Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 20/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W. G.
przeciwko Miejskiemu Przedsiębiorstwu Gospodarki Komunalnej Spółce z
ograniczoną odpowiedzialnością w […]
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 stycznia 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 30 października 2009 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok i oddala apelację W. G. od wyroku
Sądu Rejonowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia
3 marca 2009 r.,
2) zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 2700 zł
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 3
marca 2009 r. oddalił powództwo W. G. opierając swoje rozstrzygnięcie na
następujących ustaleniach faktycznych: w dniu 1 grudnia 1982r. Prezydent Miasta
powołał powoda na stanowisko dyrektora Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki
Komunalnej; - umową o pracę z dnia 18 lipca 1997 r. Miejskie Przedsiębiorstwo
Gospodarki Komunalnej zatrudniło powoda na czas nieokreślony na stanowisku
prezesa zarządu - dyrektora; - na mocy uchwały rady nadzorczej z dnia 27 marca
2003 r. pozwany zmienił zasady wynagradzania powoda i do umowy o pracę z dnia
18 lipca 1997 r. wprowadził nagrodę jubileuszową przyznawaną nie częściej niż co
5 lat, odprawę pieniężną w razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na
emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy w wysokości trzymiesięcznego
wynagrodzenia oraz nagrodę roczną uzależnioną od osiągniętych wyników
finansowych oraz stopnia realizacji innych zadań, wysokość której nie mogła
przekroczyć trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia w roku poprzedzającym
przyznanie nagrody; - w dniu 31 sierpnia 2004 r. pozwany wypowiedział powodowi
umowę o pracę w części dotyczącej stanowiska pracy z równoczesnym złożeniem
propozycji objęcia stanowiska członka zarządu i dyrektora Zakładu Energetyki
Cieplnej w MPGK sp. z o.o.; - uchwałą rady nadzorczej w dniu 27 maja 2007r.
została przyznana powodowi nagroda roczna za rok 2006 jako członkowi zarządu w
wysokości dwukrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2006r., tj.
kwota 13 084 zł; - w dniu 9 stycznia 2008r. powód zrezygnował z funkcji członka
zarządu pozwanej spółki w związku z planowanym przejściem na emeryturę w dniu
27 marca 2008r.; - w dniu 8 lutego 2008 r. Prezes zarządu wydał decyzję o
przyznaniu powodowi nagrody za całokształt pracy zawodowej w kwocie 15 000 zł;
- umowa o pracę łącząca powoda z pozwanym uległa rozwiązaniu z dniem 27
marca 2008 r. na mocy porozumienia stron w związku z przejściem powoda na
emeryturę; - w czerwcu 2008 r. Prezes zarządu wystąpił do rady nadzorczej
pozwanego o przyznanie nagrody członkowi zarządu Z. S. za 2007 r.; nagroda
została mu wypłacona w wysokości 250% wynagrodzenia.
3
Sąd Rejonowy w oparciu o tak ustalony stan faktyczny doszedł do
przekonania, że uznaniowy charakter nagrody, której dochodzi powód w pozwie,
nie może prowadzić do wniosku, że skoro otrzymał ją inny członek zarządu, to
powinien otrzymać ją także powód, ani też, że skoro powód otrzymał taką nagrodę
za 2006 r., to powinien ją otrzymać także za 2007 r. W cenie Sądu Rejonowego
działanie pozwanego (rady nadzorczej pozwanego) w zakresie nieprzyznania
powodowi nagrody za rok obrotowy 2007 było racjonalne, ponieważ w dacie
podejmowania decyzji o nagrodzie dla drugiego członka zarządu powód nie był już
ani pracownikiem ani członkiem zarządu pozwanego, a ponadto w lutym 2008 r.
powodowi została przyznana nagroda za całokształt pracy zawodowej, która także
nie miała charakteru obligatoryjnego, a jej wysokość odpowiadała wysokości
nagrody, którą powód otrzymałby gdyby została mu przyznana przez radę
nadzorczą według zasad jak dla drugiego członka zarządu.
