IV CSK 312/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:12-06-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:IV CSK 224/09 II CK 421/03
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CSK 312/10
POSTANOWIENIE
Dnia 17 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego […]
przy uczestnictwie W. i T. T.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 marca 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego […]
z dnia 2 września 2009 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania
i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z 2 września 2009 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację od
postanowienia Sądu Rejonowego z 3 lutego 2009 r. Postępowanie w sprawie
wszczęte zostało z wniosku Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego o
wpis w księdze wieczystej Kw nr/.../, prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej
współwłasność uczestników, hipoteki przymusowej zabezpieczającej
wierzytelności podatkowe stwierdzone w pięciu tytułach wykonawczych.
Postanowieniem z 16 stycznia 2009 r. referendarz sądowy Sądu Rejonowego
oddalił wniosek, uznając, że zgodnie z dyspozycją art. 109 ust. 1 ustawy z 6 lipca
1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze
zm. – dalej jako: u.k.w.h.) podstawę wpisu hipoteki przymusowej stanowić może
wyłącznie jeden tytuł wykonawczy, gdyż tylko wówczas spełniona zostanie
wprowadzona w tym przepisie przesłanka oznaczoności. Analogiczny wniosek
wynika także, jego zdaniem, z treści art. 34 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r.
ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 ze zm. – dalej jako: o.p.).
Rozpoznając skargę na to orzeczenie, postanowieniem z 3 lutego 2009 r.
Sąd Rejonowy oddalił ją, powołując się na treść art. 109 ust. 1 u.k.w.h., art. 34 § 1
o.p., a także art. 164 § 3 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm. – dalej
jako: p.e.a.). W ocenie tego Sądu, z przepisów tych wynika, że nadanie tytułowi
wykonawczemu lub zarządzeniu zabezpieczenia klauzuli o skierowaniu tytułu
wykonawczego do egzekucji lub zarządzenia zabezpieczenia do wykonania
następuje osobno dla każdego tytułu wykonawczego.
Na skutek apelacji wniesionej od tego orzeczenia przez wnioskodawcę, Sąd
Okręgowy podzielił argumentację Sądu pierwszej instancji odnośnie do braku
możliwość ustanowienia jednej hipoteki przymusowej w celu zabezpieczenia
wierzytelności wynikających z kilku tytułów wykonawczych. W uzasadnieniu tego
orzeczenia wskazano dodatkowo, że konieczność ustanowienia osobnej hipoteki
dla każdego tytułu wynika także z art. 94 u.k.w.h., zgodnie z którym wygaśnięcie
zabezpieczonych wierzytelności powoduje wygaśnięcie hipoteki, oraz art. 79
3
u.k.w.h., zgodnie z którym przeniesienie wierzytelności pociąga za sobą
konieczność przeniesienia hipoteki. Sąd Okręgowy stwierdził dodatkowo,
że zgodnie z art. 65 ust. 1 u.k.w.h. z wymogu oznaczoności hipoteki wynika
konieczność ustanowienia jej na zabezpieczenie wierzytelności konkretnej i ściśle
oznaczonej. Niezależnie od powyższego, w myśl z art. 35 § 2 ust. 2 o.p. oraz art.
109 u.k.w.h. podstawę wpisu hipoteki stanowi tytuł wykonawczy, zaś rozszerzająca
interpretacja tego pojęcia przez objęcie nim kilku tytułów, nie jest, zdaniem Sądu
Okręgowego, możliwa. Każdy tytuł wykonawczy posiada bowiem osobny byt, na co
wskazuje m.in. odrębne naliczanie odsetek dla każdej wierzytelności stwierdzonej
tytułem wykonawczym.
W skardze kasacyjnej z 8 lutego 2010 r. wnioskodawca zarzucił temu
orzeczeniu naruszenie art. 109 ust. 1 u.k.w.h. oraz art. 35 § 2 pkt 2 w zw. z art. 34
§ 1 i art. 35 § 1 o.p. przez bezzasadną odmowę wpisu jednej hipoteki kaucyjnej na
podstawie kilku tytułów wykonawczych. Na tej podstawie skarżący wniósł
o uchylenie i zmianę zaskarżonego orzeczenia przez uwzględnienie apelacji oraz
zmianę postanowienia Sądu Rejonowego z 3 lutego 2009 r. przez uwzględnienie
wniosku o wpis hipoteki przymusowej zwykłej i zasądzenie kosztów postępowania
za pierwszą i drugą instancję – ewentualnie zaś o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
W każdym wypadku skarżący wniósł o zasądzenie od uczestników W. i T. T.
kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem Najwyższym na rzecz Skarbu
Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Problem prawny, czy posłużenie się przez ustawodawcę w art. 109 ust. 1
u.k.w.h i art. 35 o.p. liczbą pojedynczą określenia „tytuł wykonawczy”, oznacza,
że jedna hipoteka może być ustanowiona na podstawie tylko jednego tytułu
wykonawczego był już przedmiotem rozstrzygnięć Sądu Najwyższego.
