Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 281/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie z powództwa M. R., B. R. i D. R. – następców prawnych S. R.
przeciwko E. B.-B.
o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 6 października 2010
r.,
skargi kasacyjnej pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 1 lipca 2009 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Pozwem z dnia 4 stycznia 2007 r. powód S. R. wniósł o uznanie za
bezskuteczną, do wysokości swego roszczenia w kwocie 108 210 zł, zawartej w formie
aktu notarialnego umowy dożywocia z dnia 7 maja 2003 r., którą B. i E. małżonkowie B.
przenieśli na rzecz pozwanej, swojej córki E. B. własność gospodarstwa rolnego
położonego w C., składającego się z nieruchomości stanowiącej zabudowaną
budynkami mieszkalno-gospodarczymi działkę nr 5(…), o pow. 12,57 ha., działkę nr
(...)7 o pow. 1,12 ha. i działkę nr (...)8 o pow. 2,51 ha., dla których Sąd Rejonowy w W.
prowadzi księgi wieczyste nr (...)0, nr (...)9 i nr (...)2. W piśmie z dnia 12 lutego 2007 r.
rozszerzającym powództwo powód wyliczył wartość swej wierzytelności według stanu na
dzień 10 lutego 2007 r., na kwotę 134 356,37 zł i zwrócił uwagę na sądowne jej
rozłożenie na pięć równych rat w kwocie po 26 871,30 zł płatnych do 31 grudnia
każdego kolejnego roku, począwszy od 2005 r. postanowieniem Sądu Okręgowego w P.
z dnia 8 listopada 2005 r. Wskazał, że wpływy z egzekucji komorniczej do dnia 31
grudnia 2005 r. wyniosły 4 513,06 zł, a od stycznia 2006 r. do 10 lutego 2007 r. kwotę
1 528 zł.
W uzasadnieniu pozwu między innymi podniósł, że umowa dożywocia z dnia 7
maja 2003 r. zawarta pomiędzy pozwaną a małżonkami B. została zawarta z zamiarem
pokrzywdzenia go i skutkiem jej zawarcia dłużniczka B. B. stała się niewypłacalna, a tym
samym został pozbawiony możliwości wyegzekwowania swoich należności
wynikających z sądowego działu spadku.
W odpowiedzi na pozew, pozwana E. B. nie kwestionowała, że jej matka B. B.,
będąca dłużnikiem powoda dokonała przedmiotową umową przekazania na jej rzecz
gospodarstwa rolnego. Wskazała, że czynność ta dokonana została nie tylko pomiędzy
dłużniczką a pozwaną, ale także między B. B. nie będącym dłużnikiem powoda.
Podniosła, że przedmiotowe gospodarstwo stanowiło majątek wspólny rodziców na
prawach wspólności majątkowej małżeńskiej. Z tytułów wykonawczych przedstawionych
w pozwie wynika, że dłużnikiem powoda jest wyłącznie matka pozwanej, a nie jej ojciec
B. Pozwana podniosła ponadto, że dług B. B. jest długiem osobistym należącym do jej
majątku odrębnego, za który nie może ponosić odpowiedzialności B. B. z majątku
wspólnego. Kwestia możliwości zaspokojenia się powoda z majątku także B. B. była
3
przedmiotem badania sądu w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności i wniosek został
oddalony.
Wyrokiem z dnia 25 lipca 2008 r. Sąd Okręgowy w P. uznał za bezskuteczną w
stosunku do powoda S. R. notarialną umowę o dożywocie z dnia 7 maja 2003 r.,
zgodnie z którą B. i E. małżonkowie B. przenieśli na rzecz córki E. B.-B. własność
gospodarstwa rolnego położonego w C. celem zaspokojenia wierzytelności
zasądzonych w postępowaniu o dział spadku po S. R. i podział majątku dorobkowego S.