Na skutek apelacji powoda Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych wyrokiem z dnia 30 października 2009 r. zmienił wyrok Sądu
Rejonowego w całości i zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 15
000 zł z ustawowymi odsetkami od 22 sierpnia 2008 r. Sąd Okręgowy nie dokonał
odmiennych od Sądu Rejonowego ustaleń w zakresie okoliczności faktycznych,
podkreślając, że poza sporem pozostaje stan faktyczny przedmiotowej sprawy. Nie
podzielił jednak oceny prawnej tak ustalonego stanu faktycznego. W uzasadnieniu
wyroku stwierdził, że podstawą żądania powoda jest łącząca strony umowa o pracę
z dnia 18 lipca 1997 r., do której uchwałą rady nadzorczej z dnia 27 marca 2003 r.
wprowadzono zmiany w postaci przyznania w punkcie 5 lit c - nagrody rocznej
uzależnionej od osiągniętych wyników finansowych oraz stopnia realizacji innych
zadań, wysokość której nie mogła przekroczyć trzykrotności miesięcznego
wynagrodzenia w roku poprzedzającym przyznanie nagrody. W tym stanie rzeczy
mając na uwadze fakt, że przyznanie nagrody rocznej nie było obligatoryjne, lecz
uzależnione od osiągniętych wyników finansowych oraz stopnia realizacji tych
zadań, które to kryteria w niniejszej sprawie zostały spełnione oraz okoliczności, że
nagroda roczna była przedmiotem postanowień umowy o pracę łączącej powoda z
pozwanym - stwierdził, że jeżeli nagroda roczna jest jednym ze składników
wynagrodzenia, to winna być ona wypłacona osobie uprawnionej, a więc członkowi
4
zarządu, który pełnił swoją funkcję w roku 2007, a zatem roszczenie powoda w tym
przedmiocie jest w pełni uzasadnione, bowiem nabycie przez powoda prawa do tej
nagrody uzależnione było wyłącznie od spełnienia przesłanek określonych w
umowie o pracę, a jednocześnie nie jest uzależnione od przyznania takiej nagrody
przez odpowiedni organ lub osobę.
Pozwany zaskarżył powyższy wyrok w całości skargą kasacyjną powołując
się w niej na: - naruszenie przepisów art. 1 pkt 4, art. 2 pkt 3, art. 5 ust. 1 i ust. 3
oraz art. 10 ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 3 marca 2000r. o wynagradzaniu osób
kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. Nr 26, poz. 306 ze zm.) przez
błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że powód
nabył prawo do nagrody rocznej za 2007 r. i zasądzeniu od pozwanego na rzecz
powoda kwoty 15 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 22 sierpnia 2008 r.
tytułem nagrody rocznej za 2007 r. w sytuacji, gdy ani organ lub osoba właściwa dla
powoda w sprawach czynności z zakresu prawa pracy, ani jakikolwiek inny organ
lub osoba nie podjęła decyzji o przyznaniu powodowi nagrody rocznej za 2007 rok,
co oznacza, że wyrokiem zaskarżonym niniejszą skargą kasacyjną Sąd Okręgowy
w K. z rażącym naruszeniem wskazanych przepisów prawa zasądził na rzecz
powoda nagrodę roczną, do której powód nie nabył prawa i nie miał w związku z
tym roszczenia o zapłatę jakiejkolwiek kwoty tytułem nagrody rocznej za 2007 rok;
- naruszenie przepisów art. 65 § 1 i § 2 k.c. przez błędną ich wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnej wykładni treści umowy o pracę
łączącej powoda z pozwanym, a mianowicie błędnej wykładni postanowienia pkt 1
ppkt 5 lit. c umowy o pracę z dnia 18 lipca 1997 r. w brzmieniu nadanym aneksem z
dnia 27 marca 2003 r. przez przyjęcie, że nagroda roczna będąca przedmiotem
tego postanowienia umowy o pracę nie jest nagrodą roczną w rozumieniu ustawy z
dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami
prawnymi (Dz.U. Nr 26, poz. 306 ze zm.), oraz przez przyjęcie, że postanowienia
pkt 1 ppkt 5 lit. c umowy o pracę są samodzielnym, odrębnym i niezależnym od
ustawy źródłem uprawnienia powoda do nagrody rocznej, jak również przez
przyjęcie, że nabycie przez powoda prawa do nagrody rocznej przewidzianej w
5
umowie o pracę nie wymaga uprzedniego aktu jej przyznania przez właściwy organ
lub osobę;
- naruszenie przepisu art. 56 k.c. przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie polegające na pominięciu skutków wynikających z ustawy z dnia 3
marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi
(Dz.U. Nr 26, poz. 306 ze zm.), jakie wywołało postanowienie pkt 1 ppkt 5 lit. c
umowy o pracę z dnia 18 lipca 1997 r. łączącej powoda z pozwanym w brzmieniu
nadanym aneksem z dnia 27 marca 2003 r., w szczególności pominięcie skutku
wynikającego z art. 10 ust. 1 i ust. 3 powołanej ustawy polegającego na
konieczności zaistnienia aktu przyznania nagrody rocznej przez właściwy organ
jako warunku nabycia przez pracownika prawa do takiej nagrody i w konsekwencji
roszczenia o jej zapłatę.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób
kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (nazywaną ustawą „kominową”), nie
ustanawia prawa podmiotowego do nagrody rocznej, lecz tylko „zezwala” na
przyznanie takiej nagrody po spełnieniu ściśle określonych przesłanek, które
podlegają wyłącznej kompetencji organu lub osoby upoważnionej do dokonywania
czynności z zakresu prawa pracy (art. 10 ust. 3). Przy wykładni tego przepisu
kluczowe znaczenie ma uchwycenie znaczenia zawartego w tym przepisie
zezwolenia - w wyrażeniu „może" - odnośnie do przyznania nagrody rocznej.
Przepis ten nie określa, w autonomiczny i pełny sposób, wszystkich warunków
prawa do nagrody rocznej, przedmiot regulacji jest tu inny - modyfikujący tylko
warunki nagrody rocznej w stosunku do osób objętych ustawą kominową. Sąd
Najwyższy w składzie rozpoznającym sprawę niniejszą w ten sposób wykłada treść
art. 10 ust. 1 ustawy kominowej, podobnie z resztą jak Sąd Najwyższy w wyroku z
dnia 8 czerwca 2004 r., III PK 21/04 (OSNP 2005 nr 4, poz. 51), gdzie przy
analogicznej konstrukcji art. 12 ustawy kominowej uznał, że przepis ten nie ma
charakteru źródłowego. Mając powyższe na uwadze art. 10 ust. 1 ustawy nie
stanowi podstawy kształtującej prawo do nagrody rocznej, tak jak to następuje na
przykład w tzw. ustawach pragmatycznych, czy zakładowych regulaminach
wynagradzania, ale celem tej regulacji, jak i zasadniczo celem całej ustawy
6
kominowej, jest modyfikacja zasad wynagradzania określonych osób kierujących
niektórymi podmiotami prawnymi w kierunku ograniczenia dowolności kształtowania
tych zasad oraz postawienia granic wysokości wynagrodzenia i innych świadczeń.
Jeżeli chodzi o nagrodę roczną, to stosownie do zasadniczej funkcji ustawy,
podobnie jak to określa art. 5 ust. 2 w stosunku do świadczeń dodatkowych,
nagroda ta nie ma charakteru wynagrodzenia miesięcznego, jest natomiast innym
świadczeniem w rozumieniu art. 5 ust 3 ustawy. Przyjąć zatem należy, że art. 10
ust. 1 zawiera zezwolenie, można powiedzieć zgodę ustawodawcy, na to, że w
razie osiągnięcia wyników finansowych lub stopnia realizacji innych zadań osobom,
o których mowa w art. 2 pkt 1-4 i 10, może być przyznana nagroda roczna, z
zastrzeżeniem, że wysokość tej nagrody nie przekroczy trzykrotności przeciętnego
ich wynagrodzenia miesięcznego w roku poprzedzającym przyznanie nagrody.
