V CZ 108/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-05-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 108/10
POSTANOWIENIE
Dnia 10 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Przemysława Ł.
przeciwko Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w O.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 10 marca 2011 r.,
zażalenia powoda na postanowienie w przedmiocie kosztów procesu zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 sierpnia 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i w tym zakresie przekazuje
sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Sąd drugiej instancji oddalając apelację powoda zasądził od niego na rzecz
strony pozwanej 2700 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, nie
znajdując podstaw do zastosowania dobrodziejstwa z art. 102 k.p.c. Stwierdził, że
przepis ten nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych,
pozostawiając sądowi ich kwalifikację w kontekście całokształtu okoliczności
konkretnej sprawy. Do kręgu tych okoliczności zaliczył fakty związane
z przebiegiem samego procesu jak i stan majątkowy powoda, uznając, że sam stan
majątkowy powoda nie może być taką okolicznością. Okoliczność, że powód
aktualnie nie dysponuje żadnym majątkiem uniemożliwia jedynie ewentualną
egzekucję, a nie obowiązek poniesienia kosztów w stosunku do przeciwnika
procesowego.
Powód w zażaleniu na postanowienie co do kosztów procesu wniósł o jego
uchylenie, względnie o uchylenie i przekazanie w tym zakresie sprawy do
ponownego rozpoznania, zarzucając naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego
niezastosowanie. W uzasadnieniu zażalenia akcentuje okoliczność, że sprzeczne
z zasadami słuszności jest obciążanie powoda kosztami w sytuacji braku
dochodów oraz możliwości zarobkowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie, chociaż z innych przyczyn aniżeli
wskazane w jego uzasadnieniu.
Ustalenie, czy w okolicznościach sprawy zachodzą „wypadki szczególnie
uzasadnione” (art. 102 k.p.c.), a więc zasługujące na miano wyjątkowych zależy od
swobodnej oceny sądu, który powinien przede wszystkim kierować się poczuciem
własnej sprawiedliwości (postanowienie SN z dnia 27 stycznia 2010 r., II CZ 87/09,
niepubl.; postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07, niepubl.; wyrok
SN z 15 lipca 2004 r., V CK 648/03, niepubl.).
Jednakże ocena, czy w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek
w rozumieniu art. 102 k.p.c. musi obejmować wszystkie okoliczności mogące mieć
wpływ na podjęcie decyzji jurysdykcyjnej na podstawie tego przepisu, wśród których
będą zarówno fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji
3
życiowej strony, oceniane z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego
(postanowienie z dnia 17 marca 2010 r., II CZ 105/09, niepubl.; postanowienie SN
z dnia 26 listopada 2009 r., III CZ 51/09, niepubl.). Tak też rozumie je Sąd
Apelacyjny na str. 9 in fine i s. 10 uzasadnienia zaskarżonego wyroku, wywodząc,
iż sam stan majątkowy powoda, a więc element jego sytuacji życiowej, nie może
być wystarczającą okolicznością rozstrzygającą o stosowaniu art. 102 k.p.c.
Jednakże pomimo tej prawidłowej interpretacji art. 102 k.p.c., Sąd
Apelacyjny nie wyjaśnił jakie to konkretne okoliczności składające się na fakty
związane z przebiegiem procesu przemawiały w jego ocenie przeciwko
zastosowaniu art. 102 k.p.c., ponieważ trudno uznać za takie fakty stwierdzenie
tego Sądu, że powód wszczynając przegrany proces powinien liczyć się z kosztami
ponoszonymi przez drugą stronę.
W tej sytuacji zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli i tylko z tego
powodu należało je uznać za co najmniej przedwczesne. Szczególnie uzasadnione
okoliczności w rozumieniu art. 102 k.p.c odnoszą się także do procesowego
i wychowawczego znaczenia instytucji kosztów procesu i dopiero jednoznaczne ich
wyartykułowanie pozwoli na poprawną ocenę, czy odmowa zastosowania art. 102
k.p.c. była prawidłowa (postanowienie SN z dnia 26 października 2006 r., V CSK
363/06, niepubl.).
