Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II BP 20/10
POSTANOWIENIE
Dnia 9 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa J. J.
przeciwko PPHU D. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G.
o ustanowienie pełnomocnika z urzędu,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 9 marca 2011 r.,
na skutek skargi powoda o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 listopada 2009 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
Powód J. J. wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
postanowienia Sądu Apelacyjnego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia
27 listopada 2009 r. oddalającego zażalenie powoda na postanowienie Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. z dnia 9 października
2009 r. oddalające jego wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w sprawie
przeciwko PPHU D. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G. o zapłatę.
Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie art. 117 § 4 k.p.c. „(w
brzmieniu obowiązującym w dacie postanowienia - aktualnie art. 117 § 5)” przez
jego błędną wykładnię polegającą na mylnym i uznaniowym założeniu, że skarżący
był w stanie samodzielnie występować postępowaniu, a przesłanki uzasadniające
2
ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu nie zostały spełnione. Naruszenie to
miało wpływ na wynik postępowania, albowiem gdyby do zarzucanego naruszenia
prawa procesowego nie doszło wniosek powoda zostałby uwzględniony. „Skutkiem
wskazanego naruszenia jest niezgodność zaskarżonego postanowienia z art. 45
ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności oraz art. 117 § 1 i § 4” k.p.c. Zaskarżone
postanowienie „spowodowało wyrządzenie powodowi szkody poprzez wyrządzenie
krzywdy oraz niemożność korzystania z należytej reprezentacji w postępowaniu
sądowym prowadzonym przed Sądem Okręgowym w G.”. Skarżącemu nie
przysługiwało prawo do wniesienia innych środków prawnych w celu zmiany lub
uchylenia zaskarżonego orzeczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jako niedopuszczalna podlega odrzuceniu. Zaskarżone
postanowienie w przedmiocie oddalenia zażalenia na postanowienie oddalające
wniosek strony o ustanowienie pełnomocnika z urzędu nie jest postanowieniem
kończącym postępowania w sprawie, ponieważ rozstrzygało tzw. kwestię
wpadkową. Tymczasem zgodnie z art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego wyroku przysługuje jedynie od
prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w
sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana
lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie
było i nie jest możliwe, a w wyjątkowych wypadkach (gdy niezgodność z prawem
wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych
wolności albo praw człowieka i obywatela) także od prawomocnego orzeczenia
sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli
strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych, chyba że jest
możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych przysługujących stronie
środków prawnych. Wymieniony środek zaskarżenia (skarga na bezprawność) nie
przysługuje od wyroków sądu drugiej instancji, od których wniesiono skargę
kasacyjną oraz od orzeczeń Sądu Najwyższego (art. 4241a
§ 1 k.p.c.), a także od
innych prawomocnych orzeczeń, które nie kończyły postępowań w osądzanych
sprawach.
3
Ustawą z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy -
Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze
(Dz. U. Nr 155, poz. 1037) znowelizowano art. 4171
§ 2 k.c., w którym dopuszczono
odstępstwo od zasady, według której naprawienia szkody wyrządzonej przez
wydanie prawomocnego orzeczenia można żądać po odrębnym stwierdzeniu ich
niezgodności z prawem. Odstępstwo takie ustanawia art. 4241b
k.p.c., który dotyczy
prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje, tj. orzeczeń
niekończących postępowania w sprawie, i przewiduje, że odszkodowania z tytułu
szkody wyrządzonej przez wydanie takiego prawomocnego orzeczenia
niezgodnego z prawem, można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia
niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba że strona nie
skorzystała z przysługujących jej środków prawnych. Oznacza to, że żądanie
odszkodowania z tytułu potencjalnej szkody wyrządzonej przez wydanie orzeczenia
niekończącego postępowania w sprawie nie wymaga uprzedniego stwierdzenia
niezgodności z prawem, a warunkiem dochodzenia takiego odszkodowania jest
skorzystanie przez stronę z przysługujących jej środków prawnych skierowanych
przeciwko orzeczeniu niekończącemu postępowania w sprawie.
W rozpoznawanej sprawie powód skorzystał z przysługującego mu środka
prawnego, bo złożył zażalenie na postanowienie Sądu pierwszej instancji o
odmowie ustanowienia dla niego pełnomocnika z urzędu, które zostało oddalone
zaskarżonym postanowieniem Sądu drugiej instancji, które nie kończyło
postępowania w sprawie, tj. nie zawierało definitywnego i merytorycznego osądu
całości sprawy. Skarżącemu nie przysługiwała skarga na bezprawność tego
postanowienia niekończącego postępowania w sprawie (art. 4241
§ 1 a contrario
k.p.c.), co wszakże nie pozbawia go możliwości dochodzenia w odrębnym
postępowaniu cywilnym potencjalnego odszkodowania bez uprzedniego
stwierdzenia niezgodności z prawem tego postanowienia (art. 4241b
k.p.c.).
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji
(art. 4248
§ 1 k.p.c.).