W postanowieniach z dnia 2 lipca 2004 r., II CK 421/03 oraz z dnia 9 grudnia
2009 r., IV CSK 224/09 – niepubl., Sąd ten dokonał interpretacji tych przepisów,
przyjmując, że z ich treści nie wynika zasada, iż jedna hipoteka może być
ustanowiona na podstawie tylko jednego tytułu wykonawczego, a istnienie kilku
4
tytułów prowadzi obowiązkowo do ustanowienia takiej samej ilości hipotek.
Nie uprawnia do takiej wykładni użycie w tych przepisach liczby pojedynczej
określenia „tytuł wykonawczy”, gdyż jest to powszechnie stosowany techniczny
sposób redagowania przepisów prawnych. Wykładni takiej nie uzasadnia też istota
ani cel instytucji hipoteki przymusowej. W orzeczeniach tych podkreślono,
że ustanowienie jednej hipoteki, obejmującej kilka tytułów wykonawczych,
nie narusza ani interesu dłużników, ani wierzycieli, a za zastosowaniem takiego
rozwiązania przemawiają dodatkowo względy pragmatyzmu i racjonalności.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela to
stanowisko, podkreślając, że odnosi się ono do jednorodnych wierzytelności
publicznoprawnych, które ze swojej istoty są nieprzenoszalne, a zatem, wbrew
obawom Sądu Okręgowego, nie wchodzi tu w grę art. 79 u.k.w.h., zgodnie z którym
przeniesienie wierzytelności powoduje konieczność jednoczesnego przeniesienia
także hipoteki. Dlatego też skarga kasacyjna podlegała uwzględnieniu (art. 39815
k.p.c. w zw. z art. 108 § 2 k.p.c.).
jz
POSTANOWIENIE
Dnia 17 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego […]
przy uczestnictwie W. i T. T.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 marca 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego […]
z dnia 2 września 2009 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania
i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z 2 września 2009 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację od
postanowienia Sądu Rejonowego z 3 lutego 2009 r. Postępowanie w sprawie
wszczęte zostało z wniosku Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego o
wpis w księdze wieczystej Kw nr/.../, prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej
współwłasność uczestników, hipoteki przymusowej zabezpieczającej
wierzytelności podatkowe stwierdzone w pięciu tytułach wykonawczych.
Postanowieniem z 16 stycznia 2009 r. referendarz sądowy Sądu Rejonowego
oddalił wniosek, uznając, że zgodnie z dyspozycją art. 109 ust. 1 ustawy z 6 lipca
1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze
zm. – dalej jako: u.k.w.h.) podstawę wpisu hipoteki przymusowej stanowić może
wyłącznie jeden tytuł wykonawczy, gdyż tylko wówczas spełniona zostanie
wprowadzona w tym przepisie przesłanka oznaczoności. Analogiczny wniosek
wynika także, jego zdaniem, z treści art. 34 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r.
ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 ze zm. – dalej jako: o.p.).
Rozpoznając skargę na to orzeczenie, postanowieniem z 3 lutego 2009 r.
Sąd Rejonowy oddalił ją, powołując się na treść art. 109 ust. 1 u.k.w.h., art. 34 § 1
o.p., a także art. 164 § 3 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm. – dalej
jako: p.e.a.). W ocenie tego Sądu, z przepisów tych wynika, że nadanie tytułowi
wykonawczemu lub zarządzeniu zabezpieczenia klauzuli o skierowaniu tytułu
wykonawczego do egzekucji lub zarządzenia zabezpieczenia do wykonania
następuje osobno dla każdego tytułu wykonawczego.
