Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 366/10
POSTANOWIENIE
Dnia 17 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Antoni Górski
w sprawie z wniosku B. N.
przy uczestnictwie D. N., M. N. i E. N.
o zniesienie współwłasności nieruchomości,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 marca 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w L.
z dnia 25 lutego 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w L. postanowieniem z dnia 17 lipca 2009 r. zniósł
współwłasność bliżej określonej nieruchomości oznaczonej jako działka nr 8 w ten
sposób, że wydzielił z niej dwie nieruchomości oznaczone jako działki nr 8/1 i 8/2
oraz nakazał uczestnikowi postępowania D. N. wydanie wnioskodawcy B. N. dwóch
pomieszczeń usytuowanych na pierwszym piętrze budynku mieszkalnego
posadowionego na działce nr 8/2.
Sąd Okręgowy w L. postanowieniem z dnia 25 lutego 2010 r. uchylił
powyższe postanowienie, i wniosek odrzucił. Uznał, że postępowanie przed Sądem
Rejonowym zostało dotknięte nieważnością (art. 379 pkt 3 k.p.c.), albowiem
już postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 25 stycznia 1991 r. zniesiono
współwłasność objętej wnioskiem działki. Postanowieniem tym bowiem połowa tej
działki od strony zachodniej, o pow. 0,47 ha, została przyznana na wyłączną
własność M. N., a druga jej połowa od strony wschodniej, o pow. 0,47 ha, na której
znajduje się siedlisko, W. N.
Skarga kasacyjna wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego –
oparta na obu podstawach z art. 3983
k.p.c. – zawiera zarzut naruszenia art. 46
k.c., a także art. 233, 621, 624, 365 § 1, 379 pkt 3 k.p.c., i zmierza do uchylenia
tego postanowienia oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota zarzutów skargi kasacyjnej sprowadza się do twierdzenia,
że następstwem zupełnego pominięcia w sentencji postanowienia Sądu
Rejonowego z dnia 25 stycznia 1991 r. planu podziału geodety, sporządzonego
według zasad wskazanych w art. 621 k.p.c., orzeczenie to nie wywołało
skutków materialnoprawnych przewidzianych w art. 624 k.p.c. Inaczej mówiąc,
w wyniku tego orzeczenia nie doszło do podziału działki nr 8 na odrębne
przedmioty własności.
Postanowienie, w którym sąd orzeka o zniesieniu współwłasności ma
charakter konstytutywny (art. 624 k.p.c.). Uchyla ono dotychczasowe uprawnienia
3
przysługujące współwłaścicielom na podstawie stosunku współwłasności,
a jednocześnie tworzy dla nich nowe prawa. Oznacza to, że jeżeli w postanowieniu
znoszącym współwłasność sąd orzeknie, w celu wyjścia z niepodzielności, podział
fizyczny wspólnej nieruchomości, to przyznaje on jednocześnie poszczególnym
współwłaścicielom własność określonych jej części powstałych z podziału.
Stosownie do art. 621 k.p.c. integralną część sentencji postanowienia
o zniesieniu współwłasności nieruchomości, którym sąd przyznaje dotychczasowym
współwłaścicielom wydzielone jej części na własność, stanowi plan podziału
sporządzony według zasad obowiązujących przy oznaczeniu nieruchomości
w księgach wieczystych. Nie budzi zatem wątpliwości, że niezamieszczenie
w sentencji postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 25 stycznia 1991 r. planu
projektowanego podziału działki nr 8 uniemożliwia w odniesieniu do tej
nieruchomości wykonanie tego postanowienia.
Sąd Okręgowy dostrzegł wprawdzie wskazaną wadliwość postanowienia
z dnia 25 stycznia 1991 r., niemniej jednak uznał, że na skutek tego postanowienia
doszło do podziału działki nr 8 na odrębne nieruchomości, bez skonkretyzowanych
granic. Założył przy tym, jak można mniemać, że według art. 152 k.c. właściciele
tych nieruchomości mają obowiązek współdziałania przy ich rozgraniczeniu.
W razie zaś, gdyby jeden z nich uchylał się od obowiązku współdziałania przy
dobrowolnym rozgraniczeniu, drugiemu będzie przysługiwało żądanie
rozgraniczenia w rozumieniu art. 153 k.c. oraz prawa geodezyjnego
i kartograficznego (tekst jedn.: Dz. U. 2005, Nr 240, poz. 2027 ze zm.).
Ze stanowiskiem tym nie sposób się zgodzić, gdyż zarówno do
wyodrębnienia geodezyjnego, jak i prawnego dotychczasowej nieruchomości
dochodzi dopiero na podstawie prawomocnego postanowienia sądu
przyznającego dotychczasowym współwłaścicielom części nieruchomości lub
jednemu z nich jej całość (art. 624 k.p.c.). Orzeczenie to stanowi podstawę
wprowadzenia do zasobu państwowego i geodezyjnego podziału dotychczasowej
nieruchomości oraz wyodrębnienia geodezyjnego i prawnego wchodzących w jej
skład działek. Oznacza to, że sądowe zniesienie współwłasności nieruchomości z
zupełnym pominięciem planu podziału geodety, sporządzonym według zasad
4
wskazanych w art. 621 k.p.c. sprawia, iż wykonanie takiego orzeczenia nie jest
możliwe, gdyż nie wywołuje ono także żadnych skutków przewidzianych w art. 624
k.p.c. Podzielić zatem należało stanowisko skarżącego, że na skutek określonej
wadliwości postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 25 stycznia 1991 r. nie doszło
do sądowego zniesienia współwłasności działki nr 8 przez podział na odrębne
przedmioty własności.
Skoro Sąd Okręgowy wyszedł z odmiennych założeń, zaskarżone
postanowienie nie mogło się ostać. Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak
w postanowieniu.