Przepis ten nie stanowi źródła prawa do nagrody, ale określa modyfikację tego
prawa, które jest ukształtowane lub może być ukształtowane według odpowiednich
dla danego stosunku pracy przepisów prawa pracy, na przykład - tak jak w
rozważanym przypadku – umowy o pracę. O tym, że ustawa kominowa zakłada
zachowanie „ogólnego systemu" regulacyjnego wynagrodzenie, świadczenia
dodatkowe i odprawę w stosunku do osób, do których ma zastosowanie jasno
wynika między innymi z art. 13, zgodnie z którym postanowienia umów o pracę
oraz innych aktów stanowiących podstawę nawiązania stosunku pracy albo umów
cywilnoprawnych ustalające wynagrodzenie miesięczne, nagrodę roczną, odprawę
oraz wartość świadczeń dodatkowych, w wysokości wyższej niż maksymalna
dopuszczona ustawą, są nieważne z mocy prawa w odniesieniu do tej części, która
przewyższa kwotę maksymalną określoną w ustawie. Mając powyższe na uwadze
wskazać należy, że decydujące znaczenie w niniejszej sprawie jeśli chodzi o prawo
do przyznania nagrody rocznej miała treść łączącego powoda z pozwanym
stosunku pracy, a w szczególności aneks z dnia 28 września 2000 r. do umowy o
pracę. Przy czym zupełnie nieprzekonywująca jest argumentacja jakoby dosłowne
przeniesienie do porozumienia stron stosunku pracy brzmienia art. 10 ustawy
kominowej spowodowało, samo przez się, bez potrzeby wykazywania woli stron, że
zawarte w ustawie zezwolenie na przyznanie nagrody rocznej, stawało się prawem
podmiotowym pracownika na podstawie sformułowanej w aneksie możliwości jej
7
przyznania. Wręcz przeciwnie upodobnienie brzmienia aneksu do brzmienia art. 10
ustawy wskazuje raczej na jednolite znaczenie obu tych tekstów, a przy tym – co
było przesądzające – nie wystąpiły jakiekolwiek okoliczności, które wskazywałyby,
że wolą pracodawcy było przyznanie powodowi prawa do odprawy, już w umowie o
pracę. Stosownie do art. 65 § 1 k.c. należy badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel
umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Z kolei w stanie faktycznym
niniejszej sprawy przyjętą praktyką było przyznawanie świadczenia w postaci
nagrody rocznej na skutek czynności w postaci uchwały rady nadzorczej. Na
podstawie takiej czynności powodowi została przyznana nagroda roczna za rok
2006. Zatem zgodnie z art. 65 § 2 k.c. sprzeczne jest ustalenie aby zamiarem
strony pozwanej był obligatoryjne przyznanie nagrody rocznej powodowi po
spełnieniu przesłanek wskazanych w przedmiotowym aneksie do umowy o pracę.
Brak takiego obowiązku wynika także z faktu, że nagroda roczna, podobnie jak to
określa art. 5 ust. 2 ustawy kominowej w stosunku do świadczeń dodatkowych, nie
ma charakteru wynagrodzenia miesięcznego, jest natomiast innym świadczeniem w
rozumieniu art. 5 ust 3 ustawy kominowej, a zatem zamieszczenie w umowie o
pracę możliwości przyznania takiego świadczenia, nie oznacza jednocześnie
nabycia prawa do tego świadczenia, które aktualizuje się z chwilą spełnienia
przesłanek określonych w umowie o pracę. Ponadto przesłanki w postaci
„osiągnięcia wyników finansowych lub stopnia realizacji innych zadań” mają
charakter ocenny, a ich ocena należy do kompetencji rady nadzorczej, która winna
dokonać tej oceny indywidualnie w stosunku do każdej osoby uprawnionej, mając
na uwadze zakres obowiązków powierzonych tej osobie, nakład pracy oraz inne
indywidualne cechy wynikające z istniejącego stosunku pracy pomiędzy
pracodawcą a pracownikiem. Przechodząc do oceny przedmiotowego ustalenia
faktycznego, które zdecydowało o rozstrzygnięciu sprawy w zaskarżonym wyroku,
wskazać należy, że Sąd Apelacyjny błędnie przyjął, iż przedmiotowy aneks do
umowy o pracę przyznawał powodowi prawo do nagrody rocznej a nie – jak to
wynika z ustaleń Sądu pierwszej instancji i wykładni oświadczeń woli umowy o
pracę, wskazujących jedynie na wolę pracodawcy (ewentualnie) do przyznania
takiego świadczenia obok przysługującego powodowi wynagrodzenia
miesięcznego. Biorąc powyższe pod uwagę nagroda roczna, o której mowa w
8
aneksie miała charakter jednostronnie uznaniowy, bez ograniczenia pracodawcy
jakimikolwiek warunkami, a zatem argument w postaci przyznania takiej odprawy
innemu pracownikowi roszczenia powoda nie uzasadnia. Nagroda roczna w takiej
charakterystyce prawnej jaka wynika z analizy jej treści na podstawie art. 65 § 1 i 2
k.p. oraz ustaleń Sąd pierwszej instancji nie jest wynagrodzeniem za pracę i nie
stwarza prawa do jednakowego wynagrodzenia w rozumieniu art. 183c
k.p., zatem
powód nie miał roszczenia o zapłatę jakiejkolwiek kwoty tytułem nagrody rocznej.