Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 364/10
POSTANOWIENIE
Dnia 24 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa Spółdzielni Transportu Wiejskiego w K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 marca 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od postanowienia
Sądu Apelacyjnego
z dnia 10 grudnia 2009 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je
postanowienie Sądu Okręgowego w P. z dnia 9 września 2009 r.,
i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w P. do rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z dnia 9 września 2006 r. odrzucił
pozew Spółdzielni Transportu Wiejskiego w K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych w W. z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej.
Powódka wniosła zażalenie na to postanowienie, domagając się jego zmiany
albo uchylenia.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 10 grudnia 2009 r. oddalił zażalenie.
Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd Okręgowy prawidłowo zastosował art. 199 § 1
pkt 1 k.p.c. ze względu na niedopuszczalność drogi sądowej. Powódka dochodzi
zapłaty kwoty 323 966,90 zł z tytułu świadczenia nienależnego, powołując się na
fakt, że w toku administracyjnego postępowania egzekucyjnego pozwany
wyegzekwował świadczenie, które mu się nie należało. Powódka twierdzi, że nie
ciążyło na niej żadne zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne
wobec pozwanego. W niniejszej sprawie droga sądowa jest na obecnym etapie
niedopuszczalna, skoro powódka żąda rozstrzygnięcia przez Sąd powszechny
materii, która podlega rozpoznaniu na drodze postępowania administracyjnego.
Dotyczy to także zwrotu nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenie
społeczne.
Powódka w skardze kasacyjnej zaskarżyła postanowienie Sądu
Apelacyjnego w całości, zarzucając naruszenie prawa materialnego, mianowicie
art. 83 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (jedn. tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.;
dalej: „u.s.u.s.”), oraz przepisów postępowania, mianowicie art. 464 w związku
z art. 476 § 5 pkt 2b k.p.c. i art. 168b ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (jedn. tekst: Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze
zm.). Powołała się ponadto na art. 77 Konstytucji RP i na dotyczący wykładni art. 1
k.p.c. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2000 r., SK 12/99 (OTK
2000, nr 5, poz. 143). Wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i
poprzedzającego go postanowienia Sądu Okręgowego w P.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie, chociaż z innych powodów
niż te, które zostały w niej wskazane.
Sąd Apelacyjny, oddalając zażalenie powódki na postanowienie Sądu
Okręgowego odrzucające pozew ze względu na niedopuszczalność drogi sądowej,
naruszył art. 1 k.p.c. określający pojęcie sprawy cywilnej. W niniejszej sprawie
powódka dochodzi od pozwanego zwrotu wyegzekwowanego od niej świadczenia
jako nienależnego (art. 410 k.c.). Oznacza to, że, zdaniem powódki, strony są
związane stosunkiem prawnym wynikającym z bezpodstawnego wzbogacenia
(art. 405 i nast. k.c.). Jest to stosunek cywilnoprawny, dlatego sprawa o zwrot
nienależnego świadczenia jest oczywiście sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 k.p.c.
Nie może tu zatem znaleźć zastosowania powołany w skardze kasacyjnej art. 464
k.p.c., gdyż rozpoznawanie takich spraw należy do właściwości sądów
powszechnych, nie zaś innych organów. Nie oznacza to jednak,
że w okolicznościach niniejszej sprawy powódce przysługuje dochodzone przez nią
roszczenie. Sąd Najwyższy podkreślił w wyroku z dnia 21 października 2008 r.,
II UK 71/08 (OSNP 2010, nr 7-8, poz. 104), że przepisy lub instytucje prawa
cywilnego mogą być stosowane do ubezpieczeń społecznych tylko na podstawie
wyraźnego przepisu prawa ubezpieczeń społecznych. Autonomiczność i odrębność
przepisów prawa ubezpieczeń społecznych wobec przepisów prawa cywilnego
sprawia, iż do stosunków ubezpieczenia społecznego dopuszcza się tylko na
zasadzie wyjątku stosowanie wskazanych expressis verbis regulacji
cywilistycznych. Zwrotu nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenie
społeczne można domagać się na podstawie przepisów art. 24 u.s.u.s.
Nienależnie zapłacone składki ze stosunku ubezpieczenia nie nabywają charakteru
świadczeń nienależnych zakładowi rentowemu w rozumieniu art. 410 k.c.
Stanowisko to zostało następnie potwierdzone przez Trybunał Konstytucyjny
w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 maja 2010 r., P 29/08 (OTK-A 2010, nr 4, poz.
35) stwierdzającego niezgodność art. 24 ust. 7 u.s.u.s. z art. 32 w związku z art. 64
ust. 2 Konstytucji RP.
Nie można natomiast zgodzić się z powódką, że niniejsza sprawa jest
sprawą z zakresu ubezpieczeń społecznych w rozumieniu art. 1 k.p.c. O takim
charakterze tej sprawy nie świadczy bowiem ani art. 476 § 5 pkt 2b k.p.c., ani art.
4
83 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 u.s.u.s., które odnoszą się do ubezpieczonego, a nie do
płatnika składek.
Bezprzedmiotowe są podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia
art. 77 Konstytucji RP i art. 168b ustawy o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji, przepisy te dotyczą bowiem odpowiedzialności odszkodowawczej,
a powódka dochodzi roszczenia o zwrot świadczenia nienależnego.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1
k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

I CSK 364/10

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia