Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 272/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Katarzyna Gonera
w sprawie z powództwa Ł. W.
przeciwko I. Spółka Akcyjna w G.
o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 kwietnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w G. - Wydział
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 11 czerwca 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w G. – Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z
dnia 11 czerwca 2010 r. oddalił apelację pozwanej I. Spółki Akcyjnej w G. od
2
wyroku Sądu Rejonowewgo Sądu Pracy w G. z dnia 15 grudnia 2009 r. uznającego
wypowiedzenie umowy o pracę powodowi Ł. W. za bezskuteczne i nakazującego
pobranie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa (Kasy Sądu Rejonowego w G.)
kwoty 1.753 zł tytułem zwrotu opłaty, od uiszczenia której powód był zwolniony.
W sprawie tej ustalono, że powód pracował w pozwanej Spółce od 1 września
2006 r. na podstawie umowy o pracę, początkowo na czas określony, a od 1
kwietnia 2008 r. na czas nieokreślony na stanowisku magazyniera. W dniu 9
września 2009 r. doszło do powzięcia uchwały w sprawie założenia Organizacji
Zakładowej NSZZ „Solidarność" w pozwanej Spółce i wyłonienia Tymczasowej
Komisji Zakładowej w osobach: powoda jako przewodniczącego oraz członków –
W. K. i A. S. Pismem Zarządu Regionu […] NSZZ „Solidarność" z dnia 10 września
2009 r. pozwana została poinformowana, że w dniu 10 września 2009 r., na
podstawie decyzji Prezydium ZR nr 77/2009, została zarejestrowana Organizacja
Zakładowa NSZZ „Solidarność" w I. S.A. z siedzibą w G. W piśmie wskazano, że
władzą wykonawczą organizacji zakładowej w zakładzie pozwanej jest
Tymczasowa Komisja Zakładowa, której przewodniczącym jest powód, a także że
jest on upoważniony do prowadzenia działalności organizacyjnej na terenie tegoż
zakładu pracy oraz objęty jest ochroną prawną na podstawie art. 32 ust. 7 ustawy z
dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr
79, poz. 854 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa o związkach zawodowych lub
ustawa). W dniu 25 września 2009 r. pozwana wypowiedziała powodowi umowę o
pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Jako przyczynę
rozwiązania umowy wskazano nieprzydatność na zajmowanym stanowisku
wynikającą z najniższej przeciętnej liczby wydań linii asortymentowych, w
porównaniu ze stanowiskami równoległymi, stwierdzonej w bezpośrednio
poprzedzającym dwutygodniowym okresie rozliczeniowym na podstawie
szczegółowego systemu rejestracji liczby wydań linii. W pozwie z dnia 1
października 2009 r. powód domagał się uznania wypowiedzenia za bezskuteczne i
przywrócenia na poprzednio zajmowane stanowisko po upływie okresu
wypowiedzenia, a także o zasądzenie wynagrodzenia za cały okres pozostawania
bez pracy, a w przypadku uznania wypowiedzenia za bezskuteczne - nałożenia na
pozwaną obowiązku dalszego zatrudnienia go do czasu prawomocnego
3
rozpoznania sprawy. W pozwie wskazano, że wskazana przyczyna wypowiedzenia
jest pozorna, a rzeczywistą przyczyną było założenie przez niego związku
zawodowego w pozwanym zakładzie. Ponadto pozwana nie zwróciła się do
zakładowej organizacji związkowej o wyrażenie zgody na wypowiedzenie umowy o
pracę, tym samym zostało ono dokonane z naruszeniem art. 32 ustawy o
związkach zawodowych.
Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości wskazując, że przyczyna
wypowiedzenia jest rzeczywista, ponieważ według wdrożonego miarodajnego
systemu rejestracji wydań na poszczególnych liniach (alejkach) magazynu powód
wykazywał najniższą efektywność pracy wśród zatrudnionych. Natomiast pismo z
dnia 10 września 2009 r. Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” nie mogło mieć dla
pozwanej charakteru wiążącego w świetle art. 12 w związku z art. 251
ust. 1 ustawy
o związkach zawodowych, a poza tym powołano się w nim na decyzję Prezydium, a
nie na uchwałę imiennie wskazującą pracowników objętych ochroną związkową.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że doręczenie
pozwanej w dniu 10 września 2009 r. pisma Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność"
było wystarczającą przesłanką do objęcia powoda ochroną związkową, o której
mowa art. 32 ustawy o związkach zawodowych, a pozwana została o tym fakcie
prawidłowo powiadomiona. Wobec stwierdzonej pod względem formalnym
wadliwości wypowiedzenia na podstawie ustawy o związkach zawodowych z
pominięciem obowiązku uzyskania zgody zakładowej organizacji związkowej (art.
38 k.p.) Sąd Rejonowy oddalił wnioski dowodowe pozwanej o przesłuchanie
świadków na okoliczność prawdziwości przyczyn i zasadności wypowiedzenia jako
pozostające bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, jak również wnioski o
przesłuchanie świadków na okoliczność podjęcia uchwały w sprawie założenia
zakładowej organizacji związkowej w pozwanej jako prowadzone przeciwko
osnowie dokumentu i zmierzające wyłącznie do przedłużenia postępowania.
Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanej w pełni podzielając stanowisko Sądu
pierwszej instancji. Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 32 ust. 7 i 8 ochrona
przewidziana w ust. 1 tego przepisu przysługuje przez okres 6 miesięcy od dnia
utworzenia komitetu założycielskiego zakładowej organizacji związkowej, nie więcej
niż trzem pracownikom imiennie wskazanym uchwałą komitetu założycielskiego. W
4
przypadku gdy właściwy organ nie dokona wskazania, o którym mowa w art. 32 ust.
3, 4, 6 albo 7, ochrona ta przysługuje - w okresie do dokonania wskazania -
odpowiednio przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej bądź
przewodniczącemu komitetu założycielskiego. Uchwała w sprawie założenia
Organizacji Zakładowej NSZZ „Solidarność” wskazuje wprost, że powód jest jedną
z trzech osób podlegających szczególnej ochronie prawnej, o której mowa w art. 32
ust. 7 tej ustawy. Przepis ten określa jednocześnie długość trwania ochrony
prawnej, a więc informację Zarządu Regionu NSZZ Solidarność należy uznać za
wystarczającą dla uczynienia zadość obowiązkowi informacyjnemu ciążącemu na
organizacji związkowej. Sąd podkreślił, że nawet w przypadku niepodjęcia
stosownej uchwały powód podlegałby szczególnej ochronie jako przewodniczący
komitetu założycielskiego (art. 32 ust. 8 ustawy), ponieważ bez wątpienia
Tymczasowa Komisja Zakładowa, której był przewodniczącym to nic innego jak
komitet założycielski w rozumieniu ustawy o związkach zawodowych.
W ocenie tego Sądu, Zarząd Regionu NSZZ „Solidarność” zadośćuczynił
obowiązkowi wynikającemu z § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie powiadamiania
przez pracodawcę zarządu zakładowej organizacji związkowej o liczbie osób
stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy oraz wskazywania przez zarząd
oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej pracowników, których
stosunek pracy podlega ochronie, a także dokonywania zmian w takim wskazaniu
(Dz. U. Nr 108, poz. 1013, zwanego dalej rozporządzeniem z dnia 16 czerwca 2003
r.), zgodnie z którym zarząd oraz komitet założycielski zakładowej organizacji
związkowej imiennie wskazują pracodawcy na piśmie pracowników, których
stosunek pracy podlega ochronie, o której mowa w art. 32 ust. 1 ustawy. Zarząd
Regionu wskazał bowiem na piśmie pracowników, których stosunek pracy podlega
ochronie, o której mowa w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. W
ocenie Sądu Okręgowego argumentacja, że taką informację powinna przekazać
pracodawcy Organizacja Zakładowa NSZZ „Solidarność” w I. a nie Zarząd Regionu
NSZZ „Solidarność” nie może skutkować oddaleniem powództwa. Jak wynika ze
statutu NSZZ „Solidarność” Zarząd Regionu jest organem, do którego obowiązków
należało zarejestrowanie OZ NSZZ „Solidarność” w I., pełni wobec niej funkcję
nadzorczą, koordynuje jej działalność oraz podejmuje wiążące ją decyzje (§18
5
statutu). Z uwagi na strukturę organizacyjną związku nie można dopatrzyć się
istotnego uchybienia przepisom prawa z uwagi na podmiot który poinformował
pracodawcę o osobach objętych ochroną prawną.
Sąd Okręgowy podkreślił nadto, że żaden przepis nie ustanawia obowiązku
przedłożenia pracodawcy uchwały organizacji związkowej w przedmiocie objęcia
ochroną prawną określonych pracowników. Jak trafnie zauważył Sąd Rejonowy,
jeżeli pozwana miałaby jakiekolwiek wątpliwości, co do tego jak co do i działalności
powoda w organizacji zakładowej, nic nie stało na przeszkodzie aby zwrócić się do
NSZZ „Solidarność" o udzielenie informacji z tym zakresie. Działania takie
umożliwiał również dwutygodniowy odstęp czasowy między datą złożenia pisma
(10 września 2009 r.) a datą wręczenia wypowiedzenia (25 września 2009 r.), a
mimo to pozwana tego nie uczyniła.
W skardze kasacyjnej powód zaskarżył ten wyrok w całości, zarzucając mu
naruszenie prawa materialnego w szczególności: art. 32 ustawy o związkach
zawodowych przez jego błędną wykładnię prowadzącą do wniosku, że wskazania
pracowników podlegających ochronie na mocy art. 32 może dokonać podmiot inny
niż wskazany w tym przepisie. W skardze podniesiono także zarzut naruszenia
przepisów postępowania w szczególności: 1/ art. 386 § 4 k.p.c. przez jego
niezastosowanie polegające na nieuchyleniu wyroku sądu pierwszej instancji i
nieprzekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania mimo, że Sąd pierwszej
instancji nie rozpoznał istoty sprawy, którą poza kwestią przysługiwania powodowi
ochrony związkowej, była „także, jeśli nie przede wszystkim kwestia przyczyny
wypowiedzenia powodowi umowy o pracę, która w jego ocenie była
nierzeczywista”, 2/ art. 378 § 1 k.p.c. przez jego niezastosowanie i
nieuwzględnienie z urzędu nieważności postępowania w związku z pozbawieniem
skrążcej możliwości obrony swoich praw przez niezasadne pominięcie wszystkich
zgłoszonych przez nią wniosków dowodowych, 3/ art. 385 k.p.c. przez jego
zastosowanie i oddalenie apelacji pozwanej mimo zaistnienia przesłanek do jej
uwzględnienia.
Okolicznością uzasadniającą przyjęcie skargi do rozpoznania jest
występowanie istotnego zagadnienia prawnego, „polegającego na konieczności
interpretacji (...) art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych
6
poprzez ustalenie jaki organ zobowiązany jest do wykonania względem
pracodawcy obowiązków, o których mowa w tym przepisie oraz czy w przypadku
zawiadomienia pracodawcy o powstaniu zakładowej organizacji związkowej przez
inny niż zakładowa organizacja związkowa podmiot, osoba wskazana w
zawiadomieniu podlega ochronie przewidzianej w art. 32 w/w ustawy”. W sprawie
zachodzi również nieważność postępowania z uwagi na pozbawienie skarżącej
możliwości obrony swych praw przez niezasadne oddalenie przez Sąd pierwszej
instancji jej wniosków dowodowych dotyczących przesłuchania świadków na
okoliczność podjęcia uchwały w sprawie założenia zakładowej organizacji
związkowej w zakładzie skarżącej, w tym daty i miejsca podjęcia ewentualnej
uchwały, a także na okoliczność prawdziwości przyczyny wypowiedzenia, czego
Sąd drugiej instancji nie uwzględnił wbrew treści art. 378 § 1 k.p.c. Ponadto skarga
jest oczywiście uzasadniona z uwagi na błędną, rozszerzającą wykładnię art. 32
ustawy o związkach zawodowych, prowadzącą do wniosku, że „wskazania
pracowników podlegających ochronie na mocy art. 32 może dokonać podmiot inny
niż wskazany w tym przepisie”.