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39815
§ 1 zd. pierwsze k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 10 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Przemysława Ł.
przeciwko Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w O.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 10 marca 2011 r.,
zażalenia powoda na postanowienie w przedmiocie kosztów procesu zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 sierpnia 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i w tym zakresie przekazuje
sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Sąd drugiej instancji oddalając apelację powoda zasądził od niego na rzecz
strony pozwanej 2700 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, nie
znajdując podstaw do zastosowania dobrodziejstwa z art. 102 k.p.c. Stwierdził, że
przepis ten nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych,
pozostawiając sądowi ich kwalifikację w kontekście całokształtu okoliczności
konkretnej sprawy. Do kręgu tych okoliczności zaliczył fakty związane
z przebiegiem samego procesu jak i stan majątkowy powoda, uznając, że sam stan
majątkowy powoda nie może być taką okolicznością. Okoliczność, że powód
aktualnie nie dysponuje żadnym majątkiem uniemożliwia jedynie ewentualną
egzekucję, a nie obowiązek poniesienia kosztów w stosunku do przeciwnika
procesowego.
Powód w zażaleniu na postanowienie co do kosztów procesu wniósł o jego
uchylenie, względnie o uchylenie i przekazanie w tym zakresie sprawy do
ponownego rozpoznania, zarzucając naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego
niezastosowanie. W uzasadnieniu zażalenia akcentuje okoliczność, że sprzeczne
z zasadami słuszności jest obciążanie powoda kosztami w sytuacji braku
dochodów oraz możliwości zarobkowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie, chociaż z innych przyczyn aniżeli
wskazane w jego uzasadnieniu.
Ustalenie, czy w okolicznościach sprawy zachodzą „wypadki szczególnie
uzasadnione” (art. 102 k.p.c.), a więc zasługujące na miano wyjątkowych zależy od
swobodnej oceny sądu, który powinien przede wszystkim kierować się poczuciem
własnej sprawiedliwości (postanowienie SN z dnia 27 stycznia 2010 r., II CZ 87/09,
niepubl.; postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07, niepubl.; wyrok
SN z 15 lipca 2004 r., V CK 648/03, niepubl.).
Jednakże ocena, czy w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek
w rozumieniu art. 102 k.p.c. musi obejmować wszystkie okoliczności mogące mieć
wpływ na podjęcie decyzji jurysdykcyjnej na podstawie tego przepisu, wśród których
będą zarówno fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji
3
życiowej strony, oceniane z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego
(postanowienie z dnia 17 marca 2010 r., II CZ 105/09, niepubl.; postanowienie SN
z dnia 26 listopada 2009 r., III CZ 51/09, niepubl.). Tak też rozumie je Sąd
Apelacyjny na str. 9 in fine i s. 10 uzasadnienia zaskarżonego wyroku, wywodząc,
iż sam stan majątkowy powoda, a więc element jego sytuacji życiowej, nie może
być wystarczającą okolicznością rozstrzygającą o stosowaniu art. 102 k.p.c.
Jednakże pomimo tej prawidłowej interpretacji art. 102 k.p.c., Sąd
Apelacyjny nie wyjaśnił jakie to konkretne okoliczności składające się na fakty
związane z przebiegiem procesu przemawiały w jego ocenie przeciwko
zastosowaniu art. 102 k.p.c., ponieważ trudno uznać za takie fakty stwierdzenie
tego Sądu, że powód wszczynając przegrany proces powinien liczyć się z kosztami
ponoszonymi przez drugą stronę.
W tej sytuacji zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli i tylko z tego
powodu należało je uznać za co najmniej przedwczesne. Szczególnie uzasadnione
okoliczności w rozumieniu art. 102 k.p.c odnoszą się także do procesowego
i wychowawczego znaczenia instytucji kosztów procesu i dopiero jednoznaczne ich
wyartykułowanie pozwoli na poprawną ocenę, czy odmowa zastosowania art. 102
k.p.c. była prawidłowa (postanowienie SN z dnia 26 października 2006 r., V CSK
363/06, niepubl.).
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39815
§ 1 zd. pierwsze k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.