R. i A. R. na kwotę 108 210 zł.
Ustalił, że postanowieniem z dnia 23 marca 1992 r. Sąd Rejonowy w W.
stwierdził, że spadek po zmarłym w dniu 24 kwietnia 1979 r. S. R. w odniesieniu do
wchodzącego w skład spadku gospodarstwa rolnego dziedziczą wdowa A. R., córka B.
B. i syn S. B. po 1/3 części. Postanowieniem z dnia 13 czerwca 2001 r. Sąd Rejonowy w
W. ustalił, że w skład spadku po S. R. oraz w skład majątku wspólnego S. R. i A. R.
wchodziło gospodarstwo rolne położone w O., w P. i w C. o łącznej powierzchni
27,63 ha, inwentarz żywy, martwy, zapasy oraz materiały budowlane o łącznej wartości
363 455 zł. W wyniku działu, w którym brali udział zarówno B. B. jak i B. B., przyznał na
rzecz powoda S. R. wszystkie nieruchomości wchodzące w skład gospodarstwa
rolnego, część inwentarza żywego, martwego, zapasów oraz materiałów budowlanych.
Pozostałe ruchomości otrzymała na własność B. B. Ponadto Sąd zasądził od B. R. –
zamężnej B. na rzecz S. R. tytułem wyrównania udziałów, dopłatę w kwocie 48 210,17
oraz kwotę 12 755 tytułem rozliczenia posiadania oraz pobierania pożytków i innych
przychodów z gospodarstwa w okresie od października 1992 r. do listopada 1996 r.
Postanowieniem z dnia 15 listopada 2002 r. Sąd Okręgowy w P. uchylił to
postanowienie w zakresie rozliczenia roszczeń uzupełniających, w wyniku którego
zasądzana była na rzecz S. R. kwota 12.755 i w tym zakresie przekazał sprawę do
ponownego rozpoznania.
Postanowieniem z dnia 15 kwietnia 2005 r. Sąd Rejonowy w W. zasądził od B. B.
na rzecz S. R. kwotę 18 317,20 zł tytułem rozliczenia posiadania oraz pobierania
pożytków z gospodarstwa rolnego i kwotę 57 281 zł tytułem rozliczenia utraconych
pożytków za okres od 1991 r. do września 1992 r., a także kwotę 12 766,40 tytułem
rozliczenia posiadania przez uczestniczkę maszyn rolniczych.
Postanowieniem z dnia 8 listopada 2005 r. Sąd Okręgowy w P. zmienił powyższe
postanowienie w ten sposób, że obniżył zasądzoną kwotę 12 766,40 zł do kwoty 10 548
4
zł. Łączna wierzytelność S. R. przypadająca z tytułu dokonanego działu spadku i
zniesienia współwłasności wynosi 134 356,37 zł.
W trakcie postępowania działowego aktem notarialnym z dnia 7 maja 2003 r. B. i
B. B. przenieśli na rzecz swojej córki E. B. własność nieruchomości w C., dla których
Sąd Rejonowy w W. prowadzi księgi wieczyste nr (...)0, nr (...)9 i nr (...)2 w zamian za
dożywotnie utrzymanie.
Pozwana zamieszkuje wraz ze swoimi rodzicami B. i B. B. Zawarła w dniu 16
czerwca 2007 r. związek małżeński z D. B. i od tego czasu nosi nazwisko B.-B. Są oni
rodzicami urodzonego w dniu 10 marca 2008 r. dziecka. W grudniu 2002 r. pozwana z
mężem zakupili Opla Corsę, który został zarejestrowany na rzecz pozwanej. Po
przebytej w październiku 2002 r. operacji serca B. B. stała się osobą trwale niezdolną do
pracy i otrzymuje rentę. Pozwana pomagała rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa już
od 1996 r.
Gospodarstwo rolne położone w C. prowadzone było przez B. i B. małżonków B.
w latach 1996-2003, tj. do chwili jego przekazania pozwanej. W tym okresie był
wypracowywany roczny dochód na poziomie 30 000 – 40 000 zł.
W toku pertraktacji ugodowych B. B. poinformowała powoda, że po przekazaniu
gospodarstwa córce nie ma już żadnego majątku i należne powodowi świadczenie może
spłacać z otrzymywanej renty. Z wykazu majątku wynika, że oprócz renty, posiada ona
ruchomości codziennego użytku i jest współwłaścicielem samochodu osobowego marki
Skoda.
Poza tym Sąd w uzasadnieniu wskazał, „że poza sporem pozostawać musi, iż
przedmiot umowy dożywocia dokonanej w dniu 7 marca 2003 r., wchodził w skład
majątku wspólnego B. i B. małżonków B.”.
Wyraził pogląd, że wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków,
może domagać się uznania czynności prawnej za bezskuteczną na podstawie art. 527 §
1 k.c. także wtedy, gdy przedmiot czynności wchodził do majątku wspólnego dłużnika i
jego małżonka zarówno wówczas, gdy czynności dokonał sam dłużnik, jak również
dłużnik i jego małżonek. Stanowisko odmienne pozostawałoby w sprzeczności z art. 41
k.r.o., a ponadto uniemożliwiałoby wierzycielowi wytoczenie powództwa przewidzianego
w art. 527 k.c. W jego ocenie w przedmiotowej sprawie zostały spełnione wszystkie
przesłanki zawarte w art. 527 k.c. Działanie matki pozwanej poprzez przeniesienie
własności gospodarstwa rolnego na rzecz swojej córki spowodowało wyzbycie się przez
5
nią majątku z jednoczesnym uzyskaniem przez jej córkę korzyści majątkowej,
a w konsekwencji jej niewypłacalność.
W apelacji od tego wyroku z dnia 3 listopada 2008 r. pozwana, wskazując
wartość zaskarżenia na kwotę 134 356,37 zł i podnosząc zarzuty naruszenia prawa
materialnego (art. 41 k.r.o. i 527 k.c.) oraz procesowego (art. 227, art. 233 § 1 i art. 328
§ 2 k.p.c.) wniosła o jego zmianę i oddalenie powództwa, względnie o jego uchylenie i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W piśmie z dnia 29 grudnia 2008 r.
pozwana określiła wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 108 219 zł, lecz w piśmie z
dnia 10 kwietnia 2009 r. podtrzymała wartość wskazaną w środku odwoławczym.
Wyrokiem uzupełniającym z dnia 7 stycznia 2009 r. którego odpis
z uzasadnieniem otrzymał adwokat skarżącej w dniu 26 marca 2009 r. został
uzupełniony zaskarżony wyrok w ten sposób, że w miejsce oznaczenia wierzytelności
powoda na kwotę 108 210 zł została ona zgodnie z rozszerzeniem żądania oznaczona
na kwotę 134 356,37 zł.
Apelację pozwanej E. B.-B. Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 1 lipca 2009 r.
oddalił. Przyjął ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji za własne i podzielił jego
argumentację prawną. Podkreślił, że skoro doszło do zawarcia umowy dożywocia w
czasie pertraktacji ugodowych w sprawie działowej, to uzasadniony jest wniosek, że
czynność ta miała na celu uniemożliwienie zaspokojenia wierzyciela z majątku
wspólnego dłużnika. Za bezzasadny uznał zarzut, że nie doszło do pokrzywdzenia
wierzyciela, gdyż i tak nie mógłby się on zaspokoić z tego majątku, gdyż nie uzyskałby
klauzuli wykonalności przeciwko temu małżonkowi, niezbędnej do prowadzenia
egzekucji z gospodarstwa rolnego, wyrażając pogląd, że kwestia wykorzystania
orzeczenia nie jest przedmiotem badania w sprawie, gdyż art. 527 k.c. wyczerpująco
normuje przesłanki actio Pauliana. Ponadto podkreślił, że skorzystanie z tej skargi jest
dopuszczalne także w sytuacji, gdy nie przysługuje wierzycielowi prawo do zaspokojenia
z całego majątku wspólnego.
