Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 5 PAŹDZIERNIKA 2010 R.
SNO 43/10
Nie do przyjęcia jest usprawiedliwianie rażących zaniedbań w wypełnianiu
obowiązków sędziowskich utrudnieniami w ich wykonywaniu z powodu
zamieszkania poza siedzibą sądu, jeżeli stanowi to normalną i zamierzoną
konsekwencję wykonania wobec obwinionej poprzednio orzeczonej kary
przeniesienia na inne miejsce służbowe.
Przewodniczący: sędzia SN Przemysław Kalinowski.
Sędziowie SN: Iwona Koper (sprawozdawca), Hubert Wrzeszcz.
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem sędziego
Sądu Okręgowego – Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego oraz protokolanta po
rozpoznaniu w dniu 5 października 2010 r. sprawy sędziego Sądu Rejonowego w
związku z odwołaniem Ministra Sprawiedliwości i Zastępcy Rzecznika
Dyscyplinarnego dla okręgu Sądu Okręgowego w (...) od wyroku Sądu Apelacyjnego
– Sądu Dyscyplinarnego z dnia 10 maja 2010 r., sygn. akt (...)
u c h y l i ł z a s k a r ż o n y w y r o k i p r z e k a z a ł s p r a w ę S ą d o w i
A p e l a c y j n e m u – S ą d o w i D y s c y p l i n a r n e m u d o
p o n o w n e g o r o z p o z n a n i a .
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 10 maja 2010 r. uznał
obwinioną – sędziego Sądu Rejonowego za winną przewinienia z art. 107 § 1 ustawy z
dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070
ze zm. – dalej jako u.s.p.) popełnionego w ten sposób, że w okresie od grudnia 2007 r.
do kwietnia 2010 r. dopuściła się oczywistego i rażącego naruszenia przepisów prawa,
w tym art. 423 § 1 k.p.k. i art. 98 § 2 k.p.k., uchybiając nagminnie terminom do
sporządzenia uzasadnień w 67 szczegółowo określonych w wyroku sprawach i
wymierzył jej karę nagany.
Podstawę wyroku stanowiły następujące ustalenia i wnioski.
Obwiniona ukończyła aplikację sądową w 1992 r. z wynikiem dostatecznym.
Nominację sędziowską uzyskała w 1996 r. Od listopada 1999 r. orzekała w Sądzie
Rejonowym w A., dokąd przeniesiona została na własny wniosek z Sądu Rejonowego
w B. W Sądzie Rejonowym w W. orzeka od dnia 8 października 2007 r. w związku z
wykonaniem przez Ministra Sprawiedliwości wyroku Sądu Najwyższego – Sądu
2
Dyscyplinarnego z dnia 29 czerwca 2007 r., wymierzającego obwinionej karę
dyscyplinarną przeniesienia na inne miejsce służbowe w okręgu Sądu Apelacyjnego w
(...). Poza wymienionym wyrokiem obwiniona była już wcześniej karana
dyscyplinarnie, za takie same jak obecnie przewinienia służbowe, a to wyrokami: z
dnia 24 lutego 2003 r. karą upomnienia i z dnia 15 stycznia 2004 r. karą nagany.
Prezes Sądu Rejonowego w W. sześciokrotnie zwracała uwagę obwinionej na
nieprawidłowości w zakresie terminowego sporządzania uzasadnień, skutkujące
przewlekłością postępowania sądowego. Obwiniona mieszka w A., odległym od sądu
w którym orzeka o około 114 km, dojazd do sądu zajmuje jej około dwie i pół
godziny. Od dnia 20 września 2009 r. obwiniona wynajmuje mieszkanie w W.,
wcześniej dojeżdżała do pracy z A. Obwiniona świadczyła stałą pomoc 75-letniej
matce zamieszkałej w A., której sprawowanie w ostatnim czasie przejęła jej córka.
Przez długi czas obwiniona samotnie wychowywała córki. Obecnie spłaca kredyt
zaciągnięty na zakup mieszkania. Obwiniona leczy się z powodu przewlekłego bólu
głowy i dolegliwości kręgosłupa.
