Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka (spr.)

Sędziowie: SSA Maria Padarewska - Hajn

SSA Janina Kacprzak

Protokolant: sekr. sądowy Aleksandra Słota

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2013 r. w Łodzi

sprawy J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o zwrot składek,

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 22 lutego 2012 r., sygn. akt: VIII U 1582/11;

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi adwokatowi M. B. kwotę 900 ( dziewięćset ) złotych powiększoną o 23% podatku VAT tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w drugiej instancji.

Sygn. akt III AUa 858/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 lipca 2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. K. dokonania zwrotu składek za okres od 1 stycznia 1991r. do 4 marca 1994 r.

Odwołanie od tej decyzji wniósł J. K..

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie
i przyznał adwokatowi z urzędu koszty nieopłaconej pomocy prawnej.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach:

J. K. prowadził od 1983 r. działalność gospodarczą. W okresie od 1 stycznia 1991 r., do 4 marca 1994 r. faktycznie działalności tej nie prowadził. W okresie od stycznia 1990 r. według składanych deklaracji podatkowych nie wykazywał obrotu. Od 1991 r. nie zgłaszał obowiązku podatkowego. W dniu 4 marca 1994 r. dokonał wykreślenia działalności gospodarczej z ewidencji. Jednocześnie złożył do ZUS oświadczenie, że z dniem 1 maja 1990 r. zawiesza działalność zarobkową. Wnioskodawca nie uiścił składek za wskazany okres. Decyzją z dnia 5 kwietnia 1994 r. ZUS stwierdził, że J. K. nie podlegał od 1 stycznia 1991 r. do 4 marca 1994 r. ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Decyzją z dnia 1 kwietnia 2009 r. ZUS odmówił zaliczenia do stażu pracy okresu od 1 stycznia 1991 r. do 4 marca 1994 r., a Sąd Okręgowy w Łodzi prawomocnym wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2010 r. oddalił odwołanie wnioskodawcy. Na rozprawie w dniu 18 maja 2011 r. prowadzonej w postępowaniu VIII U 1844/10, J. K. wniósł o zwrot składek za okres od 1 stycznia 1991 r. do 4 marca 1994 r. wraz z odsetkami. Postanowieniem z dnia 18 maja 2011 r. Sąd Okręgowy przekazał powyższy wniosek ubezpieczonego do rozpoznania ZUS. Zaskarżoną decyzją ZUS odmówił zwrotu składek.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał odwołanie za bezzasadne. Podniósł, że zebrany w sprawie materiał dowody nie potwierdził tezy wnioskodawcy jakoby ten zapłacił składki na ubezpieczenie społeczne za okres od 1 stycznia 1991 r. do 4 marca 1994 r. Skarżący w powyższym okresie nie prowadził działalności gospodarczej, nie wykazywał obrotu oraz złożył w dniu 29 czerwca 1990 r. w ZUS oświadczenie, że działalność gospodarczą zawiesza z dniem 1 maja 1990 r. Wnioskodawca nie złożył żadnych dowodów na okoliczność, że zapłacił składki na ubezpieczenie społeczne za sporny okres. Nie potrafił też wskazać w jaki sposób składki te zapłacił. Twierdził, że składki te były potrącane przez organ rentowy z jego świadczeń, gdy tymczasem materiał dowody wskazuje, że takich potrąceń nie było, bo wnioskodawca nie pobierał żadnych świadczeń z ZUS. Wnioskodawca nie potrafił przy tym wskazać jakie to miałyby być świadczenia. Dopiero na koniec wskazał, że była to emerytura. Ale to twierdzenie nie znajduje potwierdzenia w materiale dowodowym. Sąd Okręgowy podniósł także, że z kartoteki dochodowej wnioskodawcy załączonej do akt wynika, że wnioskodawca za sporny okres składek nie uiścił. Skarżący wskazał na zaświadczenie na karcie 17, ale zdaniem Sądu Okręgowego, zaświadczenie to nie potwierdza, że wnioskodawca zapłacił składki za okres od 1.01.1991 r. do 4.03.1994 r. Z zaświadczenia wynika, że wskazano w nim zadłużenie za 1990 r. Ponadto, gdyby wnioskodawca rzeczywiście zapłacił składki, to po otrzymaniu decyzji z dnia 5 kwietnia 1994 r. wyłączającej go z ubezpieczenia społecznego, zażądałby od ZUS zwrotu zapłaconych składek. Reasumując, Sąd Okręgowy stwierdził, że na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego należy uznać, że ubezpieczony w spornym okresie nie prowadził działalności gospodarczej i nie rozliczał w tym czasie składek, jak również nie składał stosownych deklaracji. Składki za powyższy okres nie zostały uregulowane. Nadto ubezpieczony nie wykazał faktu zapłacenia składek, pomimo tego, że to na nim spoczywał ciężar dowodu zgodnie z art. 6 k.c. Ponadto Sąd Okręgowy podzielił zgłoszony przez organ rentowy zarzut przedawnienia. Uznał, że nawet w wypadku zapłacenia składek, wnioskodawca nie może domagać się ich zwrotu, ponieważ żądanie ich zwrotu uległo przedawnieniu. Sąd Okręgowy powołał się na treść par. 35 ust. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego ( Dz.U. z 1993r., Nr 68, poz. 330 ze zm.) zgodnie, z którym składki powinny być zapłacone do 10 dnia każdego miesiąca za miesiąc ubiegły oraz na art. 35 ust. 5 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych ( Dz.U. z 1989r., Nr 25, poz. 137 ze zm., uchyloną z dniem 1 stycznia 1999 r.), zgodnie z którym zwrotu od Zakładu nienależnie opłaconych składek nie można dochodzić, jeżeli od daty ich opłacenia upłynęło 5 lat. Stosownie do treści art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( w brzmieniu pierwotnym) składki powinny być opłacone do 12 dnia następnego miesiąca. Zgodnie z dyspozycją art. 24 ust. 7 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zwrotu od zakładu nienależnie opłaconych składek nie można dochodzić, jeżeli od daty ich opłacenia upłynęło 5 lat. Odnośnie składek na Fundusz Pracy, to Sąd Okręgowy powołał się na treść art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu ( obowiązującej do 1.12.1991r.) oraz na treść art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 16 października 1991r. o zatrudnieniu i bezrobociu
(obowiązującej do 1.01.1995 r.) odnośnie obowiązku i terminu opłacania składek na ten Fundusz. Sąd Okręgowy powołał też obecnie obowiązującą treść art. 24 ust. 6a i 6g ustawy systemowej. Zgodnie z tym ostatnim przepisem nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat od dnia otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b albo od dnia ich opłacenia, w przypadku braku zawiadomienia. W oparciu o obowiązujące przepisy składki za okres od 1 stycznia 1991 r. do 4 marca 1994 r. uległy przedawnieniu.
W okresie tym wnioskodawca miał obowiązek opłacać składki do 10 dnia każdego miesiąca za miesiąc ubiegły. Zatem za styczeń 1991 r. miał obowiązek uiścić składki do 10 lutego 1991r., a za marzec 1994 r. do 10 kwietnia 1994 r. Zwrotu tych składek, zgodnie z art. 35 ust. 5 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych ( Dz.U. z 1989r., Nr 25, poz. 137 ze zm.) nie można dochodzić, jeżeli od daty ich opłacenia upłynęło 5 lat. W niniejszej sprawie termin przedawnienia rozpoczął swój bieg oddzielnie w stosunku do każdej składki licząc od 10 lutego 1991 r., a skończywszy na 10 kwietnia 1994 r. Oznacza to, że składka za styczeń 1991 r. przedawniła się 10 lutego 1996 r., a składka za marzec 1994 r. 10 kwietnia 1999 r. Wnioskodawca złożył wniosek o zwrot składek w dniu
18 maja 2011 r. Zatem zasadny okazał się zarzut przedawnienia zgłoszony przez organ rentowy.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł J. K..

Zarzucił naruszenie art. 233 §1 k.p.c. poprzez ocenę materiału dowodowego sprzeczną z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, co doprowadziło do uznania, że skarżący nie uiścił składek na ubezpieczenie społeczne za okres od 1 stycznia 1991 r. do
4 marca 1994 r. oraz naruszenie art. 5 k.c. poprzez uznanie, że powołanie przez ZUS zarzutu przedawnienia roszczeń zgłoszonych przez powoda było skuteczne w świetle zasad współżycia społecznego.

Skarżący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że ze względu na okoliczności sprawy nie można jednoznacznie stwierdzić, że skoro wnioskodawca nie przedstawił dowodów wpłat wskazanego ubezpieczenia, to z pewnością wpłaty takie nie zostały dokonane. Podkreślił, że nie był zobligowany do przechowywania dowodów wpłat, bo żaden przepis prawa takiego obowiązku na niego nie nakłada przez blisko 20 lat. „Możliwe jest, że apelujący wpłacał składki bezpośrednio do kasy ZUS lub pośrednio przy udziale innego podmiotu osobiście lub przez inne osoby”. Sąd nie wziął po uwagę możliwości zagubienia lub zniszczenia dowodów wpłat. Z karty 17 i 19 nie wynika aby składki tam wymienione były należne, ale nie zapłacone. Wolą ubezpieczonego w okresie 1.01.1991r. do 4.03.1994r. było podleganie ubezpieczeniu, co wiązało się z koniecznością opłacania składek. Odnośnie zarzutu przedawnienia, to skarżący wyraził pogląd, że nie można wprost wskazać początku biegu terminu przedawnienia składek, skoro w toku postępowania nie ustalono, w którym konkretnie dniu konkretna składka została zapłacona. Ponadto „zgodnie z obowiązującymi normami społecznymi jest możliwość żądania zwrotu składek w każdym czasie. Wynika, to z pozycji ZUS-u, jako instytucji zaufania publicznego”.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu albowiem Sąd Okręgowy wydał trafne rozstrzygnięcie.

Zarzuty apelacji ocenić należy jako całkowicie bezzasadne.

Sąd Okręgowy nie naruszył prawa procesowego art. 233 § 1 kpc. Dokonana przez ten Sąd ocena dowodów zebranych w sprawie jest logiczna, wszechstronna, zgodna z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, a wniosek, który wyciągnął Sąd Okręgowy z tej oceny jest jak najbardziej poprawny. W apelacji skarżący, polemizując z ustaleniami Sądu Okręgowego, sprowadzającymi się do tego, że wnioskodawca nie zapłacił składek na ubezpieczenie społeczne za okres od 1 stycznia 1991 r. do 4 marca 1994 r., nawet nie przedstawia własnej, pewnej wersji wydarzeń, nie twierdzi, że wnioskodawca na pewno zapłacił składki i kiedy. Nielogiczny i naruszający art. 233 par. 1 k.p.c. jest natomiast wniosek postawiony przez skarżącego, że skarżący zapłacił składki za sporny okres, opierający się na tym, że skoro brak dowodów wpłat, to nie można jednoznacznie stwierdzić, że wnioskodawca składek nie zapłacił. Autor apelacji, profesjonalny pełnomocnik, myli się w swoim rozumowaniu. W niniejszej sprawie wnioskodawca domagał się zwrotu składek za okres od
1 stycznia 1991 r. do 4 marca 1994 r., zatem winien udowodnić, że składki, których zwrotu żąda, zapłacił. Mógł to uczynić wszelkimi dostępnymi dowodami. Dowodów na tę okoliczność jednak nie przedstawił. Także w apelacji próżno szukać takich dowodów, skoro apelujący posługuje się słowami „możliwe”, „prawdopodobieństwo”, „nie ustalono, w którym dniu konkretna należność została zapłacona”. Profesjonalny pełnomocnik powinien znać reguły dowodzenia oraz konsekwencje wynikające z gołosłownych twierdzeń.

Nietrafnie też apelujący stawia zarzut naruszenia art. 5 k.c. W błędzie jest też skarżący i nie ma żadnego uzasadnienia w materiale dowodowym dla jego twierdzenia, że „wolą ubezpieczonego było”. Wręcz przeciwnie z materiału dowodowego wynika w sposób nie budzący najmniejszych wątpliwości, że wolą ubezpieczonego było zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej i to już od maja 1990 roku. Wskazuje na to pismo J. K. skierowane do ZUS w 1990 roku, brak obrotu od stycznia 1990 roku oraz niezgłoszenie obowiązku podatkowego od stycznia 1991 roku. Wyjaśnić należy skarżącemu, że do złagodzenia rygorów prawa ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ani art. 5 k.c., ani art. 8 k.p., bo przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter przepisów prawa publicznego ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2011 r., III UK 214/10, opubl. LEX nr 1095955). Zasadnie zatem Sąd Okręgowy przyjął, że żądanie zwrotu składek ( przy założeniu, że zostały one faktycznie zapłacone) uległo przedawnieniu. Sąd Okręgowy należycie, zrozumiale i wszechstronnie uzasadnił swoje stanowisko, a Sąd Apelacyjny stanowisko to akceptuje. Prawidłowo Sąd ten przyjął, że w braku dowodów potwierdzających faktyczną zapłatę składek hipotetycznie przyjąć należy (na użytek rozpoznania zarzutu przedawnienia), że zostały one zapłacone w terminie wynikającym z obowiązujących w danym czasie przepisów. W apelacji skarżący nie wskazuje w jakich dniach zostały zapłacone składki. Z tego faktu, potwierdzającego w istocie stanowisko Sądu Okręgowego, że składki nie zostały zapłacone, wyciąga korzystny dla siebie wniosek, że termin przedawnienia w ogóle nie mógł rozpocząć biegu, bo nie wiadomo od kiedy rozpoczął się jego bieg. Stanowisko apelującego jest błędne i nie może prowadzić do uwzględnienia apelacji. Skoro sam skarżący nie podaje dat, w których składki zostały zapłacone, to prawidłowo Sąd Okręgowy ustalił, w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, że składki te nie zostały zapłacone. Skoro brak dowodów potwierdzających zapłatę składek, to prawidłowo ZUS odmówił ich zwrotu. Skoro obowiązujące przepisy wskazują do kiedy składki powinny być zapłacone, to prawidłowo Sąd Okręgowy, rozpoznając zarzut przedawnienia, przyjął, że składki te zostały zapłacone w terminie. Apelacja żadnych nowości do sprawy nie wprowadza, polemizuje i to gołosłownie z prawidłowymi i należycie uzasadnionymi ustaleniami Sądu Okręgowego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny apelację oddalił na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu Sąd orzekł na podstawie art. 108 §1 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 4, § 13 ust. 1 pkt 2 oraz § 19 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. (Dz. U. Nr 163, poz. 1348).