Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 lutego 2011 r.
III SK 36/10
Przepis art. 3 pkt 22 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energe-
tyczne (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm.), w zakresie w ja-
kim odnosi się do kosztów budowy i utrzymania punktów oświetleniowych, na-
leży interpretować z uwzględnieniem realiów gospodarczych, w jakich świad-
czone są usługi oświetlenia ulicznego.
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Halina Kiryło,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 lutego
2011 r. sprawy z odwołania E. SA w K. od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konku-
rencji i Konsumentów z udziałem strony zainteresowanej Miasta B. o ochronę konku-
rencji, na skutek skargi kasacyjnej odwołującego się od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Warszawie z dnia 30 października 2009 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Warszawie do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej jako Prezes
Urzędu), decyzją z dnia 5 października 2007 r. uznał za praktykę ograniczającą kon-
kurencję w rozumieniu art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o
ochronie konkurencji i konsumentów (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz.
2080, dalej jako „ustawa”) zachowanie E. SA z siedzibą w K. - Oddział w T. (dalej
jako powódka) na rynku lokalnym usług oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych na
terenie Gminy Miasta B. (dalej jako zainteresowana), polegające na narzucaniu
uciążliwych warunków umowy o świadczenie usługi oświetlenia dróg i ulic, przyno-
szących powódce nieuzasadnione korzyści, poprzez nakładanie ma kontrahenta ob-
2
owiązku ponoszenia kosztów prac niezbędnych dla prawidłowej eksploatacji oświe-
tlenia ulicznego, a niezwiązanych z budową i utrzymaniem punktów świetlnych, a
także kosztów usuwania uszkodzeń oświetlenia ulicznego niezwiązanych z awariami
punktów świetlnych oraz nakazał zaniechanie jej stosowania.
Powódka wniosła odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu, które Sąd Okręgowy
- Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił wyrokiem z dnia 17 grudnia 2008
r. [...]. Sąd Okręgowy wyjaśnił, że zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 3 Prawa energetyczne-
go do zadań własnych gminy należy finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg pu-
blicznych znajdujących się na terenie gminy. Z kolei z art. 3 pkt 22 Prawa energe-
tycznego wynika, że finansowanie oświetlenia obejmuje finansowanie kosztów ener-
gii elektrycznej pobranej przez punkty świetlne oraz kosztów budowy i utrzymania
punktów świetlnych. Zdaniem Sądu Okręgowego z powyższego wynikało, że gmina
ma obowiązek utrzymania tylko punktów świetlnych, a nie ma obowiązku finansowa-
nia innych urządzeń, instalacji i sieci niezbędnych do realizacji zaopatrzenia odbior-
ców w energię elektryczną. W dalszej kolejności Sąd Okręgowy odwołał się do In-
strukcji eksploatacji urządzeń oświetlenia drogowego wydanej przez powódkę, w któ-
rej pod pojęciem punktu świetlnego rozumie się oprawę oświetleniową wraz ze źró-
dłem światła bez konstrukcji wsporczej (słupa). Na tej podstawie Sąd Okręgowy
przyjął, że dążąc do przerzucenia na zainteresowaną spoczywającego na powódce
obowiązku finansowania prac niezbędnych do prawidłowego eksploatowania oświe-
tlenie ulicznego, niezwiązanych z budową i utrzymaniem punktów świetlnych, jak
również kosztów usuwania awarii oświetlenia ulicznego niezwiązanych z punktami
świetlnymi, powódka nadużyła pozycji dominującej w rozumieniu art. 8 ust. 2 pkt 6
ustawy. Narzucane zainteresowanej warunki przyszłej umowy były niezgodne z Pra-
wem energetycznym i jako takie były uciążliwe. Ponadto przynosiły powódce nieuza-
sadnione korzyści w postaci oszczędności uzyskanych z tytułu wstrzymania się od
finansowania kosztów wymienionych w § 2 ust. 1 i 4 oraz § 4 ust. 1 i 2 projektu
umowy o wykonywanie usługi oświetlenia dróg i ulic.
Powódka zaskarżyła powyższy wyrok apelacją. Wyrokowi Sądu Okręgowego
zarzuciła naruszenie 1) art. 3 pkt 22 oraz art. 4 ust. 1 w związku z art. 18 ust. 1
Prawa energetycznego; 2) art. 18 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 22 i art. 4 ust. 1 Prawa
energetycznego, 3) art. 140 w związku z art. 353 § 1 k.c., 4) art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy
oraz 5) art. 9 ustawy, a także przepisów postępowania, to jest art. 233 § 1 k.p.c. Po-
3
wódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i wydanie orzeczenia nie-
stwierdzającego stosowanie praktyki ograniczającej konkurencję.
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 30 października 2009 r. [...] od-
dalił apelację powódki. Zdaniem Sądu Apelacyjnego ustalenia poczynione przez Sąd
Okręgowy co do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy są prawidłowe,
zaś dokonując oceny zgromadzonych dowodów Sąd pierwszej instancji nie przekro-
czył granic zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c. Odnosząc się do zarzutów
naruszenia przepisów prawa materialnego, Sąd Apelacyjny stwierdził, że z treści art.
18 ust. 1 oraz art. 3 pkt 22 Prawa energetycznego wynika, że gmina nie jest zobo-
wiązana do finansowania lub współfinansowania inwestycji energetycznych, ani
utrzymywania tych inwestycji poza określonymi w tych przepisach ramami. Gmina
jest zatem zobowiązana do budowy i utrzymania punktów świetlnych służących do
oświetlenia ulic, placów i dróg znajdujących się na jej terenie. Sąd Apelacyjny zwrócił
uwagę, że przepisy Prawa energetycznego rozróżniają urządzenia (art. 3 pkt 90),
instalacje (art. 3 pkt 10) oraz sieć (art. 3 pkt 11). Obowiązek finansowania oświetlenia
przez gminy ograniczono zaś do budowy i utrzymania punktów świetlnych. Nie
można zatem utożsamiać przedmiotowych instytucji prawnych z pojęciem punktu
świetlnego. Ponadto, w braku definicji ustawowej punktu świetlnego Sąd Okręgowy
mógł oprzeć się na Instrukcji eksploatacji urządzeń oświetlenia drogowego wydanej
przez powódkę i przyjąć stosownie do jej treści, że punktem świetlnym jest oprawa
oświetleniowa. Przyjęte przez Sąd Okręgowy rozumienie punktu świetlnego jest rów-
nież zgodne ze stanowiskiem Polskiego Komitetu Oświetleniowego SEP. Dlatego za
prawidłowe uznał Sąd Apelacyjny ustalenie, że w ramach wykonywania zadań wła-
snych zainteresowana jest obowiązana do budowy i utrzymania punktów świetlnych
oświetlenia drogowego oraz finansowania kosztów eksploatacji przedmiotowych
punktów świetlnych i usuwania awarii tych punktów. Nie ma zaś obowiązku pokrywa-
nia kosztów eksploatacji innych elementów systemu oświetlenia drogowego oraz ich
awarii. W tych okolicznościach narzucenie zainteresowanej umowy usługi oświetlenia
przewidującej, że usługobiorca zobowiązany jest do ponoszenia kosztów eksploatacji
elementów oświetlenia ulicznego innych niż punkty świetlne stanowi przejaw praktyki,
o której mowa w art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy. Stosowania przedmiotowej praktyki nie
unicestwia fakt negocjowania umowy. Jednocześnie Sąd Apelacyjny stwierdził, że z
ekonomicznego punktu widzenia koszty działalności gospodarczej i nakłady na urzą-
dzenia przy pomocy których prowadzona jest przedmiotowa działalność winny zna-
4
leźć pokrycie w przychodach z tej działalności. Konstatacja ta jest jednak niewystar-
czająca do przerzucenia niezgodnie z art. 3 pkt 22 oraz art. 18 ust. 1 pkt 3 Prawa
energetycznego części obowiązków przedsiębiorstwa energetycznego na zaintere-
sowanego.
Powódka zaskarżyła wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w całości i
wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu
Okręgowego i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpozna-
nia, ewentualnie orzeczenie co do istoty sprawy poprzez uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego i wydanie orzeczenia
niestwierdzającego praktyki ograniczającej konkurencję.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego:
art. 3 pkt 22 oraz art. 4 ust. 1 w związku z art. 18 ust. 1 Prawa energetycznego, przez
błędną wykładnię na skutek uznania, że pojęcie punktu świetlnego, o jakim mowa w
tym przepisie, obejmuje wyłącznie oprawę oświetleniową ze źródłem światła; 2) art.
18 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 22 i art. 4 ust. 1 Prawa energetycznego, poprzez
przyjęcie, że pojęcie punktu świetlnego jest pojęciem węższym od urządzenia oświe-
tleniowego lub instalacji oświetleniowej, skutkiem czego powódka nie może obciążać
zainteresowanego kosztami prac niezbędnych do prawidłowej eksploatacji urządzeń,
instalacji i sieci oświetlenia ulicznego niezwiązanych z budową i utrzymaniem punk-
tów świetlnych w rozumieniu przyjętym przez Sąd Apelacyjny; 3) art. 140 w związku z
art. 353 § 1 k.c., poprzez przyjęcie, że uprawnienia właścicielskie określone tymi
przepisami, podlegając ocenie pod względem zgodności z prawem ochrony konku-
rencji, naruszają granice tych uprawnień; 4) art. 8 ust. 1 i 2 pkt 6 ustawy, poprzez
uznanie zachowania powódki za praktykę ograniczającą konkurencję; 5) art. 9
ustawy, poprzez wydanie decyzji przez Prezesa Urzędu.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną powódki Prezes Urzędu wniósł o jej od-
dalenie. Za nietrafny uznał zarzut naruszenia art. 3 pkt 22 Prawa energetycznego,
ponieważ w rozporządzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2
marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi
publiczne i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 43, poz. 430 ze zm.) odróżnia się słupy oświe-
tleniowe od oprawa oświetleniowych. Zdaniem Prezesa Urzędu intencją ustawodaw-
cy było odróżnienie pojęcia „punkt świetlny” od pojęć „urządzenia oświetleniowego”
lub „instancji oświetleniowej”. Za nietrafny uznał również zarzut nieuwzględnienia
warunków ekonomicznych, ponieważ powódka pominęła okoliczność przejęcia od
5
zainteresowanego wybudowanej przez niego sieci na swój majątek. W konsekwencji
powódka uzyskała i uzyskuje nadal korzyści w postaci powiększenia majątku trwałe-
go, uzyskania możliwości dokonywania odpisów amortyzacyjnych od tego majątku
oraz uzyskiwania dodatkowych dochodów od wynajmowanej powierzchni reklamowej
lub wynajmowania miejsc na instalację urządzeń telekomunikacyjnych. Za niezasad-
ny Prezes Urzędu uznał także zarzut naruszenia art. 140 w związku z art. 353 § 1
k.c., ponieważ podniesiona w tym zakresie argumentacja powiela stanowisko w za-
kresie nieprawidłowej wykładni pojęcia punktu świetlnego, zaś w świetle obowiązują-
cych przepisów zarzut ten jest bezpodstawny. Zdaniem Prezesa Urzędu swoboda
umów oraz prawo własności nie są nieograniczone, jak sugeruje powódka, zaś
prawo ochrony konkurencji należy do tych przepisów, które wyznaczają granice ko-
rzystania przez właściciela z jego uprawnień właścicielskich.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna powódki okazała się uzasadniona. Z poczynionych w niniej-
szej sprawie i niekwestionowanych przez strony postępowania ustaleń wynika, że: 1)
powódka miała wykonywać na rzecz zainteresowanej usługę oświetlenia ulic przy
wykorzystaniu urządzeń będących własnością powódki (jej poprzednika prawnego);
2) urządzenia oświetlenia ulicznego zostały wybudowane ze środków zainteresowa-
nej, a następnie przekazane nieodpłatnie do majątku powódki, obecnie nowe urzą-
dzenia oświetleniowe nie są przekazywane na rzecz powódki, lecz pozostają w ma-
jątku zainteresowanej; 3) powódka zaproponowała zainteresowanej świadczenie
usług oświetleniowych obejmujące opłaty, których składnikiem miały być nie tylko
koszty budowy i utrzymania punktów świetlnych, ale także przeglądów i napraw sieci
oświetleniowej służącej do wykonania przedmiotowej usługi, a będącej własnością
powódki; 4) taryfy stosowane przez powódkę do 2005 r., na podstawie których doko-
nywano rozliczeń za zużytą do wykonania usługi oświetlenia ulicznego energię elek-
tryczną, nie uwzględniały kosztów eksploatacji punktów świetlnych, w szczególności
konserwacji i wymiany źródeł światła; 5) w taryfie zatwierdzonej na 2006 r. pojawiło
się sformułowanie, zgodnie z którym ustalone w niej ceny nie zawierają kosztów eks-
ploatacji instalacji oświetleniowych.
Przechodząc do oceny podniesionych w skardze zarzutów, Sąd Najwyższy w
obecnym składzie stwierdza, że zarzut naruszenia art. 3 pkt 22 oraz art. 4 ust. 1 w
6
związku z art. 18 ust. 1 Prawa energetycznego jest zasadny, aczkolwiek z innych
powodów, niż wskazane w skardze kasacyjnej powódki. Sąd Najwyższy nie jest jed-
nak związany argumentacją przedstawianą w uzasadnieniu zarzutów składających
się na podstawę skargi kasacyjnej, lecz powołanymi w niej przepisami. Zdaniem
Sądu Najwyższego w obecnym składzie Sąd Apelacyjny prawidłowo przyjął, że poję-
cie punktu świetlnego, o jakim mowa w art. 3 pkt 22 Prawa energetycznego, obej-
muje wyłącznie oprawę oświetleniową ze źródłem światła. Jak trafnie wskazano w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, ustawa Prawo energetyczne rozróżnia między
instalacjami (którymi są urządzenia z układami połączeń między nimi); urządzeniami
(którymi są urządzenia techniczne stosowane w procesach energetycznych); sie-
ciami (w tym siecią dystrybucyjną) oraz punktami świetlnymi. Ustawa nie zawiera
definicji „punktu świetlnego”, natomiast zawiera legalne definicje pozostałych wymie-
nionych powyżej pojęć. W tych okolicznościach brak podstaw do nadawania pojęciu
„punktu świetlnego” znaczenia, które ustawodawca zarezerwował dla innych, zdefi-
niowanych przez siebie sformułowań.
Zarzut naruszenia art. 3 pkt 22 Prawa energetycznego jest natomiast uzasad-
niony w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy w zakresie dotyczącym do-
konanej przez Sąd drugiej instancji wykładni tego przepisu w części odnoszącej się
do sformułowania „koszty budowy i utrzymania” punktów świetlnych. W niniejszej
sprawie chodzi bowiem o finansowanie usług związanych z utrzymaniem i konserwa-
cją instalacji służących świadczeniu usługi oświetlenia ulic, a nie o określone zna-
czenie definicji „punktu świetlnego”. Przepis art. 3 pkt 22 Prawa energetycznego,
który pod pojęciem „finansowania oświetlenia” rozumie „finansowanie kosztów ener-
gii elektrycznej pobranej przez punkty świetlne oraz koszty ich budowy i utrzymania”,
został wyłożony przez Sąd Apelacyjny w ten sposób, że finansowanie oświetlenia
obejmuje koszty energii pobranej przez punkt świetlny, koszty budowy punktu świetl-
nego oraz koszty utrzymania punktu świetlnego. Wykładnia dokonana przez Sąd
Apelacyjny uwzględnia tylko jedną sytuację, w której sieć oświetleniowa należy do
gminy. Wówczas, stosownie do art. 3 pkt 22 Prawa energetycznego, gmina pokrywa
koszty zakupu energii elektrycznej i świadczenia usług przesyłowych, według taryfy
przedsiębiorstwa energetycznego, zaś bieżącą eksploatacją zajmuje się wybrany
przez gminę podmiot. Jeżeli przyjmie się za Sądem Apelacyjnym taką wykładnię art.
3 pkt 22 Prawa energetycznego, zgodnie z którą finansowanie oświetlenia ulic ogra-
nicza się tylko do kosztów zużycia energii elektrycznej przez punkt świetlny, budowy
7
samego punktu świetlnego oraz jego utrzymania, to oznacza to, że gminy nie mogą
samodzielnie budować infrastruktury służącej oświetleniu ulic. Mogą bowiem finan-
sować jedynie punkt świetlny, a nie koszt budowy słupa, na którym zostaje on
umieszczony i niezbędnego okablowania oraz sterowników. Gminy nie mogą także
zawierać odpłatnych umów (np. dzierżawy) z dysponentami infrastruktury, która
może zostać wykorzystana do zamontowania punktów świetlnych. Czynsz dzier-
żawny nie jest bowiem kosztem budowy, ani kosztem utrzymania punktu świetlnego.
Nie jest również możliwa modernizacja oświetlenia ulicznego. To z kolei prowadzi do
wniosku, że wykładnia art. 3 pkt 22 dokonana przez Sąd Apelacyjny uniemożliwia
gminom wykonywania zadania własnego, o którym mowa w art. 18 Prawa energe-
tycznego.
Zdaniem Sądu Najwyższego w obecnym składzie, brak przeszkód, by sfor-
mułowanie „koszty ich budowy i utrzymania” rozumieć z uwzględnieniem realiów go-
spodarczych, w jakich świadczone są usługi oświetlenia ulicznego. Ma to w sprawach
z zakresu ochrony konkurencji podstawowe znaczenie. Warunkiem do ich świadcze-
nia jest istnienie pewnej infrastruktury. Punkty świetlne, jak trafnie wywiedziono w
skardze kasacyjnej, stanowią tylko jeden z jej elementów. Bez któregokolwiek z ele-
mentów tej infrastruktury świadczenie przedmiotowej usługi jest niemożliwe. Oświe-
tlenie ulic może być zapewniane przy użyciu infrastruktury należącej do gminy lub
infrastruktury należącej do przedsiębiorstw energetycznych takich jak powódka
(ewentualnie infrastruktury należącej do innych podmiotów). W pierwszym z wymie-
nionych wariantów istnieje odrębna sieć oświetleniowa będąca własnością gminy
oraz sieć dystrybucyjna przedsiębiorstwa energetycznego. W drugim wariancie ko-
nieczne jest współkorzystanie z istniejącej sieci przedsiębiorstwa energetycznego,
jako podstawy dla sieci oświetleniowej. We wszystkich przypadkach, w których
usługa oświetlenia ulic świadczona jest z wykorzystaniem infrastruktury należącej do
przedsiębiorstwa energetycznego, udostępnienie jej gminie wymaga zawarcia sto-
sownej umowy. Prawo energetyczne nie normuje ani postaci takiej umowy, ani jej
treści, ani wreszcie odpłatnego lub nieodpłatnego charakteru. Ponadto, zdaniem
Sądu Najwyższego w obecnym składzie, art. 3 pkt 22 Prawa energetycznego nie jest
adresowany do przedsiębiorstw energetycznych. Nie wynikają z niego żadne obo-
wiązki dla tej kategorii uczestników rynku. W szczególności nie wynika z niego obo-
wiązek nieodpłatnego udostępniania infrastruktury koniecznej do świadczenia usługi
oświetlenia. To samo dotyczy art. 18 ust. 1 pkt 3 Prawa energetycznego, który defi-
8
niuje zadania własne gmin. Tym samym art. 3 pkt 22 w związku z art. 18 ust. 1 pkt 3
Prawa energetycznego nie dają podstaw do przyjęcia założenia interpretacyjnego,
zgodnie z którym normuje on również zasady rozliczeń między przedsiębiorstwem
energetycznym a gminą w zakresie świadczenia usługi oświetlenia ulic.
Sąd Najwyższy uznaje również za zasadny zarzut naruszenia art. 4 ust. 1
Prawa energetycznego. Zgodnie z art. 4 ust. 1 Prawa energetycznego przedsiębior-
stwa energetyczne takie jak powódka zobowiązane są „utrzymywać zdolność urzą-
dzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia” w energię „w sposób ciągły i nieza-
wodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych”. Przepis ten na-
kłada na przedsiębiorstwa energetyczne określony obowiązek. Obowiązek ma cha-
rakter publicznoprawny w tym znaczeniu, że zostaje nałożony w interesie publicz-
nym, celem zapewnienie odpowiednich warunków do stałego zaspokajania przez
przedsiębiorstwa energetyczne podstawowych potrzeb społecznych, do których na-
leży zaopatrzenie w energię elektryczną. Obowiązek ten jest konieczny do zapew-
nienia realizacji celów Prawa energetycznego oraz funkcjonowania systemu energe-
tycznego, w tym podsystemu elektroenergetycznego. Jednocześnie jest on korzystny
nie tylko dla odbiorców energii i paliw, ale także dla samego przedsiębiorstwa ener-
getycznego. Jak trafnie wskazano w piśmiennictwie, tylko dzięki sprawnie świadczo-
nym usługom przesyłania i dystrybucji może być zaspokojony popyt ze strony odbior-
ców, a sprzedawcy paliw gazowych lub energii mają możliwość dotarcia do odbiorcy.
Wspomniane w art. 4 ust. 1 Prawa energetycznego wymagania zostają doprecyzo-
wane w koncesji, zaś ich niedochowanie może stanowić podstawę do nałożenia kary
pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego. Natomiast
przepis art. 4 ust. 1 Prawa energetycznego nie rozstrzyga w żaden sposób, czy wy-
konanie tego obowiązku ma charakter opłatny lub nieodpłatny oraz kto ponosi fak-
tycznie koszty jego wykonania.
Uwzględnienie zarzutów naruszenia art. 3 pkt 22 oraz art. 4 ust. 1 Prawa
energetycznego czyni także zasadny zarzut naruszenia art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy,
poprzez jego błędne zastosowanie w konsekwencji wadliwej wykładni powołanych
powyżej przepisów Prawa energetycznego. Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Naj-
wyższego wynika, że „nieuzasadnionymi korzyściami” są takie „korzyści, których
przedsiębiorca nie osiągnąłby na konkurencyjnym rynku” (wyrok Sądu Najwyższego
z 16 października 2008 r., III SK 2/08), zaś „uciążliwym” warunkiem umowy jest taki
warunek, który „stanowi dla jednej ze stron umowy ciężar większy od powszechnie
9
przyjętych w stosunkach danego rodzaju” (wyrok z 16 października 2008 r., III SK
8/08). Z ustalonych przez Sąd Apelacyjny i niekwestionowanych przez strony postę-
powania okoliczności faktycznych wynika, że taryfy, na podstawie których powódka
miała dostarczać zainteresowanej energię elektryczną dla celów usługi oświetlenia,
nie obejmowały „kosztów eksploatacji punktów świetlnych, w szczególności konser-
wacji i wymiany źródeł światła” (2005 r.) bądź „kosztów eksploatacji instalacji oświe-
tleniowych (w szczególności konserwacji, wymiany źródeł światła)” (2006 r.). W po-
czynionych przez Sąd Apelacyjny ustaleniach faktycznych brak informacji o tym, by w
ramach stosowanej do rozliczeń z zainteresowaną taryfy uwzględnione zostały
koszty usług niezbędnych do świadczenia przedmiotowej usługi, jak koszty konser-
wacji lub napraw urządzeń, za pomocą których usługa oświetlenia jest wykonywana.
Oznacza to, że powódka domagając się od zainteresowanej pokrywania kosztów
świadczenia takich usług nie mogła odnieść nieuzasadnionej korzyści w postaci po-
dwójnego wynagrodzenia za tę samą usługę. Ponadto, z przyjętej przez Sąd Najwyż-
szy w niniejszym składzie wykładni art. 4 ust. 1 Prawa energetycznego nie wynika, by
przepis ten uniemożliwiał przedsiębiorstwu energetycznemu obciążanie kontrahen-
tów takich jak zainteresowana kosztami utrzymania zdolności urządzeń, instalacji i
sieci do realizacji zaopatrzenia (w zakresie odnoszącym się do świadczenia usługi
oświetlenia ulic).
W braku wyraźnej regulacji ustawowej nakładającej obowiązek ponoszenia ta-
kich kosztów na przedsiębiorstwo energetyczne, takie jak powódka, niedopuszczalne
jest uznanie żądania pokrywania kosztów przeglądów i napraw sieci oświetleniowych
za praktykę ograniczającą konkurencję w rozumieniu art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów. Wymóg ponoszenia takich kosztów może być
co prawda uciążliwy dla kontrahenta i zmuszać go do rezygnacji z przeznaczenia
środków finansowych na zaspokojenie innych potrzeb lokalnej społeczności, ale nie
przynosi nieuzasadnionych korzyści dominującemu przedsiębiorstwu energetycz-
nemu. Racjonalnie działający przedsiębiorca, w tym posiadający pozycję dominującą,
dąży bowiem do tego, aby uzyskiwane przez niego wpływy pokrywały co najmniej
koszty jego funkcjonowania, obejmujące także minimalny poziom zysku pozwalający
na odtworzenie posiadanych aktywów.
Natomiast nieuzasadniony okazał się zarzut naruszenia art. 140 w związku z
art. 353 § 1 k.c., ponieważ Sąd Apelacyjny trafnie przyjął, że unormowania prawa
ochrony konkurencji wyznaczają granice dla korzystania przez właściciela z przysłu-
10
gującego mu prawa własności. Prawo ochrony konkurencji ze swej istoty zajmuje się
tym, jak funkcjonuje rynek, a zatem jak jego uczestnicy korzystają z przysługujących
im praw majątkowych, w zakresie w jakim korzystanie to oddziałuje na konkurencję
na rynku. Oczywiście bezzasadny jest także zarzut naruszenia art. 9 ustawy, sfor-
mułowany bez powiązania go z odpowiednim przepisem Kodeksu postępowania cy-
wilnego, ponieważ przepis ten adresowany jest do Prezesa Urzędu, a nie do Sądu
drugiej instancji.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================