W okresie od grudnia 2007 r. do stycznia 2010 r. obwiniona sędzia dopuściła się
nieterminowego sporządzenia uzasadnień w 55 sprawach (w szczegółowym ich
wyliczeniu liczba ta określona została na 67), a przekroczenie ustawowego terminu dla
ich sporządzenia wyniosło od 27 do 397 dni. Przydzielony obwinionej asystent w
okresie od lipca do sierpnia oraz od października do grudnia 2009 r. sporządził dla
obwinionej 20 projektów uzasadnień.
W ocenie prawnej przytoczonych ustaleń Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
wskazał, że rażące naruszenie terminowości sporządzania uzasadnień godzi w dobro
wymiaru sprawiedliwości i nie służy pozytywnie jego interesom. Uchybienie
terminowości sporządzania uzasadnień przez obwinioną uznał za rażące i oczywiste w
kilkunastu sprawach, w których nie daje się ono tłumaczyć ich skomplikowanym
charakterem, a co za tym idzie także pracochłonnością samego sporządzenia
uzasadnienia. Spóźnienia zdarzały się obwinionej nagminnie, również w sprawach
prostych przy uzasadnianiu orzeczeń o kosztach postępowania lub umorzeniu
postępowania. Postępowaniem takim obwiniona doprowadzała do naruszania praw
stron do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie. Opisane zachowanie obwinionej
wyczerpuje znamiona przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p.
Przy wymiarze kary Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny miał na uwadze fakt,
że obwiniona od początku pracy i stale miała istotne problemy z terminowością
uzasadniania orzeczeń. Postępowania nie zmieniła pod wpływem kolejno
wymierzanych jej kar dyscyplinarnych. Stwierdził jednocześnie, że obwiniona jest
osobą słabo zorganizowaną i nie potrafi powiązać swojej aktywności zawodowej oraz
osobistej, a w tej sytuacji wyznaczenie jej tak odległego od miejsca zamieszkania
miejsca wykonywania czynności służbowych musiało doprowadzić do uchybień w
3
zakresie terminowości sporządzania przez nią uzasadnień. Okoliczność tę – jak
stwierdził – powinien był wziąć po uwagę Minister Sprawiedliwości, określając
miejsce służbowe obwinionej w wykonaniu wyroku Sądu Dyscyplinarnego. Ocena w
jakim stopniu orzeczona wcześniej kara wpłynęła na zmianę postawy obwinionej
będzie, zdaniem Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego, możliwa dopiero po
upływie czasu niezbędnego dla zorganizowania przez nią swoich spraw życiowych.
Obwiniona podjęła kroki w tym kierunku, wynajęła mieszkanie, zorganizowała opiekę
nad matką, nadto zwróciła wszystkie zaległe uzasadnienia. Dopiero więc jeżeli na
przyszłość znowu powstaną zaległości w terminowym sporządzaniu orzeczeń
oznaczać to będzie, że nie jest ona w stanie poradzić sobie z wykonywaniem zadań,
niezależnie od sytuacji osobistej i miejsca pracy.
Obwiniona przyznała się do popełnienia zarzucanego czynu i nie kwestionowała
wyliczonych okresów opóźnienia w sporządzaniu uzasadnień. Podała, że zostało ono
spowodowane jej sytuacją rodzinną, znaczną odległością pomiędzy miejscem
zamieszkania i miejscem wykonywania obowiązków służbowych, co wiązało się z
czasochłonnymi dojazdami do pracy oraz dużym obciążeniem obowiązkami
orzeczniczymi.
Odwołania od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego wnieśli
Minister Sprawiedliwości i Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego.
