Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 59/10
POSTANOWIENIE
Dnia 24 września 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z powództwa Aleksandry W. i Krzysztofa W.
przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej Nieruchomości przy ulicy D.[…]
w G.
o uchylenie uchwały,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 września 2010 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie II wyroku
Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 marca 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę w tym
zakresie Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 3 marca 2010 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powodów
Aleksandry W. i Krzysztofa W. od wyroku Sądu pierwszej instancji oddalającego
powództwo przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej Nieruchomości w G. przy ul. D.
[…] o uchylenie uchwały nr 9/2008 z dnia 20 maja 2008 r. w sprawie remontu
budynku. Jednocześnie Sąd Apelacyjny w punkcie drugim tego wyroku nie obciążył
powodów kosztami postępowania apelacyjnego powołując się na art. 102 k.p.c i
stwierdzając, że z uwagi na sytuację majątkową powodów podaną w oświadczeniu
o stanie rodzinnym i majątkowym oraz niewielki nakład pracy pełnomocnika
pozwanej w postępowaniu apelacyjnym, zachodzą przewidziane w tym przepisie
podstawy do nieobciążania powodów kosztami zastępstwa procesowego za drugą
instancję.
W zażaleniu na powyższe rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
apelacyjnego strona pozwana zarzuciła naruszenie art. 102 k.p.c. przez
nieuwzględnienie rzeczywistej sytuacji majątkowej powodów, w tym faktu, iż żona
powoda kupiła w dniu 2 marca 2009 r. lokal mieszkalny przy ul. S.[…], zaś
powodowie w dniu 21 września 2009 r. zawarli umowę przedwstępną sprzedaży
mieszkania przy ul. D. [..] i otrzymali zadatek w wysokości 35 000 zł, a w dniu 2
marca 2010 r. zbyli ten lokal za kwotę 450 000 zł i powódka w dniu 12 marca 2010
r. kupiła lokal mieszkalny przy ul. S.[…]. Okoliczności te wskazują, zdaniem
skarżącej, że sytuacja majątkowa powodów nie uzasadnia zastosowania art. 102
k.p.c. Również argument Sądu Apelacyjnego dotyczący nakładu pracy
pełnomocnika pozwanej w postępowaniu apelacyjnym nie jest trafny i nie
uzasadnia zastosowania powyższego przepisu.
Strona pozwana wnosiła o zmianę zaskarżonego postanowienia
i zasądzenie na jej rzecz od powodów kwoty 5 600 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania apelacyjnego oraz kwoty 716 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego.
Powodowie w piśmie procesowym złożonym w postępowaniu zażaleniowym
wnosili o oddalenie zażalenia i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Przepis art. 102 k.p.c. przewiduje wyjątek od wyrażonej w art. 98 k.p.c.
zasady odpowiedzialności strony przegrywającej sprawę za koszty procesu oraz
obowiązku ich zwrotu przeciwnikowi wygrywającemu sprawę. Pozwala on
w wypadkach szczególnie uzasadnionych na zasądzenie od strony przegrywającej
tylko części kosztów albo nie obciążenie jej w ogóle kosztami. Wprawdzie ustalenie
i ocena, czy w sprawie zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony” zależy od
swobodnej decyzji sądu (porównaj między innymi postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 13 grudnia 2007 r. I CZ 110/07, nie publ.), jednakże ocena ta
nie może być dowolna i musi uwzględniać wszystkie okoliczności, które mogą mieć
wpływ na jej podjęcie (porównaj między innymi postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 11 lutego 2010 r. I CZ 112/09, nie publ.).
W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny poza ogólnikowym powołaniem
się na sytuację majątkową powodów podaną w oświadczeniu o stanie rodzinnym
i majątkowym oraz na niewielki nakład pracy pełnomocnika pozwanej
w postępowaniu apelacyjnym, nie wskazał w istocie żadnych okoliczności
uzasadniających ocenę, że w sprawie zachodzi „wypadek szczególnie
uzasadniony”, w rozumieniu art. 102 k.p.c. Nie wskazał, jakie informacje znajdujące
się w oświadczeniu powodów o stanie rodzinnym i majątkowym uzasadniają ocenę,
że ich sytuacja jest wyjątkowo trudna i uzasadnia nie obciążenie kosztami procesu.
Było to tym bardziej konieczne, że powodowie nie zostali zwolnieniu od kosztów
sądowych, bowiem Sąd, w oparciu o te same informacje zawarte w oświadczeniu,
uznał, że są w stanie ponieść opłaty sądowe bez uszczerbku koniecznego
utrzymania. Nie wskazanie przez Sąd Apelacyjny w zaskarżonym postanowieniu,
które okoliczności i fakty wynikające z powyższego oświadczenia uzasadniają, jego
zdaniem, ocenę o wyjątkowo trudnej sytuacji majątkowej i rodzinnej powodów,
nie pozwala na poddanie kontroli instancyjnej zastosowania przez ten Sąd art. 102
k.p.c., tym bardziej, że Sąd Apelacyjny nie wskazał także, jaka kwota z tytułu
zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego należy się stronie pozwanej, co ma
decydujące znaczenie dla oceny zdolności majątkowej powodów do jej uiszczenia.
Niezależnie od tego trzeba stwierdzić, że w świetle informacji zawartych
w zażaleniu, którym powodowie nie zaprzeczyli, oraz w świetle dokumentów
dołączonych do zażalenia, w chwili podejmowania decyzji o nie obciążeniu
4
powodów kosztami postępowania apelacyjnego, Sądowi Apelacyjnemu nie była
znana rzeczywista sytuacja majątkowa powodów, a zatem nie dysponował pełnymi,
aktualnymi danymi, koniecznymi do podjęcia decyzji o zastosowaniu art. 102 k.p.c.
Informacje zawarte w oświadczeniu o stanie rodzinnym i dochodach powodów nie
zostały bowiem zweryfikowane ani uaktualnione przez Sąd na ostatniej rozprawie
przed wydaniem wyroku i podjęciem decyzji o nieobciążaniu powodów kosztami
postępowania apelacyjnego. Także i z tego względu decyzja ta nie poddaje się
kontroli instancyjnej.
Należy również podzielić stanowisko skarżącej, że wskazana przez Sąd
Apelacyjny, jako okoliczność uzasadniająca zastosowanie art. 102 k.p.c,
przesłanka w postaci „niewielkiego nakładu pracy pełnomocnika pozwanej
w postępowaniu apelacyjnym”, także nie została uzasadniona, co było niewątpliwie
konieczne z uwagi na to, że co do zasady, zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348, ze zm.), niezbędny nakład
pracy oraz wkład pracy adwokata sąd bierze pod uwagę przy zasądzaniu opłaty
za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego, a nie przy nieobciążaniu
strony kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c. Jedynie w sytuacji, gdy
żądanie zapłaty kosztów procesu zgłosił przeciwnik, który swoim niesumiennym lub
oczywiście niewłaściwym postępowaniem wywołał proces i koszty z nim związane,
można uznać żądanie to za sprzeczne z zasadami słuszności i nie obciążać
pełnymi kosztami strony przegrywającej sprawę (porównaj postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1981 r. II CZ 98/81, OSNCP 1982/2-3/36).
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy uznał zażalenie za uzasadnione
i na podstawie art. 39815
§ 1 zd. pierwsze oraz art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art.
3941
k.p.c. orzekł jak w postanowieniu.