Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 23/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 listopada 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Andrzej Wróbel
w sprawie z powództwa Ewy C.
przeciwko Powiatowemu Urzędowi Pracy w R.
o przywrócenie do pracy ewentualnie odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 4 listopada 2010 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w L.
z dnia 26 listopada 2009 r.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
Ewa C. w sprawie przeciwko Powiatowemu Urzędowi Pracy w R. o
przywrócenie do pracy wniosła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego w
L. z dnia 26 listopada 2009 r.. Zaskarżonym wyrokiem zmieniono wyrok Sąd
2
pierwszej instancji – zasądzający na rzecz powódki 12.859,20 zł tytułem
odszkodowania za wadliwe wypowiedzenie zmieniające umowę o pracę i
oddalający powództwo o przywrócenie do pracy – w ten sposób, że oddalono
powództwo.
Powódka była zatrudniona u strony pozwanej na podstawie umowy o pracę
od 1 stycznia 1993 r., a z dniem 30 sierpnia 2007 r. została powołana na
stanowisko dyrektora pozwanego Urzędu. Dnia 24 września tegoż roku powódka
złożyła rezygnację z zajmowanego stanowiska i wniosła o powierzenie jej pracy
odpowiedniej do kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Z dniem 2 października
2007 r. Starosta R. odwołał powódkę ze stanowiska dyrektora i do czasu
powierzenia odpowiedniego stanowiska zwolnił powódkę z obowiązku
wykonywania pracy z zachowaniem prawa do dotychczasowego wynagrodzenia. W
dniu 10 grudnia 2007 roku Starosta zaproponował powódce przeniesienie na
podstawie art. 7a ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych
do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w R. na stanowisko związane z
obsługą organizacyjną i kadrową jednostki. W dniu 7 stycznia 2008 r. ponowiono
propozycję pracy na stanowisku ds. organizacyjno - kadrowych w PCPR w R..
Powódka w obu przypadkach nie wyraziła zgody. Od 30 stycznia 2008 r. do 26
maja 2008 r. powódka przebywała na zwolnieniu lekarskim. W dniu 27 maja 2008 r.
powódka stawiła się do pracy i tegoż dnia otrzymała propozycję zatrudnienia na
stanowisku pośrednika pracy-stażysty w PUP w R. - Filia w D. oraz na stanowisku
referenta ds. pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy, również w Filii w D.. Obie
propozycje zatrudnienia powódka odrzuciła. Dlatego pozwany pracodawca, w tym
samym dniu wypowiedział powódce warunki umowy o pracę z zachowaniem
trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, który upłynął w dniu 31 sierpnia 2008 r.
Od dnia 1 września 2008 r. powódka miała pracować na stanowisku referenta ds.
pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy w Filii w D., jednocześnie powierzono
powódce pracę na tym stanowisku w okresie wypowiedzenia. Powódka odmówiła
przyjęcia proponowanych warunków pracy i płacy, jej umowa o pracę uległa
rozwiązaniu z dniem 31 sierpnia 2008 r.
Zdaniem Sądu Rejonowego, mimo że podstawą objęcia przez powódkę
stanowiska dyrektora pozwanego Urzędu było powołanie, to jej stosunek pracy
3
zachował charakter umowny. Powódka została powołana na stanowisko dyrektora
Powiatowego Urzędu Pracy przez Starostę R. na podstawie art. 9 ust. 5 ustawy z
dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U.
Nr 99, poz. 1001 ze zm.), a przepis ten nie stanowi, że powołanie powoduje
powstanie stosunku pracy. Nadto, art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o
pracownikach samorządowych (jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593
ze zm.), wymieniający pracowników zatrudnionych na podstawie powołania, nie
zalicza do nich dyrektorów powiatowych urzędów pracy. Zaskarżone przez
powódkę wypowiedzenie zmieniające spełniło wymagania formalne i miało
uzasadnioną przyczynę w postaci utraty stanowiska pracy wskutek odwołania oraz
odmowy przyjęcia wcześniejszych propozycji pracodawcy zmiany rodzaju pracy. To
wypowiedzenie było jednak nieuzasadnione w rozumieniu art. 45 § 1 k.p., gdyż
było połączone z propozycją zatrudnienia w warunkach nienadających się do
przyjęcia. Z uwagi na niecelowość przywrócenia powódki do pracy Sąd Rejonowy
zasądził na jej rzecz odszkodowanie określone w art. 471
k.p.
