Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 20/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Andrzej Wróbel (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Roman Kuczyński
Protokolant Anna Gryżniewska
w sprawie z powództwa RWE Polskiej Spółki Akcyjnej w Warszawie
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o zwolnienie z obowiązku przedkładania taryfy do zatwierdzenia,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 20 stycznia 2011 r.,
skarg kasacyjnych strony powodowej i strony pozwanej od wyroku Sądu
Apelacyjnego
z dnia 13 listopada 2009 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Prezes Urzędu Regulacji Elektronicznej, dalej jako „Prezes URE”, „Prezes
Urzędu” lub „pozwany” decyzją z dnia 2 listopada 2007 r., powołując się na art. 49
ust. Prawa energetycznego oraz komunikat z 31 października 2007 r. w sprawie
zwolnienia przedsiębiorstw energetycznych posiadających koncesję na obrót
energią elektryczną, zwolnił przedsiębiorstwo energetyczne RWE Stoen S.A., dalej
jako „powódka” z obowiązku przedkładania do zatwierdzenia taryf dla energii
elektrycznej.
Powódka zaskarżyła powyższą decyzję odwołaniem, w którym zarzuciła
naruszenie art. 49 ust. 1 Prawa energetycznego przez jego niewłaściwe
zastosowanie przez ponowne zwolnienie powódki z obowiązku przedkładania do
zatwierdzenia taryf dla energii elektrycznej, mimo że Prezes Urzędu zwolnił już
przedsiębiorstwa obrotu, w tym powódkę, z tego obowiązku, co nastąpiło w
stanowisku Prezesa URE z dnia 28 czerwca 2001 r. w sprawie zwolnienia
przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się wytwarzaniem i obrotem energią
elektryczną z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia; zarzuciła także
między innymi naruszenie art. 105 § 1 k.p.a. poprzez jego niezastosowanie, mimo
że istniały przesłanki do umorzenia postępowania w sprawie zwolnienia powódki z
tego obowiązku z powodu bezprzedmiotowości tego postępowania w konsekwencji
zwolnienia z dnia 28 czerwca 2001 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
wyrokiem z dnia 9 stycznia 2009 r. oddalił odwołanie powódki.
W ocenie Sądu, na podstawie stanowiska z 28 czerwca 2001 r. z obowiązku
przedstawiania taryfy dla energii elektrycznej do zatwierdzenia zwolnione zostały
wyłącznie przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem energią elektryczną, przy czym
przedsiębiorstwa energetyczne prowadzące działalność w zakresie obrotu energią
elektryczną, zwolnione z tego obowiązku, nie sprzedawały energii elektrycznej
odbiorcom gospodarstw domowych. Sąd ustalił, że po ogłoszeniu stanowiska z 28
czerwca 2001 r. przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem i
obrotem energią elektryczną występowały do Prezesa URE z indywidualnymi
wnioskami o zatwierdzenie taryfy dla energii elektrycznej; postępowania
3
administracyjne w tych sprawach były umarzane z powodu ich bezprzedmiotowości
wobec stanowiska Prezesa URE z 28 czerwca 2001 r. Powodowa spółka w dniu 28
czerwca 2001 r. była przedsiębiorstwem posiadającym koncesję na obrót i
dystrybucję energii elektrycznej, a tym samym nie podlegała zwolnieniu od
obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia. Po wejściu w życie z dniem 1 lipca
2007 r. ustawy z dnia 4 marca 2004 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz
ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 552) powódka wydzieliła ze
swej struktury RWE Stoen Operator SA w celu prowadzenia wyłącznie działalności
dystrybucyjnej energii elektrycznej; RWE Stoen Operator SA otrzymała koncesję na
dystrybucje energii elektrycznej od 1 lipca 2007 r. do 31 grudnia 2025 r.