W skardze kasacyjnej opartej na podstawie naruszenia prawa materialnego tj. art.
527 §1 i § 2 k.c. przez jego błędną wykładnię skarżąca wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania albo zmianę wyroku Sądu Okręgowego i oddalenie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wyrok uwzględniający skargę pauliańską może odnieść skutek, jeżeli jego
sentencja określa wierzytelność, której ochronie ma on służyć, czynność prawną, która
6
w całości lub w części zostaje uznana za bezskuteczną, oraz stwierdza, że jest
bezskuteczna tylko w stosunku do powoda (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia
13 lutego 1970 r., III CRN 302/76, OSNCP 1970, nr 10, poz.192, z dnia 28 grudnia 1976
r., III CRN 302/76, OSNCP 1977, nr 7, poz. 121 i z dnia 11 października 1995 r., III CZP
139/95, OSNC 1996, nr 1, poz. 17).
Jak wynika z powyższych uwag zaskarżony apelacją wyrok dotyczył
wierzytelności powoda, której ochronie ma służyć w kwocie 108 210. W wyniku
uwzględnienia wniosku o uzupełnienie został wydany wyrok uzupełniający, określający
tę wierzytelność na kwotę 134 436,37 zł. Od tego wyroku pozwanej służyła apelacja,
której nie wniosła, lecz w piśmie z dnia 10 kwietnia 2009 r. podtrzymała wartość
zaskarżenia wskazaną w środku odwoławczym. W tym stanie rzeczy należało rozważyć,
czego Sąd Apelacyjny nie dokonał, czy zaskarżone orzeczenie obejmuje przedmiot
wyroku uzupełniającego. Ze względu na to, że kwestia ta mogła rzutować na ważność w
określonym zakresie postępowania apelacyjnego, nie mogła ona ujść uwagi Sądu
Najwyższego.
W postępowaniu kasacyjnym nieważność postępowania przed sądem drugiej
instancji brana jest pod rozwagę z urzędu (art. 39813
k.p.c.). Z unormowania tego
wynika, że skarżący nie musi takiego zarzutu podnosić, a gdy zwróci nawet uwagę w
skardze na tej rangi uchybienie, to nie jest zobowiązany wykazywać, czy i jaki wpływ
wywarło ono na wynik sprawy, gdyż nie ma to znaczenia (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 21 listopada 1997 r., I CKN 825/97, OCNC 1998, nr 5, poz. 81 i z
dnia 22 maja 1997 r., II CKN 70/97 niepublikowany). Nie ma znaczenia także, czy z
czyjejkolwiek winy uchybienie wywołujące nieważność zostało popełnione oraz przez
kogo prawo zostało naruszone (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 1
października 1937 r., C III 509/37 Zb. O. 1938, nr 325 i wyrok Sadu Najwyższego z dnia
10 maja 2000 r., III CKN 416/98, OSNC 2000, nr 12, poz. 220). Już z tego względu
zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu i sprawa została przekazana do ponownego
rozpoznania.
Choć, wbrew zarzutowi skarżącej, wierzytelność której ochronie ma służyć skarga
pauliańska może wynikać z długu osobistego jednego z małżonków pozostających we
wspólności majątkowej małżeńskiej, wynikającego z postanowienia o dziale spadku i
zniesieniu współwłasności, nie można odeprzeć zarzutów naruszenia prawa
materialnego. Przesłanką stosowania art. 527 k.c. jest bowiem dokonanie czynności
prawnej przez dłużnika, którą w tym wypadku według żądania pozwu była umowa
7
dożywocia zawarta przez dłużniczkę powoda B. B. i jej męża z osobą trzecią, tj. w
sprawie z E. B.-B..
