Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 13/11
POSTANOWIENIE
Dnia 1 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Barbara Myszka
w sprawie z wniosku Wandy S.- Ł. i Stanisława O. – Ł.
przy uczestnictwie: Jolanty O., Elizy K.-S., Andrzeja
S. i Konserwatora Zabytków w K.
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 1 kwietnia 2011 r.,
zażalenia uczestniczki Jolanty O.
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 3 stycznia 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie w części odrzucającej
skargę o wznowienie postępowania (punkt 1), pozostawiając
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego Sądowi
Okręgowemu w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
2
Uzasadnienie
W dniu 23 grudnia 2010 r. uczestniczka postępowania Jolanta O. wniosła
skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem
Sądu Okręgowego z dnia 2 lipca 2009 r.,
Jako podstawę wznowienia postępowania wskazała art. 403 § 2 k.p.c.,
podnosząc, że po zakończeniu postępowania uzyskała wiadomości o nowych
faktach i dowodach, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a których nie mogła
wcześniej powołać. W załączeniu przedłożyła opracowanie pochodzące z Pracowni
Badań Zabytków Architektury dr inż. arch. M. M. Ł. z dnia 1 grudnia 2010 r.
zatytułowane: „Wstępne wyniki badań architektonicznych zachodniej części
kondygnacji podziemnej domu przy ul. G. […] w K.”, z którego wynikać ma, że na
skutek prac archeologicznych podjętych w listopadzie 2010 roku, polegających na
przekuciu istniejących posadzek w północno-zachodnim pomieszczeniu,
stwierdzono istnienie pod nimi dwóch pomieszczeń piwnicznych o łącznej pow.
16,5 m2
.
Postanowieniem z dnia 3 stycznia 2011 r. Sąd Okręgowy odrzucił skargę o
wznowienie postępowania; zarządził zwrot wniosku o udzielenie zabezpieczenia;
wstrzymał wykonanie punktu IX postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 8 marca
2005 r., oraz oddalił w pozostałej części wniosek o wstrzymanie wykonalności i
skuteczności zaskarżonego postanowienia. W ocenie Sądu Okręgowego,
argumenty przytoczone w skardze o wznowienie postępowania nie
uprawdopodabniają istnienia ustawowej przesłanki wznowienia postępowania.
Skarżąca nie uprawdopodobniła, aby powoływane przez nią nowe fakty i dowody
mogły mieć wpływ na wynik postępowania, a także, aby były to fakty i dowody,
które istniały już w toku postępowania zakończonego zaskarżonym
postanowieniem, lecz z których nie mogła ona skorzystać. Powołany przez
skarżącą dowód w postaci „Wstępnych wyników badań architektonicznych
zachodniej części kondygnacji podziemnej domu przy ul. G. […] w K.” nie stanowi
ani dokumentu urzędowego, ani prywatnego, a data jego sporządzenia wskazuje,
że „dowód” ten powstał już po prawomocnym zakończeniu postępowania. Ponadto,
wbrew twierdzeniom skarżącej, odkryte piwnice nie istniały jako pomieszczenia,
3
które mogły być komukolwiek przyznane już w toku postępowania zakończonego
postanowieniem z dnia 2 lipca 2009 r. Powierzchnie tych piwnic były niedostępne,
nie stanowiąc ani lokalu mieszkalnego, ani lokalu o innym przeznaczeniu w
rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali. Dopiero po
adaptacji, tj. wykuciu otworu w stropie – co miało miejsce po wydaniu
postanowienia kończącego postępowanie - powstały dodatkowe, wcześniej nie
istniejące pomieszczenia. Istnienie tych pomieszczeń nie miałoby wpływu na wynik
sprawy, w szczególności podział istniejących lokali pomiędzy współwłaścicielami
nieruchomości, wzajemne rozliczenia z tytułu dopłat, jak i pobranych pożytków oraz
na określenie udziałów w nieruchomości wspólnej związanych z własnością
wyodrębnionych lokali. Skoro bowiem nie zostały one wyodrębnione jako
samodzielne lokale, to ich obecny stan prawny jest tożsamy ze stanem prawnym
części nieruchomości wchodzących w skład nieruchomości wspólnej.
Na powyższe postanowienie zażalenie wniosła uczestniczka Jolanta O.,
zarzucając naruszenie art. 403 § 2, art. 410 § 1 k.p.c. oraz art. 46, 47, 48 i 143 k.c.
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Zażalenie, w części
wykraczającej poza rozstrzygnięcie zawarte w punkcie pierwszym postanowienia
o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania, zostało prawomocnie odrzucone.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Możliwość wznowienia postępowania na podstawie art. 403 § 2 k.p.c. jest
uzależniona od zaistnienia łącznie trzech przesłanek: wykrycia po
uprawomocnieniu się wyroku nowych okoliczności faktycznych lub środków
dowodowych, które istniały w toku postępowania, ale nie zostały w nim powołane,
możliwości ich wpływu na wynik sprawy oraz niemożności skorzystania z nich przez
stronę w poprzednim postępowaniu. Określona w art. 403 § 2 k.p.c. podstawa
skargi o wznowienie postępowania nie zachodzi, jeżeli w poprzednim postępowaniu
prawomocnie zakończonym istniała obiektywna możliwość powołania się na
okoliczności faktyczne lub środki dowodowe, a zaniechanie strony w tym
przedmiocie było następstwem jej zaniedbań, opieszałości, zapomnienia czy
błędnej oceny potrzeby ich powołania. Innymi słowy, podstawą wznowienia
postępowania, o której mowa w art. 403 § 2 k.p.c., mogą być jedynie takie
4
okoliczności faktyczne lub środki dowodowe, które nie tylko nie zostały ujawnione
w poprzednim postępowaniu, ale w czasie jego trwania, dla strony skarżącej miały
charakter „nieujawnialny” – strona nie miała do nich dostępu i nie musiała ich znać.
Według art. 403 § 2 k.p.c., podstawą wznowienia mogą być okoliczności
faktyczne lub środki dowodowe. Oznacza to, że podstawa wznowienia może
opierać się zarówno na wykryciu nieznanych stronie okoliczności faktycznych
i środków dowodowych, jak również samych okoliczności faktycznych albo
środków dowodowych, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona
nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Jeżeli strona powołuje się na
okoliczności faktyczne, które istniały jeszcze przed zakończeniem postępowania,
a których nie znała, dla ich wykazania może powołać się zarówno na dowody,
które powstały przed zakończeniem postępowania, a wówczas stronie nieznane,
jak również na dowody, które powstały już po prawomocnym zakończeniu
postępowania
Podstawy wznowienia określone w art. 403 § 2 k.p.c. mają także
zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym poprzez art. 13 § 2 k.p.c., jeżeli
postanowienie kończące postępowanie w sprawie nie może być zmienione lub
uchylone (art. 524 § 1 k.p.c.).
Błędna była ocena Sądu Okręgowego, że skarga o wznowienie
postępowania nie jest oparta na ustawowej podstawie wznowienia określonej w art.
403 § 2 k.p.c. Jest rzeczą oczywistą, że opracowanie, na które powołała się
skarżąca, powstało już po prawomocnym zakończeniu postępowania, a w
konsekwencji nie jest to środek dowodowy, o którym mowa w art. 403 § 2 k.p.c.
Uczestniczka Jolanta O. w skardze o wznowienie postępowania powoływała się
jednak nie tylko na nowe dowody, ale również na odkrycie piwnic w domu przy ul.
G. […] w K., a zatem - w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c. - na nową okoliczność
faktyczną, z której nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu z tego
względu, że jej nie znała i z uwagi na charakter tej okoliczności znać nie mogła. Jak
wynika ze skargi o wznowienie postępowania, wiadomość o tej okoliczności
skarżąca powzięła dopiero ze sporządzonego w dniu 1 grudnia 2010 r.
opracowania zatytułowanego „Wstępne wyniki badań architektonicznych zachodniej
części kondygnacji podziemnej domu przy ul. G. […] w K..” Opracowanie to należy
5
także postrzegać jako środek do uprawdopodobnienia twierdzenia uczestniczki
Jolanty O., że w trakcie trwania postępowania, zakończonego postanowieniem
zaskarżonym skargą o wznowienie postępowania, istniały okoliczności faktyczne –
dodatkowe pomieszczenia piwniczne w budynku posadowionym na nieruchomości
będącej przedmiotem podziału - których uczestniczka nie znała i nie mogła powołać
w tym postępowaniu. Ponadto opracowanie to uprawdopodabnia zachowanie przez
uczestniczkę terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania.
Błędne jest stanowisko Sądu Okręgowego, że powołana przez uczestniczkę
okoliczność faktyczna nie mogłaby mieć wpływu na wynik sprawy. Należy bowiem
uwzględnić, że zaskarżone skargą o wznowienie postępowania orzeczenie
dotyczyło zniesienia współwłasności nieruchomości, w granicach określonych art.
46 § 1 i art. 143 k.c. Niewątpliwie odkryte pomieszczenia piwniczne, przy
uwzględnieniu norm zawartych w art. 47 § 2 i art. 48 k.c., stanowią część składową
nieruchomości, która podlegałaby podziałowi łącznie z tymi pomieszczeniami.
Możliwości wpływu podniesionej w skardze okoliczności faktycznej na wynik sprawy
nie wyłącza to, że odkryte pomieszczenia piwniczne w chwili zakończenia
postępowania, ze względu na brak do nich dostępu, nie stanowiły ani lokalu
mieszkalnego, ani lokalu o innym przeznaczeniu w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia
24 czerwca 1994 r. o własności lokali (jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903
ze zm.). Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 2 tej ustawy, jeżeli uczynienie zadość
przesłance samodzielności lokali wymaga wykonania robót adaptacyjnych, sąd
może w postanowieniu wstępnym, uznającym żądanie ustanowienia odrębnej
własności lokali w zasadzie za usprawiedliwione, upoważnić zainteresowanego
uczestnika postępowania do ich wykonania. Oznacza to, że odkryte pomieszczenia
piwniczne w takim stanie jak były przed zakończeniem postępowania mogły mieć
wpływ na wynik sprawy, gdyż po przeprowadzeniu niezbędnych robót
adaptacyjnych mogły powiększyć powierzchnię wspólną nieruchomości, jak również
stanowić część składową jednego z wydzielanych w tym postępowaniu
samodzielnych lokali mieszkalnych. Wówczas mogłoby to mieć wpływ także na
rozliczenia pomiędzy uczestnikami postępowania w związku z podziałem
nieruchomości przez wyodrębnienie samodzielnych lokali mieszkalnych
6
i użytkowych, jak również określenie wysokości udziałów właścicieli wydzielonych
samodzielnych lokali w nieruchomości wspólnej.
Uwzględniając powyższe, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
w zw.
z art. 3941
§ 3 i art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie w części
odrzucającej skargę o wznowienie postępowania. O kosztach postępowania
zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
, art. 3941
§ 3
i art. 13 § 2 k.p.c.