Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 66/10
POSTANOWIENIE
Dnia 14 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Karola B.
przy uczestnictwie PGE Dystrybucja B. sp. z o.o. w B. oraz Elżbiety R.
o ustanowienie służebności przesyłu,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 14 października 2010 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 30 kwietnia 2010 r.,
"1. Czy w sytuacji gdy przedsiębiorca odmawia zawarcia
umowy ustanowienia służebności przesyłu, o której mowa w art. 3051
k.c., w okolicznościach wskazanych w art. 3052
§ 2 k.c. właścicielowi
nieruchomości przysługuje roszczenie o jej ustanowienie?;
2. Czy użyte w art. 3052
§ 2 k.c. sformułowanie "jeżeli
przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie przesyłu"
dotyczy również sytuacji, w której do zawarcia takiej umowy nie
doszło jedynie z uwagi na brak zgody przedsiębiorcy na żądane
przez właściciela nieruchomości, na której znajdują się urządzenia
przesyłowe wynagrodzenie?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 10 lutego 2010 r. oddalił wniosek
Karola B. o ustanowienie za wynagrodzeniem służebności przesyłu na rzecz PGE
Dystrybucja B. sp. z o.o. z siedzibą w B. Uzasadniając to postanowienie Sąd
Rejonowy wskazał, że ustawodawca nie przewidział roszczenia właściciela
nieruchomości, na której usytuowane są urządzenia przesyłowe przedsiębiorcy, o
ustanowienie służebności przesyłu w sytuacji określonej w art. 3052
§ 2 k.c. Przepis
ten umożliwia właścicielowi nieruchomości jedynie roszczenie wobec
przedsiębiorcy o wynagrodzenie za ustanowienie służebności. Natomiast w
przypadku, gdy przedsiębiorca nie chce ustanowienia na swoją rzecz służebności
przesyłu, to nie można mu przyznać tego uprawnienia bez jego woli. Właścicielowi
nieruchomości w takiej sytuacji przysługują roszczenia mające na celu ochronę
własności. Ponadto Sąd Rejonowy uznał, iż nie zostały spełnione przesłanki
uregulowane w art. 3052
§ 2 k.c., skoro PGE Dystrybucja B. sp. z o.o. wyraziła
zgodę na ustanowienie służebności. Istnieje więc możliwość ustanowienia
służebności przesyłu w drodze umowy, a jedyną sporną kwestią pozostaje
wyłącznie wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności.
Przy rozpoznawaniu apelacji od wyżej wskazanego postanowienia Sąd
Okręgowy powziął poważne wątpliwości sprowadzające się do przedstawionego w
formie dwóch pytań zagadnienia prawnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podjęcie uchwały przez Sąd Najwyższy może nastąpić, jeżeli wyjaśnienie
zagadnienia prawnego jest niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, a istniejące
wątpliwości prawne mają charakter poważny (art. 390 § 1 k.p.c.), co oznacza,
że istnieją zasadnicze trudności w ich wyjaśnieniu przy wykorzystaniu
podstawowych metod wykładni (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
13 maja 1999 r., III CZP 8/99, z dnia 30 maja 2003 r., III CZP 30/03, z dnia
29 listopada 2005 r., III CZP 31/07, niepubl.). Taka sytuacja w rozpoznawanej
sprawie nie zachodzi. Wątpliwość przedstawiona w zagadnieniu prawnym
sprowadza się do pytania, czy właścicielowi nieruchomości przysługuje roszczenie
o ustanowienie służebności przesyłu w okolicznościach wskazanych w art. 3052
§ 2
k.c., gdy przedsiębiorca odmawia zawarcia takiej umowy i czy dotyczy to również
3
sytuacji, gdy jedyną przyczyną braku zawarcia stosownej umowy jest spór co do
wysokości wynagrodzenia. Wyjaśnienie tej wątpliwość wynika wprost z art. 3052
§ 2
k.c., który stanowi, że jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy
o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania
z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., właściciel nieruchomości może
żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności
przesyłu. Uprawnienie właściciela nieruchomości jest korelatem uprawnienia
przedsiębiorcy (art. 3052
§ 1 k.c.). Z wnioskiem o ustanowienie służebności może
zatem wystąpić zarówno przedsiębiorca (gdy właściciel odmawia zawarcia umowy
o ustanowienie służebności), jak i właściciel nieruchomości (w razie odmowy
przedsiębiorcy). Ustanowienie służebności przesyłu winno nastąpić przede
wszystkim w drodze umowy – w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie
występuje problem relacji art. 3052
k.c. i art. 124 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r., Nr 102, poz. 651) –
jeżeli jednak do jej zawarcia nie doszło, może to nastąpić na mocy
orzeczenia sądowego. W art. 3052
§ 2 k.c. określono, że właściciel może
„żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności
przesyłu”. Wynika z tego, że nie może wystąpić o zasądzenie wynagrodzenia bez
jednoczesnego ustanowienia służebności. Biorąc zaś pod uwagę, że ustanowienia
służebności przesyłu (podobnie jak innych służebności) następuje w postępowaniu
nieprocesowym (art. 626 § 3 k.p.c.), żądanie o jakim mowa w art. 3052
§ 2 k.p.c.
przybiera postać wniosku i rozpoznawane jest zgodnie z regułami tego
postępowania. Właściciel nieruchomości może złożyć wniosek także wówczas,
gdy jedyną przyczyną odmowy zawarcia umowy o ustanowienie służebności
przesyłu jest spór co do wysokości wynagrodzenia.
Wobec powyższego orzeczono, jak w sentencji.

III CZP 66/10

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia