąże nie tylko
osobę, na rzecz której ustanowiono prawo użytkowania wieczystego w tym trybie,
ale również nabywców tego prawa.
Zdaniem Sądu Okręgowego, czynsz symboliczny stanowi swoistą
rekompensatę utraty prawa własności gruntu przez byłych właścicieli. Określa się
go, według art. 7 ust. 1 dekretu, w chwili przyznania na tym gruncie jego
dotychczasowemu właścicielowi prawa wieczystej dzierżawy. Poza tym dekret nie
zawiera żadnych uregulowań co do zasad jego przyznania. Dlatego w przypadku
zbycia prawa użytkowania wieczystego na rzecz osób trzecich brak jest podstaw do
utrzymywania czynszu (opłat) w wysokości symbolicznej. Czynsz traci bowiem swe
pierwotne funkcje rekompensacyjne, gdyż osobom, które utraciły prawo własności
nieruchomości wskutek wejścia w życie przepisów dekretu i nabyły prawo
3
użytkowania wieczystego na warunkach rynkowych nie trzeba niczego
rekompensować. Ponieważ w orzecznictwie sądów zaznaczyła się rozbieżność
dotycząca interpretacji art. 7 ust. 1 dekretu, gdyż pojawiła się linia, zgodnie z którą
czynsz symboliczny wiąże także dalszych nabywców prawa wieczystego
użytkowania gruntu, Sąd Okręgowy przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi
Najwyższemu przedstawione na wstępie zagadnienie prawne.
Sąd Najwyższy zaważył, co następuje:
Podjęcie uchwały przez Sąd Najwyższy poprzedzone jest kontrolą
prawidłowości wydania przez sąd odwoławczy postanowienia o przedstawieniu do
rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości.
Postanowienie to powinno zostać podjęte przez sąd odwoławczy na rozprawie,
jeżeli apelacja, podczas rozpoznawania której wyłoniło się zagadnienie prawne,
podlegała rozpoznaniu na rozprawie (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia
11 października 1978 r., III CZP 64/78, OSP z 1979 r. Nr 5, poz. 84, z dnia
18 marca 2005 r., III CZP 93/04, Lex nr 347331, z dnia 22 listopada 2007 r.,
III CZP 99/07, Lex nr 345561, z dnia 9 lipca 2009 r., II PZP 3/09, LEX nr 519963,
z dnia 19 marca 2009 r., III CZP 11/09, LEX nr 491558 oraz uzasadnienie
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2010 r., III CZP 113/09, LEX
nr 575096). Co do zasady apelacja w postępowaniu procesowym jest
rozpoznawana na rozprawie, bowiem przepisy kodeksu postępowania cywilnego
wymieniają enumeratywnie sytuacje, w których sąd odwoławczy może orzekać na
posiedzeniu niejawnym. Poza tymi wypadkami, jak stanowi art. 375 k.p.c., sąd
drugiej instancji wyznacza rozprawę. Wyjątek od tej zasady dotyczy postępowania
uproszczonego, w którym apelacja jest rozpoznawana na posiedzeniu niejawnym,
chyba że strona w apelacji lub w odpowiedzi na apelację zażądała
przeprowadzenia rozprawy (art. 50510
§ 2 k.p.c.). Postanowienie o przedstawieniu
zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości do rozstrzygnięcia Sądu
Najwyższego może być wydane na posiedzeniu niejawnym także wówczas, gdy
zagadnienie to wyłoni się podczas rozpoznawania zażalenia, które jest
rozpoznawane przez sąd odwoławczy na posiedzeniu niejawnym (art. 397 § 1
k.p.c.).
4
Apelacja wniesiona przez pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego była
rozpoznawana na rozprawie, która uległa odroczeniu, a postanowienie
przedstawiające zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia zostało wydane przez Sąd
Okręgowy na posiedzeniu niejawnym. Tym samym postanowienie to zostało
wydane z naruszeniem przepisów postępowania. Nieprawidłowości związane
z wydaniem tego postanowienia stanowią wystarczającą podstawę do odmowy
podjęcia uchwały (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2009 r.,
III CZP 11/09 oraz z dnia 12 sierpnia 2009 r., II PZP 8/09, Lex nr 529760).
Ponadto, przedstawienie Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego do
rozstrzygnięcia może nastąpić wówczas, gdy budzi ono – w ocenie sądu
odwoławczego – poważne wątpliwości. Nie jest wystarczającą przesłanką,
uzasadniającą przedstawienie zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia Sądowi
Najwyższemu, powołanie się na rozbieżną wykładnię tego samego przepisu prawa
w orzecznictwie sądów, gdyż nie oznacza to równocześnie, że każda
z przyjmowanych przez sądy wykładni przepisu, mającego zastosowanie przy
rozpoznawaniu apelacji, jest uzasadniona także w ocenie sądu odwoławczego.
Dlatego, w takim przypadku, obowiązkiem sądu odwoławczego jest odniesienie się,
co do zasadności przyjmowanych przez sądy różnych wykładni tego samego
przepisu prawa (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 23 lipca 1998 r.,
III CZP 24/98, Lex nr 50682 oraz z dnia 17 listopada 2009 r., III CZP 85/09, Lex
nr 551876). W sytuacji, gdy sąd odwoławczy jest przekonany o prawidłowości tylko
jednego kierunku wykładni określonej kwestii prawnej brak jest podstaw do
przedstawienia zagadnienia prawnego w trybie art. 390 § 1 k.p.c., gdyż nie jest rolą
Sądu Najwyższego udzielanie jedynie wsparcia dla stanowiska prawnego sądu
odwoławczego. Przedstawienie zagadnienia prawnego budzącego poważne
wątpliwości w sytuacji występujących w orzecznictwie różnych wykładni tego
samego przepisu będzie uzasadnione wówczas, gdy w ocenie sądu odwoławczego
za przyjęciem każdej z tych wykładni przemawiają doniosłe argumenty prawne,
a wyboru właściwej wykładni nie wyjaśnia ani dotychczasowe stanowisko
judykatury, ani doktryna prawa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
27 maja 2010 r., III CZP 32/10, Lex nr 590616).
5
Sąd Okręgowy w uzasadnieniu postanowienia przedstawiającego Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, dokonał określonej wykładni
mającego zastosowanie w apelacji przepisu prawa oraz wskazał, że
w orzecznictwie pojawiła się inna interpretacja tego przepisu bez odniesienia się
do jej zasadności. Tym samym sąd odwoławczy nie wyjaśnił, aby przy
rozpoznawaniu apelacji powstało zagadnienie prawne budzące w jego ocenie
poważne wątpliwości.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia
23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.)
postanowił, jak w sentencji.