W judykaturze dominuje pogląd, że jeżeli zobowiązanie dłużnika pozostającego w
ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej powstało przed wejściem w życie
ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1691), do postępowania o nadanie
klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika stosuje się przepisy kodeksu
w brzmieniu sprzed nowelizacji (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 17 września
2008 r., III CZP 77/08, OSNC 2009, nr 7-8, poz. 114). W uchwale tej Sąd Najwyższy
wyjaśnił, że gdy zobowiązanie powstało przed dniem 20 stycznia 2005 r. prawo
materialne uprawniało wierzyciela do zaspokojenia się z całego majątku dłużnika na
zasadach określonych w art. 41 k.r.o. w poprzednim brzmieniu, chociażby tytuł
egzekucyjny został wydany później. W sprawie o dział spadku i zniesienie
współwłasności powód uzyskał tytuł egzekucyjny dotyczący dopłaty w kwocie 48 210,17
zł już w dniu 15 listopada 2002 r. Z ustaleń wynika także, że i roszczenia uzupełniające
powstały przed dniem 20 stycznia 2005 r., choć ostatecznie orzekano o nich po tej dacie
(postanowienie Sądu Rejonowego w W. z dnia 15 kwietnia 2005 r. i postanowienie Sądu
Okręgowego w P. z dnia 8 listopada 2005 r.).
Na gruncie mającego w sprawie zastosowanie art. 41 k.r.o. w poprzednim
brzmieniu dominowało zapatrywanie, że wierzyciel którego dłużnikiem jest tylko jeden z
małżonków, pozostający we wspólności majątkowej małżeńskiej, może domagać się
uznania czynności prawnej obejmującej składnik majątku wspólnego, dokonanej z
pokrzywdzeniem wierzyciela, za bezskuteczną na podstawie art. 527 § 1 k.c. także
wtedy, gdy czynności tej dokonali obojga małżonkowie (por. uchwałę Sądu Najwyższego
z dnia 24 października 2003 r., III CZP 72/03, OSP 2004, nr 9, poz. 116 i wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 6 czerwca 2003 r., IV CKN 204/01, OSNC 2004, nr 9, poz. 138).
Pogląd ten wynikał z wyrażonej w art. 41 § 1 k.r.o. zasady, że zaspokojenia z majątku
wspólnego może żądać także wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden z
małżonków. Za tym rozwiązaniem przemawia konstrukcja wspólności łącznej
(bezudziałowej), sprzeciwiająca się dopuszczalności zaspokojenia wierzyciela z udziału
małżonka będącego dłużnikiem, który by mu przypadł na wypadek ustania wspólności.
Poza tym w literaturze trafnie podniesiono, że art. 41 k.r.o. w starym brzmieniu miał
charakter iuris cogentis.
8
Sądy obu instancji nie dostrzegły jednak, że ustawodawca od wskazanej zasady
unormował wyjątki określone w art. 41 § 2 k.r.o. Skarżąca podniosła, że dług B. B. był
długiem osobistym należącym do jej majątku odrębnego i w związku z tym, należało
rozważyć, czego nie dokonano, czy wierzytelność powoda (zwłaszcza w zakresie
dopłaty) nie dotyczyła tylko odrębnego jej majątku, tj. inwentarza żywego, martwego,
zapasów i materiałów budowlanych uzyskanych na wyłączną własność przez
dłużniczkę w wyniku działu. Wierzytelność dotyczy odrębnego majątku jednego z
małżonków, jeżeli pomiędzy stosunkiem prawnym, z którego wynikło zobowiązanie, a
tym majątkiem zachodzi związek prawny lub ekonomiczny. Jak trafnie podniesiono w
literaturze, związek prawny polega na tym, że przedmiotem stosunku prawnego jest
rzecz lub prawo należące do majątku odrębnego. Związek ekonomiczny wyraża się w
korzyści, która w ramach stosunku prawnego przypada na rzecz majątku odrębnego.
Stosunek prawny wiążący powoda i B. B. wynikał ze współwłasności gospodarstwa
rolnego o pow. 27,63 ha objętego postępowaniem działowym, w którym udział
dłużniczki należał do jej majątku odrębnego.
Skomplikowany jest natomiast z omawianego punktu widzenia charakter
wierzytelności wynikający z rozliczenia roszczeń uzupełniających, skoro B. i B.
małżonkowie B. prowadzili gospodarstwo działowe do 1996 r., niemniej brak w tej
materii szczegółowych ustaleń, uniemożliwia zajęcie stanowiska przez Sąd Najwyższy.
Wierzyciel może żądać uznania za bezskuteczną wobec siebie
tylko takiej czynności, która została dokonana z jego pokrzywdzeniem.
Trafnie skarżąca podniosła, że ocena zasadności skargi pauliańskiej
zależy od ustalenia, czy pokrzywdzenie wierzyciela istnieje, nie według stanu z chwili
dokonania czynności prawnej, lecz według chwili wystąpienia z żądaniem uznania
czynności za bezskuteczną, a ściślej według stanu z daty wyrokowania (por. np.
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 503/07, LEX nr 496375 i z
dnia 5 marca 2008 r., V CSK 471/07, LEX 393871). O pokrzywdzeniu wierzyciela
może być mowa tylko wtedy, gdy dłużnik w wyniku dokonania czynności stanie się
niewypłacalnym przynajmniej w większym stopniu niż był przed jej dokonaniem.
Nie można uznać, że dłużnik stał się niewypłacalny w większym stopniu, jeżeli
niezależnie od tego czy dokonał określonej czynności rozporządzającej
składnikiem należącym do jego majątku, czy też nie, wierzyciel i tak nie może uzyskać
zaspokojenia swojej wierzytelności. W takim wypadku pomiędzy czynnością, której
uznania za bezskuteczną wobec siebie żąda wierzyciel, a niewypłacalnością dłużnika
9
brak bowiem szczególnego związku, o którym mowa w art. 527 § 2 k.c. Bez
stwierdzenia zaś istnienia tego związku brak podstaw do uwzględnienia powództwa o
uznanie dokonanej czynności za bezskuteczną. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
31 stycznia 2007 r., II CSK 384/06, LEX nr 253405).
W zakresie w jakim za wierzytelność powoda na podstawie wskazanego wyjątku
(art. 41 § 2 k.r.o. w poprzednim brzmieniu) dłużnik nie odpowiada majątkiem wspólnym
nie można przyjąć pokrzywdzenia wierzyciela zaskarżoną skargą pauliańską umową.
Poza tym, przedmiotem dożywocia są nieruchomości i jak wynika z ustaleń tylko
nieruchomości z ich częściami składowymi zostały objęte umową z dnia 7 maja 2003 r.,
gdy tymczasem Sądy orzekły „o własności gospodarstwa rolnego” położonego w C. Na
podstawie umowy dożywocia z dnia 7 maja 2003 r. pozwana nie stała się więc
właścicielką maszyn rolniczych i innych ruchomości o znacznej wartości przyznanych B.
B. postanowieniem Sądu Rejonowego w W. z dnia 13 czerwca 2001 r.
Trafnie Sąd Apelacyjny podniósł, że dopiero wykonanie przez powoda wyroku
uwzględniającego skargę wymaga uzyskania przez niego tytułu wykonawczego
przeciwko małżonkowi dłużnika, tj. w sprawie uzyskania klauzuli wykonalności
przeciwko E. B. Nie oznacza to jednak, że odmowa nadania klauzuli wykonalności
przeciwko ojcu pozwanej co do pierwszej raty należności w kwocie 26 871,30 objętej
postanowieniem Sądu Okręgowego w P. z dnia 8 listopada 2005 r. jest w sprawie bez
znaczenia. Bez względu na trafność uzasadnienia postanowienia Sądu Rejonowego w
W. z dnia 20 kwietnia 2006 r. korzysta ono z przymiotu prawomocności i jej skutków (art.
365 § 1 k.p.c.).
Z tych względów na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji.