Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 stycznia 2011 r.
II PK 184/10
Na podstawie art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach za-
wodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) pracodawca
powinna uzyskać dokładną i pewną (imienną i na piśmie) informację, który z
pracowników podlega ochronie. Informacji takiej nie zastępuje przekazana pra-
codawcy wiadomość o osobach upoważnionych do reprezentowania organiza-
cji związkowej wobec pracodawcy.
Przewodniczący SSN Jolanta Strusińska-Żukowska, Sędziowie SN:
Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca), Zbigniew Korzeniowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 stycznia
2011 r. sprawy z powództwa Joanny T. przeciwko Zakładowi Wodociągów i Kanali-
zacji Spółce z o.o. z siedzibą w N.D. o odszkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej
powódki od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie z dnia 11
lutego 2010 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną, nie obciążył powódki kosztami zastępstwa pro-
cesowego w postępowaniu kasacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Joanna T. dnia 26 lutego 2008 r. wniosła pozew przeciwko Zakła-
dom Wodociągów i Kanalizacji Spółce z o.o. z siedzibą w N.D. o uznanie za bez-
skuteczne wypowiedzenia umowy o pracę, dokonanego dnia 20 lutego 2008 r. lub -
w przypadku upływu okresu wypowiedzenia - o przywrócenie do pracy i zasądzenie
wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy. Pozwana Spółka wniosła o
oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi - Północ w Warszawie wyrokiem z 19
kwietnia 2009 r. [...] oddalił powództwo. Uzasadniając orzeczenie Sąd Rejonowy
podniósł, iż powódka była zatrudniona u pozwanego na czas nieokreślony. W kwiet-
2
niu 2006 r. została członkiem Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” [...]. Uchwała
Komisji Zakładowej z 30 maja 2006 r. wskazała powódkę jako osobę uprawnioną do
reprezentacji Komisji wobec pracodawcy. Z chwilą objęcia powódki ochroną związ-
kową nastąpiła zauważalna zmiana jej postawy wobec członków zarządu. Powódka
kwestionowała ich polecenia, była trudna we współpracy, ironiczna. Zdarzyło się
także, że opuściła stanowisko pracy. Z uwagi na takie zachowanie polecenia były
wydawane powódce pisemnie. W maju 2006 r. Spółka podjęła próbę rozwiązania
stosunku pracy z powódką za wypowiedzeniem. Wobec braku zgody zarządu Komisji
Zakładowej odstąpiono od tego zamiaru. W kwietniu i lipcu 2006 r. obniżono powód-
ce premię. Między pozwanym a powódką dochodziło do konfliktów. Podejmowano
próby ich zażegnania. W 2006 r. powódka wystosowała skargi do Państwowej In-
spekcji Pracy na działania pozwanej. W efekcie tych skarg u pozwanego przeprowa-
dzono kontrole. W 2007 r.- po ukończeniu studiów podyplomowych - powódka do-
magała się podwyżki wynagrodzenia o 1.500 zł. W 2007 r. powódka błędnie wyko-
nała powierzone jej zadanie sporządzenia ankiet dla Państwowego Instytutu Geolo-
gicznego. W 2007 r. liczba członków Komisji Zakładowej spadła do 8. Komisja Za-
kładowa straciła status zakładowej organizacji związkowej i została włączona do
Komisji Międzyzakładowej Organizacji NSZZ „Solidarność” [...].
W dniu 20 lutego 2007 r. podjęta została uchwała Komisji Międzyzakładowej
[...], która informuje pozwanego, że na jej mocy powódka jako członek Komisji Od-
działowej oraz członek Komisji Międzyzakładowej podlega ochronie stosunku pracy
na podstawie art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm., zwana dalej ustawą o związkach
zawodowych) na lata 2006 - 2010. Uchwała nie została przekazana pozwanej
Spółce. W piśmie z 1 marca 2007 r., które pozwany otrzymał 14 marca 2007 r., Ko-
misja Międzyzakładowa poinformowała natomiast, że powódka jako członek Komisji
Oddziałowej upoważniona jest do prowadzenia spraw przewidzianych w Kodeksie
pracy dla organizacji zakładowej na terenie działania Komisji Oddziałowej. W kwiet-
niu 2007 r. pozwana Spółka zwróciła się do Komisji Międzyzakładowej o wyrażenie
zgody na rozwiązanie umowy o pracę z powódką w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., a w
braku takiej zgody na rozwiązanie umowy z zachowaniem okresu wypowiedzenia.
Pracodawca zarzucał powódce nadużywanie uprawnień z ubezpieczenia chorobo-
wego. Komisja Międzyzakładowa nie wyraziła zgody na rozwiązanie stosunku pracy,
uznając, że powódka podlega ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy z mocy
3
art. 32 ustawy o związkach zawodowych, a przyczyny rozwiązania stosunku pracy są
nieistotne. Dwudziestego lutego 2008 r. pozwana wypowiedziała powódce umowę o
pracę.
Sąd Rejonowy ocenił, że wypowiedzenie miało podstawy merytoryczne; przy-
czyny wypowiedzenia były konkretne i rzeczywiste, a powódka nie podlega szcze-
gólnej ochronie przed wypowiedzeniem stosunku pracy, bowiem Komisja Międzyza-
kładowa nigdy nie poinformowała pozwanej Spółki, że powódka podlega ochronie na
podstawie art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Pismo z 1 marca 2007 r. nie
spełnia wymagań przewidzianych w art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Nie
zawiera imiennego wskazania powódki, jako osoby objętej ochroną przed zwolnie-
niem z pracy. Apelację od tego wyroku wniosła powódka, zarzucając mu: naruszenie
art. 45 k.p., sprzeczność istotnych ustaleń sądu z zebranym w sprawie materiałem
dowodowym, polegająca na przyjęciu, że powódka podlegała ochronie jedynie z sa-
mego faktu bycia członkiem organizacji związkowej. Zdaniem apelującej Sąd Rejo-
nowy błędnie przyjął, że międzyzakładowa organizacja związkowa nie wskazała po-
wódki jako osoby chronionej, a jedynie poinformowała o fakcie podjęcia uchwały w
tym przedmiocie. Pozwana Spółka wniosła o oddalenie apelacji.
Sąd Okręgowy wyrokiem z 11 lutego 2010 r. [...] oddalił apelację, uznając za
prawidłowe twierdzenia i wywód prawny dokonany przez Sąd Rejonowy. Skargę ka-
sacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wywiodła powódka, zarzucając mu naruszenia
art. 32 ust.1 ustawy o związkach zawodowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw i stąd wymaga oddale-
nia. Zasadniczy problem w niniejszej sprawie zasadza się na ocenie, czy stan fak-
tyczny sprawy pozwala na objęcie powódki ochroną wynikającą z art. 32 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych. Wypada wskazać, że powołany przepis stanowi
realizację dyrektywy sformułowanej w art. 1 Konwencji MOP nr 135, zgodnie z którą
działacze związkowi powinni korzystać ze skutecznej ochrony przeciwko atakom ich
krzywdzącym, włącznie z ochroną ich stosunku pracy (por. Z. Salwa: Szczególna
ochrona stosunku pracy działaczy związkowych, PiZS 1997 nr 5, s. 12 i nast.; W.
Sanetra: Dylematy ochrony działaczy związkowych przed zwolnieniem z pracy, PiZS
1993 nr 3, s. 21). Ochrona ta jednak nie może stać w sprzeczności z uprawnieniami
4
pracodawcy do dobrej organizacji pracy i w związku z tym do posiadania pewnej in-
formacji o osobach objętych tą ochroną. W sprawie powstał problem interpretacyjny
odnoszący się do zasad i trybu wskazania pracodawcy osób podlegających ochronie
przed zwolnieniem z uwagi na prowadzenie działalności związkowej. Strona skarżą-
ca uznawała, że samo powzięcie uchwały organizacji związkowej w tym przedmiocie
jest wystarczające dla statuowania ochrony. W każdym zaś razie wystarczające jest
dla powstania tej szczególnej gwarancji zatrudnienia powiadomienie pracodawcy o
tym, że pracownik jest upoważniony do podejmowania przewidzianych w Kodeksie
pracy czynności w imieniu związku. Sądy orzekające w sprawie zaprzeczyły trafności
takiej wykładni, uznając, że pracodawca nie otrzymał informacji o fakcie objęcia po-
wódki ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy. Sąd Najwyższy, orzekający w
niniejszej sprawie przychyla się do przyjętej przez Sądy meriti formalnej wykładni
poruszanej kwestii.
Zagadnienie powstania ochrony przed zwolnieniem z pracy działaczy związ-
kowych normuje nie tylko powoływany już art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych, ale także wydane na podstawie delegacji zawartej
w art. 32 ust. 10 tej ustawy rozporządzenie Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Spo-
łecznej z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie powiadamiania przez pracodawcę za-
rządu zakładowej organizacji związkowej o liczbie osób stanowiących kadrę kierow-
niczą w zakładzie pracy oraz wskazania przez zarząd oraz komitet założycielski za-
kładowej organizacji związkowej pracowników, których stosunek pracy podlega
ochronie, a także dokonywania zmian w takim wskazaniu (Dz.U. Nr 108, poz. 1013).
W myśl art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych pracodawca nie może
wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu
jego członkiem lub innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej orga-
nizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec praco-
dawcy. Przepis określa zatem, iż gwarancją zatrudnienia zostały objęte (nie licząc
komitetu założycielskiego) dwie grupy pracowników, a mianowicie: 1. imiennie wska-
zani członkowie zarządu zakładowej organizacji związkowej, 2. imiennie wskazani
pracownicy będący członkami zakładowej organizacji związkowej, upoważnieni do
reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonują-
cej czynności w sprawach z zakresu prawa pracy. Z takiego sformułowania przepisu
należy wnosić, iż odrębnym upoważnieniem do reprezentowania organizacji związ-
kowej wobec pracodawcy muszą legitymować się jedynie „inne osoby", niebędące
5
członkami zarządu zakładowej organizacji związkowej. Jest to rozwiązanie o tyle za-
sadne, że zarząd zakładowej organizacji związkowej, ze swej istoty, jest organem
wykonawczym korporacji, umocowanym z racji zadań i celów ustawowych związku
zawodowego (art. 1 i 4 ustawy o związkach zawodowych), w tym także do repre-
zentowania swoich członków, a jeśli chodzi o zakładową organizację związkową,
przede wszystkim wobec pracodawcy. Takie też jest orzecznictwo Sądu Najwyższe-
go w tej materii (por. np. wyrok z 3 października 2008 r., II PK 53/08, OSNP 2010 nr
5-6, poz. 60). W sprawie kwestyjne było jednak nie to zagadnienie, bowiem powódka
została, jako członek związku wyposażona w umocowanie do podejmowania czyn-
ności związkowych, o których mowa w Kodeksie pracy i o tym związek powiadomił
pracodawcę. Organizacja związkowa nie przekazała natomiast pracodawcy informa-
cji, iż powódka ma być objęta ochroną przed zwolnieniem z pracy. W sprawie po-
wstał problem prawny formy, w jakiej owo powiadomienie ma być dokonane.
Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie potwierdza tezę
orzeczenia w sprawie II PK 53/08, że kwestie owej formy rozstrzyga jednoznacznie
powołane rozporządzenie z dnia 16 czerwca 2003 r. Zgodnie z § 2 rozporządzenia
zarząd imiennie wskazuje pracodawcy na piśmie pracowników, których stosunek
pracy podlega ochronie, o której mowa w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodo-
wych. Przepis nie wymaga korelacji z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych,
bowiem normuje inne zagadnienie, mimo iż oba akty prawne posługują się terminem
„wskazania”. Owo wskazanie zamieszczone w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach za-
wodowych oznacza podjęcie stosownej uchwały, natomiast wskazanie z § 2 powoła-
nego rozporządzenia oznacza informację. Wypada zatem uczynić dystynkcję między
normami prawnymi zawartymi w powoływanej ustawie o związkach zawodowych i w
rozporządzeniu. Inny jest zakres norm prawnych w aktach tych zawartych i inna ich
ratio. Ustawa o związkach zawodowych normuje kwestie zasadnicze, tj. kwestie
podmiotu uprawnionego do objęcia gwarancją zatrudnienia działaczy związkowych
oraz formę tej czynności, wymagając by dokonał tego aktu zarząd zakładowej orga-
nizacji związkowej, uchwałą, w której imiennie przedstawi osoby podlegające ochro-
nie. Rozporządzenie z 16 czerwca 2003 r. określa natomiast nie mniej ważne zasady
i tryb przekazywania pracodawcy informacji o pracownikach podlegających ochronie.
Rozporządzenie nie stawia w tym zakresie dodatkowego wymagania, by dołączono
do pisma skierowanego do pracodawcy przedmiotową uchwałę, ani też nie kreuje
obowiązku informowania w tym piśmie o zakresie umocowania pracowników do
6
działania w imieniu zakładowej organizacji związkowej. Sprawy te zostały pozosta-
wione samorządności związku zawodowego i nie podlegają kontroli pracodawcy.
Rozporządzenie wymaga, by pracodawca został poinformowany i to na piśmie o
osobach objętych ochroną z imienia i nazwiska. Powiadomienie dokonane przez za-
rząd o objęciu ochroną przed rozwiązaniem i zmianą stosunku pracy działacza
związkowego jest wystarczające, ale i konieczne. Dopiero ono wskazuje pracodaw-
cy, iż pracownik podlega ochronie na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy o związkach
zawodowych. Sama informacja o upoważnieniu pracownika do podejmowania czyn-
ności z zakresu prawa pracy w imieniu związku zawodowego jest niewystarczająca
dla uruchomienia dyspozycji art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Z uwagi
na fakt, iż liczba osób objętych ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy na pod-
stawie art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych jest ograniczona, pracodawca
musi uzyskać dokładną i pewną (imienną i na piśmie) informację, który z pracowni-
ków takiej ochronie podlega. Samodzielność związku zawodowego wymaga, by
związek dbał o interesy swoich członków, także w sferze zapewnienia ochrony przed
zwolnieniem z pracy tym członkom, którym wcześniej takiej ochrony udzielił. Z drugiej
zaś strony pewność obrotu prawnego (w tym konieczność zapewnienia pewności, co
do daty podjęcia stosownych uchwał związkowych) wymusza, by działania związku w
tym zakresie były podejmowane we właściwym czasie, tj. niezwłocznie po podjęciu
stosownych uchwał. Pracodawca ma prawo do uzyskania tej informacji bez zbędnej
zwłoki i w przepisanej formie.
Biorąc powyższe pod uwagę, orzeczono jak w sentencji. O kosztach postępo-
wania kasacyjnego orzeczono na zasadzie art.102 k.p.c.
========================================