Jednocześnie decyzją z 8 sierpnia 2007 r. Prezes URE cofnął RWE Stoen SA
koncesję na dystrybucję energii elektrycznej. Po ogłoszeniu komunikatu z 31
października 2007 r. Prezes URE zaskarżoną decyzją zwolnił RWE Stoen SA z
obowiązku przedkładania taryfy dla energii elektrycznej do zatwierdzenia.
Sąd Okręgowy uznał, że skoro art. 49 Prawa energetycznego nie określa
prawnej zwolnienia, o którym mowa w tym przepisie, to – zgodnie z odesłaniem
zawartym w art. 30 ust. 1 Prawa energetyczne, zastosowanie mają przepisy k.p.a.,
a zatem sprawa zwolnienia przedsiębiorstwa energetycznego z obowiązku
przedkładania taryfy do zatwierdzenia jak i cofnięcie takiego zwolnienia następuje w
formie decyzji. Sąd uznał ponadto, że stanowisko z dnia 28 czerwca 2001 r. miało
jedynie charakter informacji skierowanej do określonych w tym stanowisku
przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się wytwarzaniem i obrotem energią
elektryczną. Stanowisko to nie dotyczyło konkretnego adresata, a tym samym nie
rozstrzygało indywidualnej sprawy administracyjnej wynikającej z przepisów prawa
materialnego, nie wywoływało tym samym żadnych skutków prawnych w sferze
praw i obowiązków przedsiębiorstw energetycznych, których dotyczyło.
Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem i obrotem energią
elektryczną, mimo opublikowania powyższego stanowiska, wnosiły do Prezesa
URE o zatwierdzenie taryfy dla energii elektrycznej; jednakże z takim wnioskiem nie
wystąpiła powódka. Powódka sama przyznała, ze do dnia 1 lipca 2007 r. nie była
zwolniona z obowiązku przedkładania taryfy do zatwierdzenia.
4
Odnośnie do wniosku pozwanego o uchylenie zaskarżonej decyzji w części
zwalniającej powódkę z obowiązku przedkładania taryfy do zatwierdzenia dla
odbiorców grupy taryfowej G, gdyż nie prowadzi ona w odniesieniu do tych
odbiorców działalności w warunkach konkurencji, Sąd uznał, że zakres rozpoznania
sprawy jest wyznaczony przez zakres żądania, tj. wniosków zarzutów zawartych w
odwołaniu. Powódka żądała uchylenia lub zmiany zaskarżonej decyzji, a pozwany
przychylił się do tego żądania, ale w części i z innych przyczyn. Wniosek
pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ pozwany nie wykazał, ze
działalność powódki nie jest prowadzona w warunkach konkurencji w stosunku do
odbiorców grupy G.
Powyższy wyrok Sądu zaskarżyły w całości apelacją obie strony. Powódka
zarzuciła naruszenie art. 49 ust. 1 i 2 w związku z art. 30 Prawa energetycznego
oraz art. 104 § 1 i 2 k.p.a. oraz stanowiska z 28 czerwca 2001 r. przez przyjęcie, że
zwolnienie z obowiązku przedkładania taryfy do zatwierdzenia było prawnie
nieskuteczne oraz art. 105 § 1 k.p.a., ponieważ postępowanie, w wyniku którego
została wydana zaskarżona decyzja, powinno zostać umorzone jako
bezprzedmiotowe. Pozwany zaskarżył wyrok Sądu pierwszej instancji w części, w
jakim nie został uwzględniony jego wniosek o uchylenie zaskarżonej decyzji w
części zwalniającej powódkę z obowiązku przedkładania taryfy do zatwierdzenia
dla odbiorców grupy taryfowej G.