Po rozpoznaniu apelacji strony pozwanej Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony
wyrok w części zasądzającej na rzecz powódki odszkodowanie i oddalił
powództwo. Jego zdaniem powódka była zatrudniona na podstawie powołania w
rozumieniu art. 68 § 1 k.p., stanowiącego, że stosunek pracy nawiązuje się na
podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach. Takim
przepisem jest art. 9 ust. 5 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy, na podstawie którego powódka została powołana na stanowisko dyrektora
Powiatowego Urzędu Pracy. Odwołanie powódki ze stanowiska spowodowało
natychmiastową utratę stanowiska oraz rozpoczęło bieg okresu wypowiedzenia.
Ponieważ odwołanie może nastąpić w każdym czasie to nie stosuje się do niego
przepisów o zasadności wypowiedzenia (odnoszonej odpowiednio do odwołania
równoznacznego z wypowiedzeniem). Sąd Okręgowy podkreślił ponadto, że
również w razie uznania stosunku pracy za umowny, roszczenia powódki nie
zasługują na uwzględnienie. Odwołanie ze stanowiska spowodowało bowiem
konieczność zmiany warunków pracy i płacy w trybie wypowiedzenia zmieniającego
z art. 42 k.p. W przypadku odmowy przyjęcia pracy na zaproponowanym
stanowisku – uzależnionym od możliwości pracodawcy, a nie od kwalifikacji i
4
doświadczenia zawodowego powódki – jej umowa uległaby rozwiązaniu z upływem
okresu wypowiedzenia. Na skutek uchybień Starosty R. wypowiedzenie
zmieniające zostało powódce wręczone nie w dniu odwołania, lecz dopiero 27 maja
2008 r., wobec braku jej zgody na wcześniej proponowane stanowiska. Zdaniem
Sądu Okręgowego w realiach rozpoznawanej sprawy nie sposób przyjąć, że
zaproponowane powódce warunki pracy i płacy były tego rodzaju, że nie nadawały
się do przyjęcia. Nadto bez podstawy prawnej powódka otrzymywała
wynagrodzenie przez rok mimo nieświadczenia pracy.
W skardze kasacyjnej powódka zarzuciła naruszenie art. 9 ust. 5 ustawy o
promocji zatrudnienia i rynkach pracy w związku z art. 68 § 1 k.p. polegające na
uznaniu, że jej stosunek pracy oparty był na powołaniu, a nie na umowie o pracę
oraz naruszenie art. 69 pkt 1 w związku z art. 45 § 1 w związku z art. 42 § 1 k.p.
polegające na przyjęciu, że nie ma ona prawa do odszkodowania, mimo że
wypowiedzenie warunków pracy i płacy było nieuzasadnione.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga podlega oddaleniu, mimo że pierwszy z zarzutów jest uzasadniony.
Zgodnie z art. 68 § 1 k.p. stosunek pracy nawiązuje się na podstawie powołania w
przypadkach określonych w odrębnych przepisach. Z brzmienia tego artykułu
wynika, że powołanie wtedy powoduje powstanie stosunku pracy, gdy skutek ten
wynika z odrębnych przepisów. Jeżeli przepis stanowiący o powołaniu na
stanowisko lub inny przepis nie przewiduje tego skutku, to powołanie powoduje
powstanie umownego stosunku pracy lub zmianę dotychczasowego stosunku
umownego w zakresie rodzaju pracy (ten przypadek zachodzi w niniejszej sprawie)
– w obu przypadkach z zachowaniem wymogu zgody pracownika. Tak też ten
przepis rozumiany jest w orzecznictwie, tytułem przykładu można powołać wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2008 r., II PK 78/08 (OSNP 2010 nr 7 – 8,
poz. 89) stwierdzający, że dyrektor powiatowego urzędu pracy nie jest zatrudniony
na podstawie powołania. Ponieważ powódka była pracownikiem samorządowym, to
miała do niej zastosowanie nieobowiązująca już ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o
pracownikach samorządowych (jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593
5
ze zm.). Ustawa ta w art. 2 pkt 3 wymieniała pracowników zatrudnionych na
podstawie powołania, jednakże brak wśród nich dyrektora powiatowego urzędu
pracy. Brak przepisu przewidującego zatrudnienie powódki na podstawie powołania
– co trafnie podniesiono w skardze kasacyjnej – oznacza, że należy stosować
przepisy Kodeksu pracy dotyczące umowy o pracę.
