Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 kwietnia 2011 r.
III KRS 2/11
Uchwała Krajowej Rady Sądownictwa w przedmiocie przeniesienia sę-
dziego w stan spoczynku na podstawie art. 71 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.
- Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) powin-
na być podjęta przy uwzględnieniu przede wszystkim interesu publicznego (po-
trzeby wymiaru sprawiedliwości).
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski,
Romualda Spyt (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2011 r.
sprawy z odwołania Teresy D. od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa […] z dnia 17
listopada 2010 roku w sprawie odmowy przeniesienia sędziego w stan spoczynku,
u c h y l i ł zaskarżoną uchwałę i sprawę przekazał Krajowej Radzie Sądow-
nictwa do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Uchwałą z dnia 17 listopada 2010 r. […] Krajowa Rada Sądownictwa postano-
wiła odmówić przeniesienia Teresy D. - sędziego Sądu Rejonowego w P. w stan
spoczynku.
Podejmując uchwałę, Rada powołała się na uregulowania zawarte w art. 2 ust.
1 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 100,
poz. 1082 ze zm.) i art. 73 § 1 w związku z art. 71 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.).
W uzasadnieniu wskazano, że wniosek Kolegium Sądu Okręgowego uzasad-
niony został niepełnieniem przez Teresą D. służby sędziowskiej przez ponad rok z
powodu choroby. Przywołując treść art. 71 § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych, zauważono, że nie nakłada on na Krajową Radę Sądownictwa obo-
wiązku, lecz tylko możliwość przeniesienia sędziego w stan spoczynku w sytuacji,
2
gdy nie pełni on przez okres roku służby z powodu choroby. Z możliwości tej należy
skorzystać tylko wówczas, gdy stan zdrowia sędziego nie rokuje powrotu do służby,
jeśli zważyć, że przeniesienie w stan spoczynku praktycznie uniemożliwia sędziemu
ponowne sprawowanie urzędu sędziego i z tego względu pociąga za sobą nieodwra-
calny skutek w tym zakresie. Wskazano, że z przedstawionych odpisów dokumentów
medycznych nie wynika, by rodzaj schorzeń sędzi Teresy D., w związku z którymi
korzysta ze zwolnień lekarskich, uzasadniał tego rodzaju rokowania.
Teresa D. wniosła do Sądu Najwyższego odwołanie od powyższej uchwały.
Wskazała, że okoliczności dotyczące jej sytuacji i będące podstawą rozpoznawanego
wniosku wyczerpują w całości zakres przepisu artykułu 71 § 1 Prawa o ustroju sądów
powszechnych stanowiącego, że jeżeli z powodu choroby sędzia nie pełnił służby
przez okres roku, może być przeniesiony w stan spoczynku na wniosek kolegium
właściwego sądu. Podkreśliła, że cytowany przepis prawa nie uzależnia
przeniesienia sędziego w stan spoczynku od spełnienia żadnych innych przesłanek,
w szczególności takich, którymi Krajowa Rada Sądownictwa uzasadniła swoją
odmowną decyzję. W tej sytuacji ani fakt nieskorzystania dotychczas z płatnego
urlopu dla poratowania zdrowia, ani brak przesłanki, o jakiej mowa w artykule 70 § 2
Prawa o ustroju sądów powszechnych (żądanie zbadania niezdolności do pracy
przez lekarza orzecznika i wydanie orzeczenia w tym przedmiocie) nie mogą
stanowić dodatkowych warunków dla zastosowania niezależnej normy z artykułu 71
§ 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych.
Odwołująca się podniosła, że jej zdaniem treść art. 70 § 1 i 2 i art. 71 § 1
Prawa o ustroju sądów powszechnych wykluczają się wzajemnie, sankcjonując dwie
różne sytuacje i wynikające z nich różne przesłanki nie mogą być nakładane na
sędziego do spełnienia łącznie.
Zauważyła także, że w uzasadnieniu podjętej uchwały Krajowa Rada
Sądownictwa stwierdziła, że z odpisów zwolnień lekarskich i innych dokumentów
medycznych nie wynika, by rodzaj schorzeń uzasadniał brak rokowań powrotu do
służby. Taki kierunek interpretacji dokumentów przez Radę wykracza, w ocenie
odwołującej się, poza obszar jej kompetencji. Wskazała także, że po pierwsze, z
przedłożonych dokumentów nie wynika, że stan jej zdrowia rokuje powrót zdolności
do pracy, a po wtóre, dokumentacja lekarska służy w szczególności potwierdzeniu
faktu niepełnienia służby przez okres jednego roku z powodu choroby, która to
przesłanka stanowić powinna jedyny zakres poddany ocenie Radzie.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Między przepisami art. 70 § 1 i art. 71 §1 Prawa o ustroju sądów powszechnych
występuje istotna różnica. Pierwszy z nich ma charakter bezwzględnie obowiązujący,
bowiem stwierdzona zgodnie z jego wymaganiami trwała niezdolność do pełnienia
służby nie pozostawia Krajowej Radzie Sądownictwa swobody co do decyzji o prze-
niesieniu sędziego w stan spoczynku. W takim przypadku przeniesienie to ma cha-
rakter obligatoryjny. Natomiast w art. 71 § 1 decyzja ta pozostawiona została swo-
bodnemu uznaniu Rady, co oznacza, że sam fakt niepełnienia służby przez rok nie
musi stanowić podstawy do zastosowania dyspozycji tej normy. Nietrafne jest więc
stanowisko skarżącej, że w świetle przepisu art. 71 § 1 przesłanka ta (niepełnienie
służby przez rok) „stanowić powinna jedyny zakres poddany ocenie KRS”. Ustawo-
dawca, pozostawiając Radzie ocenę wniosku sformułowanego na podstawie tego
przepisu, jednoznacznie dał wyraz temu, że uwzględnienie go zależy od oceny tego
organu. Krajowa Rada Sądownictwa jest więc uprawniona do samodzielnego ustala-
nia kryteriów, którymi się kieruje, podejmując uchwałę dotyczącą przeniesienia sę-
dziego w stan spoczynku na podstawie art. 71 § 1 ustawy.
Uznanie (administracyjne) nie oznacza dowolności, bowiem uchwała w przed-
miocie przeniesienia sędziego w stan spoczynku powinna być podjęta przy uwzględ-
nieniu interesu publicznego (potrzeby wymiaru sprawiedliwości) i słusznego interesu
sędziego. Ocena ta więc siłą rzeczy opierać się musi na innych kryteriach niż tylko
niepełnienie służby przez rok. Przy czym podkreślenia wymaga to, że przywołane
abstrakcyjne kryteria indywidualizują się w konkretnych okolicznościach danej
sprawy wynikających z uzasadnienia wniosku kolegium sądu. W niniejszej sprawie,
Rada, podejmując uchwałę, powołała się na nieodwracalne skutki przeniesienia
sędziego w stan spoczynku. Argument ten ma doniosłe znaczenie, bowiem w istocie
przepisy Prawa o ustroju sądów powszechnych nie przewidują możliwości powrotu
do służby sędziego przeniesionego w stan spoczynku na podstawie art. 70 § 1 i art.
71 § 1, choćby nawet odzyskał zdolność do służby (zmiany w tym zakresie zawarte
są w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów pow-
szechnych oraz niektórych innych ustaw). Co do zasady zaś uposażenie w stanie
spoczynku powinno przysługiwać sędziom, którzy są niezdolni do pełnienia służby z
4
powodu choroby lub utraty sił, dlatego przepis art. 71 § 1 stosowany być powinien w
szczególnie uzasadnionych przypadkach.
Biorąc pod uwagę ustawową procedurę orzekania o trwałej niezdolności sę-
dziego do służby, wskazaną w przepisie art. 70, należy przyjąć, że bez stosownego
orzeczenia lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, nie ma podstaw
do formułowania wniosku (przez Krajową Radę Sądownictwa, kolegium sądu, sę-
dziego) o braku rokowań co do odzyskania sprawności organizmu, a co za tym idzie,
braku rokowań powrotu do służby. Taki wniosek oznacza bowiem stwierdzenie trwa-
łej niezdolności do służby. Uprawnione jest jedynie twierdzenie o czasowej niezdol-
ności do pracy, jeśli wynika ona ze stosownego zaświadczenia lekarskiego. Brak
orzeczenia lekarza orzecznika o trwałej niezdolności do służby oraz zaświadczenia
lekarskie o czasowej niezdolności do pracy uprawniają Radę do przyjęcia stanowiska
o pomyślnych rokowaniach co do powrotu do zdrowia sędziego i odzyskania przez
niego zdolności do służby. Pamiętać też należy o tym, że zarówno kolegium sądu jak
i sam sędzia jest uprawniony do wystąpienia o wszczęcie procedury orzeczniczej
zmierzającej do stwierdzenia trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego
(art. 70 § 2), co usuwa stan niepewności niekorzystny zarówno dla wymiaru sprawie-
dliwości jak i samego sędziego. Nie można zatem zanegować stanowiska Rady, że
kolegium sądu - w przypadku niepełnienia przez sędziego obowiązków przez rok z
powodu choroby - w pierwszej kolejności powinno skorzystać z drogi wyznaczonej
przez przepis art. 70, jeśli jedynym argumentem wniosku o przeniesienie w stan spo-
czynku jest brak rokowań powrotu sędziego do zdrowia (a tym samym do służby).
Wbrew zatem wywodom odwołania, chociaż przepisy art. 70 § 1 i art. 71 § 1 Prawa o
ustroju sądów powszechnych zawierają odmienne przesłanki (przyczyny) przeniesie-
nia sędziego w stan spoczynku, to kryterium przyjęte przez Radę polegające na
wskazaniu pożądanego modelu postępowania, kiedy w grę wchodzi wyłącznie brak
rokowań powrotu sędziego do służby, uznać należy za słuszne.