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 13 listopada 2009 r. sygn. akt
VIA Ca 397/09 oddalił obie apelacje.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, po pierwsze – zwolnienie przedsiębiorstwa
energetycznego z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia, o jakim mowa w
art. 49 ust. 1 Prawa energetycznego, na dzień 28 czerwca 2001 r. mogło nastąpić
tylko w formie decyzji administracyjnej; przyjęcie odmiennego stanowiska, a
mianowicie, że także cofnięcie tego zwolnienia mogłoby następować w bliżej
nieokreślonej prawnej formie, pozbawiałoby przedsiębiorstwa energetyczne prawa
do zaskarżania tego rodzaju rozstrzygnięć.; po drugie -stanowisko Prezesa URE z
28 czerwca 2001 r. nie jest decyzją administracyjną w rozumieniu k.p.a., lecz
bardziej odpowiada regulacji normatywnej, które nie dotyczyło wąskiego kręgu
podmiotów, lecz znacznej części podmiotów działających na rynku energetycznym,
5
po trzecie – powódka przyznała, że na dzień wydania stanowiska Prezesa URE,
jako podmiot zajmujący się na podstawie koncesji zarówno obrotem jak i
dystrybucją energii elektrycznej, nie została zwolniona z obowiązku przedkładania
taryfy do zatwierdzenia, a zatem rozstrzygnięcie tej kwestii zaskarżoną decyzją
administracyjną z 2 listopada 2007 r. nie byłoby bezprzedmiotowe.
Uznając apelację pozwanego za bezzasadną, Sąd Apelacyjny stwierdził, że
wniosek pozwanego o częściowe uchylenie zaskarżonej decyzji nie podlegał
merytorycznemu rozpoznaniu. Zgodnie bowiem z art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może
wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem ani zasądzić ponad
żądanie, przy czym granice żądania określa nie tylko samo żądanie w sensie
ścisłym, ale również podstawa faktyczna żądania. W rezultacie wniosek pozwanego
nie był objęty żądaniem strony powodowej w niniejszej sprawie. Należy mieć
bowiem na uwadze, że powodowa spółka wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji
jako bezprzedmiotowej z uwagi na wcześniejsze rozstrzygnięcie tej sprawy innym
aktem prawnym pozwanego. Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o
częściowe uchylenie zaskarżonej decyzji, a mianowicie w zakresie zwalniającym
powódkę z obowiązku przedstawiania do zatwierdzenia taryfy stosowanej wobec
odbiorców, wobec których pełni ona rola tzw. sprzedawcy z urzędu, ale nie z tego
względu, że zgadzał się w tym zakresie z żądaniem powódki, iż decyzja w tej
części jest bezprzedmiotowa, tylko z uwagi, że w tej części narusza ona art. 49 ust.
1 Prawa energetycznego, wobec braku podstaw do uznania, iż powódka w
odniesieniu do tych odbiorców prowadzi działalność na rynku konkurencyjnym.
Powódka tak zakreślonej podstawy faktycznej sporu nie objęła swoim
twierdzeniami, wręcz przeciwnie, zaprzeczała stanowisku pozwanego, wnosząc o
jego nieuwzględnienie. W rezultacie wniosek pozwanego o częściowe uchylenie
decyzji nie opierał się na podstawie faktycznej odwołania, wykraczał poza
przedmiot postępowania, a tym samym orzekanie co do tego wniosku przez sąd z
mocy art. 321 § 1 k.p.c. było niedopuszczalne.
Sąd Apelacyjny uznał ponadto, że strona pozwana zgłaszając wniosek o
częściowe uchylenie własnej decyzji narusza art. 110 k.p.a. oraz że przepisy
prawne nie przewidują takiej jak wybrał pozwany drogi do zmiany wydanej przez
siebie decyzji.
6
Powódka zaskarżyła powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego w całości skargi
kasacyjną, w której zarzuciła rażące naruszenie prawa materialnego, tj. art. 49 ust.
1 Prawa energetycznego poprzez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu
prowadzące do ponownego zwolnienia powódki z obowiązku przedkładania taryfy
dla energii elektrycznej do zatwierdzenia, mimo że pozwany zwolnił powódkę z tego
obowiązku stanowiskiem z 28 czerwca 2001 r., a także naruszenie przepisów
postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 30 ust. 1 Prawa
energetycznego w związku z art. 7,8,77, 104 i 105 § 1 k.p.a. przez ich niewłaściwe
zastosowanie i wykładnię prowadzące do przyjęcia, że zwolnienie dokonywane na
podstawie art. 49 ust. 1 Prawa energetycznego powinno mieć formę decyzji
administracyjnej, art. 229 w związku z art. 231, 227 i 233 § 1 k.p.c. przez
pominięcie dowodów na okoliczności opisane w uzasadnieniu tego zarzutu, art. 328
w związku z 233 § 1 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie polegające na
niewskazaniu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podstawy faktycznej i art. 355
k.p.c. w związku z 104 i 105 § 1 k.p.a. przez niezastosowanie, ponieważ Sąd
Apelacyjny powinien był uchylić wyrok Sądu pierwszej instancji oraz zaskarżoną
decyzję i umorzyć postępowanie administracyjne jako bezprzedmiotowe.
Pozwany zaskarżył powyższy wyrok w całości skargą kasacyjną, w której
zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik
sprawy, tj. art. 321 § k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez błędne ustalenie
przedmiotu postępowania, co spowodowało, że Sąd drugiej instancji nie dokonał
kontroli prawidłowości rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd pierwszej instancji w
wyniku rozpatrzenia wniosków stron o uchylenie zaskarżonej decyzji, art. 316 § 1 w
związku z art. 391 § 1 k.p.c. polegające na niewzięciu pod uwagę stanu rzeczy
istniejącego w chwili wydawania orzeczenia, tj. poprzez nieuwzględnienie
obowiązujących przepisów, tj. art. 49 ust. Prawa energetycznego oraz art. 47914
§ 2
w związku z art. 4791
§2 pkt 3 k.p.c. i w związku z art. 6 k.p.a. poprzez ich
nieuwzględnienie i w konsekwencji uznanie, że nie mogło zostać uwzględnione w
postępowaniu wszczętym na skutek odwołania powódki od zaskarżonej decyzji
stanowisko pozwanego co do konieczności uchylenia zaskarżonej decyzji w części,
mimo że przepisy te nie ograniczają pozwanego w podnoszeniu w odpowiedzi na
odwołanie powódki wszelkich wniosków i zarzutów uzasadnionych ze względu na
7
stanowisko pozwanego w przedmiocie wadliwości wydanej przez niego decyzji.
Wskazując na powyższe podstawy, pozwany wniósł o uchylenie wyroku w części
zaskarżonej i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Apelacyjnemu w
Warszawie do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna powódki ma usprawiedliwione podstawy, chociaż nie
wszystkie zarzuty w niej przedstawione zasługują na uwzględnienie.
W pierwszej kolejności należy rozważyć, czy na podstawie stanowiska
Prezesa Urzędu z dnia 28 czerwca 2001 r. w sprawie zwolnienia przedsiębiorstw
energetycznych zajmujących się wytwarzaniem i obrotem energią elektryczną,
powodowa spółka została skutecznie zwolniona z obowiązku przedkładania taryf do
zatwierdzenia. Zgodnie z przepisem art. 49 Prawa energetycznego, w brzmieniu
obowiązującym w 2001 r., Prezes URE może zwolnić przedsiębiorstwo
energetyczne z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia, jeżeli stwierdzi, że
działa ono na rynku konkurencyjnym, albo cofnąć udzielone zwolnienie w
przypadku ustania warunków uzasadniających zwolnienie (ust. 1), zaś zwolnienie, o
którym mowa w ust. 1, może dotyczyć określonej części działalności prowadzonej
przez przedsiębiorstwo energetyczne, w zakresie, w jakim działalność ta
prowadzona jest na rynku konkurencyjnym (ust. 2). Przepis ten w brzmieniu
obowiązującym w 2001 r. istotnie nie określał prawnej formy zwolnienia
przedsiębiorstwa energetycznego z obowiązku przedkładania taryf do
zatwierdzenia. Niewątpliwie z przepisu art. 30 ust. 1 Prawa energetycznego
wynikało, że skoro zgodnie z jego treścią, do postępowania przed Prezesem URE
stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2-4, przepisy Kodeksu postępowania
administracyjnego, to biorąc także pod uwagę, że Prezes URE jest centralnym
organem administracji rządowej (art. 21 ust. 2 Prawa energetycznego), należy
stwierdzić, że także pod rządem ówcześnie obowiązujących przepisów Prawa
energetycznego sprawa indywidualna, jaką była i jest niewątpliwie sprawa
zwolnienia powodowej spółki z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia
powinna była zostać załatwiona przez wydanie decyzji administracyjnej w
rozumieniu art. 104 § 1 k.p.a. Stanowisko Prezesa URE z dnia 28 czerwca 2001 r.
8
nie spełnia wymagań stawianych przez doktrynę i orzecznictwo sądowe decyzjom
administracyjnym w rozumieniu k.p.a., bowiem w szczególności nie zawiera
określenia ściśle zindywidualizowanego adresata zwolnienia (oznaczenia strony),
jak tego wymaga przepis art. 107 § 1 k.p.a. Tymczasem w doktrynie i w
orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjęto, że jako minimum
elementów koniecznych dla zakwalifikowania pisma jako decyzji uznaje się cztery
składniki: oznaczenie organu administracji wydającego akt, wskazanie adresata
aktu, rozstrzygnięcie o istocie sprawy oraz podpis osoby reprezentującej organ
administracji (wyrok z dnia 20 lipca 1981 r. SA 1163/81, OSPiKA 1982 Nr 9-10;
wyrok z dnia 24 czerwca 2008 r. sygn. akt II SA/Op 164/08, Lex nr 504769).
Pominięcie adresata decyzji bądź wadliwe lub niejasne jego określenie narusza art.
107 § 1 k.p.a., a w zależności od stopnia naruszenia (np. gdy adresata w ogóle nie
wskazano) może czynić decyzję niewykonalną i prowadzić nawet do stwierdzenia
rażącego naruszenia prawa (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.) (wyrok WSA w Poznaniu z
dnia 22 grudnia 2009 r. II SA/Po 512/09).
Niewskazanie w stanowisku Prezesa URE z 28 czerwca 2001 r.
zindywidualizowanego adresata zwolnienia nie stoi jednak na przeszkodzie
przyjęciu, że adresaci tego stanowiska mogli być bez trudności zidentyfikowani,
ponieważ było ono adresowane do przedsiębiorstw energetycznych posiadających
koncesję na obrót energią i stwierdzono w nim wyraźnie, że przedmiotowe
zwolnienie nie dotyczy przedsiębiorstw energetycznych posiadających
jednocześnie koncesję na obrót oraz koncesję na przesyłanie i dystrybucję energii.
Nie ma zatem wątpliwości, że mimo iż stanowisko Prezesa URE nie było decyzją
administracyjną w rozumieniu art. 104 § 1 k.p.a., to przed dniem wydania
zaskarżonej decyzji, adresatem tego zwolnienia była powodowa spółka jako
energetyczne przedsiębiorstwo obrotu energią. Stanowisko Prezesa URE z dnia 28
czerwca 2001 r. nie jest informacją, jak błędnie przyjmuje Sąd Apelacyjny, lecz
władczym, jednostronnym oświadczeniem woli organu administracji publicznej,
jakim jest Prezes URE, złożonym na podstawie i w granicach przepisu prawa
materialnego, tj. art. 49 ust. 1 Prawa energetycznego, które zmierza do wywołania
skutku prawnego przewidzianego w tym przepisie, a mianowicie zwolnienia
przedsiębiorstw posiadającym koncesję na wytwarzanie lub obrót energią
9
elektryczną z obowiązku przedkładania do zatwierdzenia taryf dla energii
elektrycznej, po uprzednim ustaleniu i stwierdzeniu przez Prezesa URE istnienia
przesłanki w nim określonej, iż przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się
wytwarzaniem i obrotem energią elektryczną działają na rynku konkurencyjnym. O
istnieniu cechy władczości i jednostronności tego rozstrzygnięcia zawartego w
stanowisku z dnia 28 czerwca 2001 r. przesądza użycie w nim stanowczego
stwierdzenia „ z dniem 1 lipca 2001 r. zwalniam przedsiębiorstwa … z obowiązku.”
Nie budzi też wątpliwości, że stosownie do niepodważonych niniejszą skargą
kasacyjną ustaleń faktycznych, poczynionych w niniejszej sprawie, po wejściu w
życie z dniem 1 lipca 2007 r. ustawy z dnia 4 marca 2004 r. o zmianie ustawy
Prawo energetyczne oraz ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz.
552) powódka wydzieliła ze swej struktury RWE Stoen Operator SA w celu
prowadzenia wyłącznie działalności dystrybucyjnej energii elektrycznej; RWE Stoen
Operator SA otrzymała koncesję na dystrybucje energii elektrycznej od 1 lipca 2007
r. do 31 grudnia 2025 r. Jednocześnie decyzją z 8 sierpnia 2007 r. Prezes URE
cofnął RWE Stoen SA koncesję na dystrybucję energii elektrycznej. W tym
kontekście twierdzenie Sądu Apelacyjnego, że z dniem 1 lipca 2007 r., tj. z chwilą
wydzielenia z własnych struktur spółki z o.o. RWE Stoen Operator zajmującej się
dystrybucją energii elektrycznej, powódka jako przedsiębiorstwo zajmujące się już
tylko obrotem energią elektryczną, a więc spełniając wymogi określone tym
stanowiskiem, nie mogła uzyskać zwolnienia na które się powołuje, z tego tylko
powodu, że stanowisko powyższe zostało wydane bez podstawy prawnej, nie jest
trafne.
W rezultacie tych ustaleń i ocen należy stwierdzić, że na mocy stanowiska
Prezesa URE z dnia 28 czerwca 2001 r. powodowa spółka nie była obowiązana do
przedkładania do zatwierdzenia taryf dla swoich odbiorców, po dniu 1 lipca 2007 r.
Zaskarżoną decyzją Prezes URE zwolnił powodową spółkę z obowiązku
przedstawiania taryf do zatwierdzenia. Pozostaje zatem do rozważenia, jakie skutki
prawne wywołała ta decyzja w sferze uprawnień skarżącej spółki, która od dnia 1
lipca 2007 r. korzystała z tego samego zwolnienia i w takim samym zakresie, tyle
że na podstawie stanowiska z dnia 28 czerwca 2001 r. Stanowisko skarżącej
10
spółki, że w tej sytuacji wydanie w stosunku do powodowej spółki tej decyzji było
zbędne, a postępowanie administracyjne zakończone wydaniem zaskarżonej
decyzji było bezprzedmiotowe w rozumieniu art. 105 § 1 k.p.a., nie jest trafny.
Należy bowiem podkreślić, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym i
stanowiskiem doktryny, bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego
oznacza brak któregoś z elementów stosunku materialnoprawnego skutkującego
tym, iż nie można załatwić sprawy przez rozstrzygnięcie jej co do istoty (np.
ostatnio wyrok NSA z dnia 21 września 2010 r., II OSK 1393/09). Ponadto, w
uzasadnieniu wyroku z dnia 9 listopada 1995 r. sygn. akt III ARN 50/95 -
OSNAPiUS nr 11/1996 poz. 150 Sąd Najwyższy podkreślił, że ze względu na
ustrojową zasadę prawa strony do merytorycznego rozpatrzenia jej żądania w
postępowaniu administracyjnym i prawa do rozstrzygnięcia sprawy decyzją art. 105
§ 1 k.p.a. nie może być interpretowany rozszerzająco. Przepis ten ma bowiem
zastosowanie tylko w tych sytuacjach, w których w świetle prawa materialnego i
ustalonego stanu faktycznego brak jest sprawy administracyjnej mogącej być
przedmiotem postępowania. Oznacza to, że postępowanie administracyjne, inaczej
niż postępowanie cywilne, staje się bezprzedmiotowe w rozumieniu art. 105 § 1
k.p.a. tylko wtedy, gdy brak jest sprawy administracyjnej, która może być
załatwiona decyzją, nie zaś wtedy, gdy wydanie decyzji staje się z zbędne. W
niniejszej sprawie nie było podstaw do umorzenia postępowania administracyjnego
zakończonego zaskarżoną decyzją, ponieważ w ustalonym przez Sądy stanie
faktycznym i prawnym istniała sprawa administracyjna (zwolnienia z obowiązku
przedkładania taryf do zatwierdzenia- art. 47 Prawa energetycznego), podmiot tego
zwolnienia (powodowa spółka), ustawowo upoważniony organ administracji
publicznej (Prezes URE) i podstawa prawna decyzji o zwolnieniu (art. 49 ust. 1
Prawa energetycznego). Nie budzi natomiast wątpliwości, że zaskarżona decyzja
zawiera rozstrzygnięcie w sprawie, która została wcześniej załatwiona
stanowiskiem Prezesa URE z dnia 28 czerwca 2001 r., a mianowicie ponownie
zwolniła powodową spółkę z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia, z
którego to obowiązku powodowa spółka była już zwolniona na mocy powyższego
stanowiska Prezesa URE, co oznacza, że zaskarżona decyzja dotyczy sprawy już
załatwionej ostatecznie stanowiskiem Prezesa URE z dnia 28 stycznia 2001 r., a w
11
konsekwencji istnieją przesłanki do stwierdzenia nieważności takiej decyzji na
podstawie art. 156 § 1 pkt 3 k.p.a.
Uznając zatem, że zaskarżona decyzja została wydana w warunkach
określonych w art. 156 § 1 pkt 3 k.p.a. i biorąc pod rozwagę treść art. 4793
k.p.c.,
należało dojść do wniosku, że prawidłowym rozstrzygnięciem Sądu pierwszej
instancji powinno być uchylenie zaskarżonej decyzji.
Zarzut skargi kasacyjnej pozwanego naruszenia zaskarżonym wyrokiem art.
321 § 1 k.p.c. nie jest trafny.
Zgodnie bowiem z art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do
przedmiotu, który nie był objęty żądaniem ani zasądzić ponad żądanie, przy czym
granice żądania określa nie tylko samo żądanie w sensie ścisłym, ale również
podstawa faktyczna żądania. Powodowa spółka wniosła o uchylenie zaskarżonej
decyzji jako bezprzedmiotowej z uwagi na wcześniejsze rozstrzygnięcie tej sprawy
innym aktem prawnym pozwanego. Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o
częściowe uchylenie zaskarżonej decyzji, a mianowicie w zakresie zwalniającym
powódkę z obowiązku przedstawiania do zatwierdzenia taryfy stosowanej wobec
odbiorców grupy G, ale nie z tego względu, że zgadzał się w tym zakresie z
żądaniem powódki, iż decyzja w tej części jest bezprzedmiotowa, tylko z uwagi, że
w tej części narusza ona art. 49 ust. 1 Prawa energetycznego, wobec braku
podstaw do uznania, iż powódka w odniesieniu do tych odbiorców prowadzi
działalność na rynku konkurencyjnym. Powódka tak zakreślonej podstawy
faktycznej sporu nie objęła swoim twierdzeniami, wręcz przeciwnie, zaprzeczała
stanowisku pozwanego, wnosząc o jego nieuwzględnienie. W rezultacie wniosek
pozwanego o częściowe uchylenie decyzji nie opierał się na podstawie faktycznej
odwołania, wykraczał poza przedmiot postępowania, a tym samym orzekanie co do
tego wniosku przez sąd z mocy art. 321 § 1 k.p.c. było niedopuszczalne.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.