Minister Sprawiedliwości na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. zarzucił
zaskarżonemu wyrokowi rażącą niewspółmierność orzeczenia o karze, polegającą na
wymierzeniu za przypisane obwinionej przewinienia dyscyplinarne kary
dyscyplinarnej nagany, będącej wynikiem nieuwzględnienia we właściwy sposób wagi
popełnionego przewinienia oraz stopnia zawinienia obwinionej, wyrażającego się w
uporczywym lekceważeniu swoich podstawowych obowiązków i to pomimo
zapadłych trzykrotnie orzeczeń dyscyplinarnych. Wnosił o zmianę zaskarżonego
wyroku przez wymierzenie obwinionej na podstawie art. 109 § 1 pkt 5 u.s.p. kary
dyscyplinarnej złożenia sędziego z urzędu.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego w swoim odwołaniu zaskarżył wyrok Sądu
Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego w części dotyczącej orzeczenia o karze na
niekorzyść obwinionej, zarzucając temu wyrokowi:
I. Na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. obrazę przepisów postępowania, która mogła
mieć wpływ na treść wydanego orzeczenia, tj. art. 424 § 1 i 2 k.p.k., art. 410
k.p.k. i art. 7 k.p.k. polegającą na:
1/ dopuszczeniu do sprzeczności pomiędzy treścią wyroku a jego uzasadnieniem
oraz wewnętrznych sprzeczności w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w
części dotyczącej czasu popełnienia przypisanego przewinienia służbowego,
ilości spraw, w których doszło do nieterminowego sporządzenia uzasadnień,
ilości spraw, w których uchybienie terminom do sporządzenia uzasadnień
4
nastąpiło z oczywistą i rażącą obrazą przepisów art. 423 § 1 k.p.k. i art. 98 § 2
k.p.k.;
2/ niepełnej a w związku z tym dowolnej ocenie materiału dowodowego przez
pominięcie zeznań świadka Doroty S.-C.
II. Na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p., będący przede
wszystkim konsekwencją obrazy przepisów postępowania (art. 424 k.p.k., art.
410 k.p.k. i art. 7 k.p.k.) błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na
treść zaskarżonego orzeczenia, dotyczący okoliczności rzutujących na ocenę
stopnia naganności zachowania obwinionej, a w konsekwencji tego także na
wymiar kary poprzez:
- błędne ustalenie jakoby obwiniona dopuściła się przedmiotowego
przewinienia służbowego w okresie do stycznia 2010 r., co do mniejszej niż
jej przypisano ilości spraw i w sytuacji, gdy tylko w kilkunastu z nich
doszło do rażącego i oczywistego naruszenia prawa,
- dowolne ustalenie jakoby przekroczenie terminu do sporządzenia
uzasadnienia postanowienia w sprawie II Kp 20/10 wynosiło 9 dni,
- niezasadne potraktowanie jako okoliczności utrudniającej, a nawet
uniemożliwiającej wywiązywanie się z obowiązku terminowego
sporządzania uzasadnień, konieczności zorganizowania sobie przez
obwinioną życia poza miejscem zamieszkania, co stanowiło konsekwencję
wykonania wobec niej w 2007 r. kary przeniesienia na inne miejsce
służbowe,
- błędne ustalenie jakoby skuteczność orzeczonej wcześniej kary wobec
obwinionej mogła być oceniana dopiero po zorganizowaniu sobie przez
obwinioną warunków dla wykonywania obowiązków sędziego w
wyznaczonym jej nowym miejscu służbowym,
- dowolne przyjęcie, że obwiniona, która nie potrafi właściwie powiązać i
zorganizować swej aktywności zawodowej oraz osobistej, a nadto od
pierwszych miesięcy pracy na stanowisku sędziego miała istotne problemy
w terminowym sporządzaniu uzasadnień, a jej stosunek do tego obowiązku
nie zmienił się pod wpływem zwracania uwagi przez prezesów sądów, ani
też kolejnych postępowań dyscyplinarnych, daje gwarancję wykonywania
obowiązków sędziego, szczególnie w kontekście posiadania nieskazitelnego
charakteru.
III. Na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. rażącą
niewspółmierność (łagodność) kary orzeczonej wobec obwinionej, co wynika z:
- błędnych ustaleń co do okoliczności rzutujących na ocenę stopnia
naganności zachowania obwinionej, w tym przede wszystkim związanych z
okresem zaistnienia przypisanego przewinienia, ilością spraw, okresami o
5
jakie przekroczono terminy ustawowe, a nadto błędnym ustaleniem jakoby
wykonywanie kary przeniesienia na inne stanowisko służbowe skutkować
miało koniecznością stosowania innych kryteriów oceny pracy obwinionej
w stosunku do pozostałych sędziów;
- niedostatecznego uwzględnienia okoliczności świadczących o
niepoprawności obwinionej, czego potwierdzeniem jest całkowita
bezskuteczność uprzednio wymierzonych, za takie samo przewinienie, kar
dyscyplinarnych, jak również nieskuteczność działań nadzorczych
związanych z sześciokrotnym zwracaniem uwagi obwinionej na uchybienia
w zakresie terminowości sporządzania uzasadnień w trybie art. 37 § 4 u.s.p.