Jednakże biorąc za punkt wyjścia powyższą argumentację, nie sposób nie
zauważyć, że przyznanie wyłącznie kolegium sądu uprawnienia do wystąpienia z
wnioskiem o przeniesienie sędziego w stan spoczynku, na podstawie art. 71 § 1
Prawa o ustroju sądów powszechnych, prowadzi do wniosku, że instytucja ta wpro-
wadzona została przede wszystkim z uwagi na interes wymiaru sprawiedliwości. Ma
ona więc na celu usunięcie negatywnych skutków długotrwałego niewykonywania
obowiązków przez sędziego w zakresie organizacji pracy sądu. Jeśli założyć, że
5
liczba etatów w sądzie odpowiada rzeczywistemu obciążeniu tej jednostki, to obcią-
żenie pozostałych sędziów obowiązkami nieobecnego sędziego niewątpliwie wpływa
na pogorszenie sprawności i jakości postępowania sądowego. Te okoliczności zatem
stanowić powinny zasadniczą podstawę inicjatywy podejmowanej przez kolegium
sądu. W niniejszej sprawie wniosek Kolegium nie zawiera tej argumentacji, jednakże
z akt osobowych odwołującej się wynika, że inspiracją do podjęcia działań przez ten
organ było pismo prezesa Sądu Rejonowego w P. do prezesa Sądu Okręgowego w
O. z dnia 24 sierpnia 2010 r., w którym przedstawiono sytuację Sądu Rejonowego w
P. („od roku Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w P. pozbawiony jest
osoby przewodniczącego, co ze zrozumiałych względów skutkuje szeregiem kompli-
kacji. Nakłada się to na ogólnie złą sytuację kadrową Sądu, gdzie na 10 etatów
orzeczniczych w praktyce obsadzonych jest jedynie 7”). Zgodnie z § 20 rozporządze-
nia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 listopada 2007 r. w sprawie
szczegółowego trybu działania Krajowej Rady Sądownictwa oraz postępowania
przed Radą (Dz.U. Nr 219, poz. 1623 ze zm.) w sprawach indywidualnych Rada po-
dejmuje uchwały po wszechstronnym rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy na
podstawie udostępnionej dokumentacji. Przepis ten obligował Radę w pierwszej ko-
lejności do wyjaśnienia a następnie oceny tych właśnie przesłanek, które legły u pod-
staw wniosku. Przy czym Rada, uznając przedstawiony materiał za niedostateczny,
mogła zażądać jego uzupełnienia przez Kolegium w trybie § 18 ust. 2 tego rozporzą-
dzenia. Nierozważenie tego aspektu sprawy powoduje, że zaskarżona uchwała za-
padła bez rozpatrzenia zasadniczych przesłanek dotyczących przeniesienia sędziego
w stan spoczynku na podstawie art. 71 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych.
Nie należy też tracić z pola widzenia możliwej sytuacji, w której sędzia - mimo
potwierdzonej zaświadczeniami lekarskimi niezdolności do pełnienia służby trwającej
znacznie dłużej niż rok - nie uzyska orzeczenia, będącego podstawą przeniesienia
sędziego w stan spoczynku na podstawie art. 70 § 1 Prawa o ustroju sądów po-
wszechnych (co ma miejsce w niniejszej sprawie). W takiej sytuacji nie sposób pod-
ważać dokumentacji lekarskiej potwierdzającej niezdolność do służby w konfrontacji
z orzeczeniem lekarza orzecznika. Niestwierdzenie trwałej niezdolności do służby nie
jest równoznaczne z tym, że sędzia powrócił do zdrowia i jest do tej służby zdolny.
Brak owej trwałości może wynikać z rokowań co do powrotu do zdrowia, ale nie w
najbliżej przyszłości. Jeśli przewidywany powrót do zdrowia z medycznego punktu
widzenia jest możliwy, ale okres leczenia sędziego trwa znacznie dłużej niż rok, po-
6
jawiają się nowe okoliczności, które powinny być wzięte pod uwagę przez Radę.
Odmowa przeniesienia sędziego w stan spoczynku niepełniącego swoich obowiąz-
ków z powodu choroby dłużej niż rok powoduje taki oto stan, że sędzia pozbawiony
zostaje wynagrodzenia (art. 94 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych), nie pod-
lega także ubezpieczeniu zdrowotnemu (nie osiąga dochodu, z którego płatnik po-
biera składkę na ubezpieczenie zdrowotne - art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia
2007 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych,
jednolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.). Sędzia jest więc niezdolny
do pełnienia swoich obowiązków, nie ma środków na utrzymanie i nie pozostaje w
ubezpieczeniu zdrowotnym.
Z tych względów na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o
Krajowej Radzie Sądownictwa orzeczono jak w sentencji.
========================================