Na skutek apelacji wniesionej od tego orzeczenia przez wnioskodawcę, Sąd
Okręgowy podzielił argumentację Sądu pierwszej instancji odnośnie do braku
możliwość ustanowienia jednej hipoteki przymusowej w celu zabezpieczenia
wierzytelności wynikających z kilku tytułów wykonawczych. W uzasadnieniu tego
orzeczenia wskazano dodatkowo, że konieczność ustanowienia osobnej hipoteki
dla każdego tytułu wynika także z art. 94 u.k.w.h., zgodnie z którym wygaśnięcie
zabezpieczonych wierzytelności powoduje wygaśnięcie hipoteki, oraz art. 79
3
u.k.w.h., zgodnie z którym przeniesienie wierzytelności pociąga za sobą
konieczność przeniesienia hipoteki. Sąd Okręgowy stwierdził dodatkowo,
że zgodnie z art. 65 ust. 1 u.k.w.h. z wymogu oznaczoności hipoteki wynika
konieczność ustanowienia jej na zabezpieczenie wierzytelności konkretnej i ściśle
oznaczonej. Niezależnie od powyższego, w myśl z art. 35 § 2 ust. 2 o.p. oraz art.
109 u.k.w.h. podstawę wpisu hipoteki stanowi tytuł wykonawczy, zaś rozszerzająca
interpretacja tego pojęcia przez objęcie nim kilku tytułów, nie jest, zdaniem Sądu
Okręgowego, możliwa. Każdy tytuł wykonawczy posiada bowiem osobny byt, na co
wskazuje m.in. odrębne naliczanie odsetek dla każdej wierzytelności stwierdzonej
tytułem wykonawczym.
W skardze kasacyjnej z 8 lutego 2010 r. wnioskodawca zarzucił temu
orzeczeniu naruszenie art. 109 ust. 1 u.k.w.h. oraz art. 35 § 2 pkt 2 w zw. z art. 34
§ 1 i art. 35 § 1 o.p. przez bezzasadną odmowę wpisu jednej hipoteki kaucyjnej na
podstawie kilku tytułów wykonawczych. Na tej podstawie skarżący wniósł
o uchylenie i zmianę zaskarżonego orzeczenia przez uwzględnienie apelacji oraz
zmianę postanowienia Sądu Rejonowego z 3 lutego 2009 r. przez uwzględnienie
wniosku o wpis hipoteki przymusowej zwykłej i zasądzenie kosztów postępowania
za pierwszą i drugą instancję – ewentualnie zaś o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
W każdym wypadku skarżący wniósł o zasądzenie od uczestników W. i T. T.
kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem Najwyższym na rzecz Skarbu
Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Problem prawny, czy posłużenie się przez ustawodawcę w art. 109 ust. 1
u.k.w.h i art. 35 o.p. liczbą pojedynczą określenia „tytuł wykonawczy”, oznacza,
że jedna hipoteka może być ustanowiona na podstawie tylko jednego tytułu
wykonawczego był już przedmiotem rozstrzygnięć Sądu Najwyższego.
W postanowieniach z dnia 2 lipca 2004 r., II CK 421/03 oraz z dnia 9 grudnia
2009 r., IV CSK 224/09 – niepubl., Sąd ten dokonał interpretacji tych przepisów,
przyjmując, że z ich treści nie wynika zasada, iż jedna hipoteka może być
ustanowiona na podstawie tylko jednego tytułu wykonawczego, a istnienie kilku
4
tytułów prowadzi obowiązkowo do ustanowienia takiej samej ilości hipotek.
Nie uprawnia do takiej wykładni użycie w tych przepisach liczby pojedynczej
określenia „tytuł wykonawczy”, gdyż jest to powszechnie stosowany techniczny
sposób redagowania przepisów prawnych. Wykładni takiej nie uzasadnia też istota
ani cel instytucji hipoteki przymusowej. W orzeczeniach tych podkreślono,
że ustanowienie jednej hipoteki, obejmującej kilka tytułów wykonawczych,
nie narusza ani interesu dłużników, ani wierzycieli, a za zastosowaniem takiego
rozwiązania przemawiają dodatkowo względy pragmatyzmu i racjonalności.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela to
stanowisko, podkreślając, że odnosi się ono do jednorodnych wierzytelności
publicznoprawnych, które ze swojej istoty są nieprzenoszalne, a zatem, wbrew
obawom Sądu Okręgowego, nie wchodzi tu w grę art. 79 u.k.w.h., zgodnie z którym
przeniesienie wierzytelności powoduje konieczność jednoczesnego przeniesienia
także hipoteki. Dlatego też skarga kasacyjna podlegała uwzględnieniu (art. 39815
k.p.c. w zw. z art. 108 § 2 k.p.c.).
jz