Podnosząc powyższe zarzuty Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego wnosił o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu, ewentualnie, w przypadku
nieuwzględnienia zarzutów w pkt. I i II odwołania, o zmianę wyroku przez
wymierzenie obwinionej w oparciu o art. 109 § 1 pkt 5 u.s.p. kary dyscyplinarnej
złożenia z urzędu.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Trafnie Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego łączy sformułowany w odwołaniu
zarzut rażącej niewspółmierności kary z zarzutami naruszenia prawa procesowego i
będącymi ich rezultatem błędami w ustaleniach faktycznych, przyjętych w podstawie
zaskarżonego wyroku.
Zasadnie podnosi ten skarżący, że zarówno między treścią wyroku i jego
uzasadnieniem, jak i w ramach samego uzasadnienia zachodzą istotne z punktu
widzenia opisu czynu przypisanego obwinionej, jako przewinienie służbowe,
sprzeczności. Z treści wyroku wynika bowiem, że obwiniona dopuściła się tego czynu
w okresie od grudnia 2007 r. do kwietnia 2010 r., uchybienie terminowości
sporządzenia uzasadnień miało miejsce w 67 sprawach, w których miało charakter
oczywisty i rażący, podczas gdy uzasadnienie wyroku zawiera ustalenie, że przypisane
obwinionej przewinienie zostało popełnione w okresie od grudnia 2007 r. do stycznia
2010 r., uchybienie terminom sporządzenia uzasadnień miało miejsce w 55 sprawach
(w innym miejscu w 66 sprawach) i jedynie w kilkunastu sprawach miało charakter
oczywisty i rażący.
Powyższe okoliczności, rzutujące na ocenę stopnia naganności czynu
obwinionej, mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia. Dalsza doniosła dla tej oceny
okoliczność, czy po przeniesieniu na nowe miejsce służbowe nastąpiła poprawa w
zakresie terminowego sporządzania uzasadnień przez obwinioną została pozytywnie
ustalona przez Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny w oparciu o wyjaśnienia
obwinionej, przedstawiające przyczyny usprawiedliwiające – w ocenie tego Sądu –
6
powstające w tym zakresie opóźnienia. Wyjaśnienia te jednak nie zostały
skonfrontowane z pominiętymi całkowicie zeznaniami świadka Doroty S.-C.,
relacjonującymi odmiennie niż obwiniona powody stwierdzonych w tym względzie
uchybień.
W każdym jednak razie – co podnosi się także w odwołaniu Ministra
Sprawiedliwości – nie do przyjęcia jest usprawiedliwianie rażących zaniedbań w
wypełnianiu obowiązków sędziowskich utrudnieniami w ich wykonywaniu z powodu
zamieszkania poza siedzibą sądu, jeżeli stanowi to normalną i zamierzoną
konsekwencję wykonania wobec obwinionej poprzednio orzeczonej kary przeniesienia
na inne miejsce służbowe. Nie ma też podstaw, by z tej przyczyny w stosunku do
obwinionej stosowane były inne, łagodniejsze kryteria oceny wykonywania
obowiązków służbowych, niż w stosunku do innych sędziów tego samego sądu.
Podniesiony w odwołaniu Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego zarzut rażącej
niewspółmierności kary sformułowany został jako zarzut ewentualny, który
aktualizowałby się i podlegał rozpoznaniu dopiero wówczas, gdyby pozostałe zarzuty
– obrazy przepisów procesowych oraz błędu w ustaleniach faktycznych – okazały się
w ocenie Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego nieuzasadnione.
W przedstawionym stanie rzeczy, gdy z przyczyn wyżej wskazanych zarzutom
tym nie można odmówić racji, a ich rozpoznanie jest wystarczające do uchylenia
zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, w którym Sąd
pierwszej instancji usunie stwierdzone w ich ramach uchybienia, jako przedwczesne
przedstawia się rozstrzyganie o zasadności zarzutu niewspółmierności wymierzonej
obwinionej kary.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji (art. 437 k.p.k. w zw. z art. 128
u.s.p.).