Drugi zarzut oparty jest na twierdzeniu, że wypowiedzenie warunków pracy i
płacy naruszało art. 45 § 1 w związku z art. 42 § 1 k.p., ponieważ było
nieuzasadnione. Jego bezzasadność polega – zdaniem skarżącej - na złożeniu
niewłaściwej propozycji zmiany rodzaju pracy i wysokości wynagrodzenia, gdyż nie
odpowiadały one jej kwalifikacjom i doświadczeniu zawodowemu. Tego zarzutu
Sąd Najwyższy nie podziela.
Z przepisu art. 45 § 1 k.p. wynika, że wypowiedzenie definitywne umowy o
pracę zawartej na czas nieokreślony ma być uzasadnione. Na mocy art. 42 § 1
k.p. odpowiednio odnosi się to do wypowiedzenia zmieniającego. Według
ustalonych poglądów orzecznictwa i doktryny, odpowiednie stosowanie art. 45 § 1
k.p. do wypowiedzenia zmieniającego polega na ocenie zasadności nie tylko w
odniesieniu do samego wypowiedzenia umowy, ale także wobec drugiego elementu
tej złożonej czynności prawnej czyli w stosunku do oferty nowych warunków
umowy. W rozpoznawanej sprawie zasadność wypowiedzenia, oparta na odwołaniu
powódki z zajmowanego stanowiska przez uprawniony organ, nie budzi wątpliwości
i nie jest kwestionowana przez nią w skardze kasacyjnej.
Ocena zasadności proponowanych przez pracodawcę nowych warunków
umowy o pracę, dokonywana jest indywidualnie w każdym przypadku
wypowiedzenia zmieniającego (tak samo jak w przypadku wypowiedzenia
definitywnego). W skardze kasacyjnej postawiono zarzut, że zaproponowana
powódce praca jest poniżej jej kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Skarga
opiera więc ocenę zasadności wypowiedzenia tylko w płaszczyźnie interesu
pracownika. Jest to błędne rozumienie zasadności wypowiedzenia w ogólności, w
tym także odpowiedniości proponowanych nowych warunków umowy o pracę.
Od początku obowiązywania Kodeksu pracy jego przepis art. 45 § 1 był
rozumiany w ten sposób, że ocena zasadności wypowiedzenia powinna być
dokonywana także z uwzględnieniem słusznych interesów pracodawcy, a nie tylko
6
okoliczności leżących po stronie pracownika (zob. np. tezę II uchwały pełnego
składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 czerwca 1985 r., III PZP
10/85, OSNCP 1985 nr 11, poz. 164). W niniejszej sprawie pracodawca miał wybór
między wypowiedzeniem definitywnym a wypowiedzeniem zmieniającym.
Zastosował on wypowiedzenie zmieniające będące środkiem mniej dolegliwym dla
powódki. Zaproponował powódce taką pracę, do wykonywania której miała ona
wystarczające kwalifikacje. Co prawda powódka mogła wykonywać pracę
wymagającą wyższych kwalifikacji, ale w skardze nie stawia się zarzutu, że w
spornym okresie zostało powierzone przez pozwanego innej osobie stanowisko
pracy, na którym kwalifikacje powódki znalazłyby szersze zastosowanie. Przyjąć
więc trzeba, że pracodawca zaproponował powódce taką pracę, jaką dysponował.
Nie był on natomiast zobowiązany do podejmowania szczególnych czynności
organizacyjnych, takich jak na przykład przenoszenie pracowników na inne
stanowiska w tym celu, aby zapewnić powódce stanowisko w pełni odpowiadające
jej kwalifikacjom. Rodzaj przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie zmieniające nie
jest obojętny przy ocenie zasadności proponowanych warunków dalszego
zatrudnienia. W rozpoznawanej sprawie odwołanie powódki przez organ leżący
poza pracodawcą miało istotne znaczenie w tym zakresie. Ponieważ to odwołanie
może uzasadniać wypowiedzenie definitywne, to aby nie zniechęcać pracodawców
do stosowania w jego miejsce wypowiedzenia zmieniającego, nie można stawiać
przed nimi zbyt wysokich wymagań w odniesieniu do proponowanej pracownikowi
pracy i wysokości wynagrodzenia.
Odwołanie ze stanowiska przez uprawniony organ pracownika
zatrudnionego na podstawie umowy o pracę może uzasadniać wypowiedzenie
definitywne lub wypowiedzenie zmieniające. Zaproponowanie pracownikowi w tym
wypowiedzeniu zmieniającym nowej pracy poniżej jego kwalifikacji nie jest
przeszkodą do uznania tego wypowiedzenia za uzasadnione w rozumieniu art. 45
§ 1 w związku z art. 42 § 1 k.p.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.
/tp/