Skarżąca przyznała, że istotnie żaden przepis nie ustanawia obowiązku
przedłożenia pracodawcy uchwały organizacji związkowej w przedmiocie objęcia
ochroną prawną określonych pracowników, to jednak oczywistym jest, że
warunkiem objęcia ochroną pracownika jako działacza związkowego, jest
powiadomienie przez nowopowstałą zakładową organizację związkową o treści
podjętej w tym zakresie uchwały albo też o samym fakcie założenia organizacji
związkowej, tak aby mogła uaktualnić się ochrona przewodniczącego zakładowej
organizacji związkowej bądź przewodniczącego komitetu założycielskiego na mocy
art. 32 ust. 8 ustawy o związkach zawodowych. Tymczasem w dacie wręczenia
powodowi wypowiedzenia umowy o pracę skarżąca nie dysponowała ani uchwałą
komitetu założycielskiego wskazujących pracowników podlegających ochronie ani
żadnym innym dokumentem, pochodzącym od władzy wykonawczej organizacji
związkowej założonej w zakładzie pozwanej. Zarówno językowa jak i systemowa
wykładnia art. 32 ustawy o związkach zawodowych prowadzi do jednoznacznego
stwierdzenia, że partnerem związkowym pracodawcy w zakresie wskazania na
piśmie pracowników objętych ochroną związkową mogła być jedynie zakładowa
7
organizacja związkowa lub komitet założycielski, a kompetencji przewidzianych w
tym przepisie nie może wykonywać inny organ, którym w sprawie był Zarząd
Regionu NSZZ „Solidarność" będący organem nadzorującym działalność
zakładowej organizacji związkowej NSZZ „Solidarność" w zakładzie skarżącej. W
konsekwencji nie sposób uznać, że Zarząd Regionu o zadośćuczynił obowiązkowi
wynikającemu z § 2 rozporządzenia z dnia 16 czerwca 2003 r., ponieważ to nie na
nim spoczywał ten obowiązek.
Odnośnie zarzutów naruszenia prawa procesowego skarżąca wskazała, że
zawnioskowane przez nią dowody były jedynymi, za pomocą których możliwe było
wykazanie szczegółowych okoliczności podjęcia uchwały z dnia 10 września 2009
r., zważywszy, że z przedstawionej przez powoda „kserokopii uchwały z dnia 09
września 2009 r." w żadnej mierze nie wynika, aby została podjęta przez liczbę
uprawnionych osób, wskazaną art. 12 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych,
gdyż widnieją na niej jedynie podpisy osób obecnych na zebraniu, a nie
podejmujących uchwałę.
Ponadto Sąd błędnie uznał, że skoro wypowiedzenie umowy o pracę zawartej
na czas nieokreślony nastąpiło niezgodnie z obowiązującymi w tym względzie
przepisami nie było potrzeby badania przyczyny wskazanej przez pracodawcę jako
uzasadniająca wypowiedzenie. Tymczasem nawet gdyby istotnie doszło do
naruszenia przez skarżącą obowiązku, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy
o związkach zawodowych, to nie przesądza to o zbędności prowadzenia
postępowania dowodowego w zakresie prawdziwości przyczyny wypowiedzenia
pracownikowi umowy o pracę. Wynik takiego badania może bowiem przesądzać o
nieuwzględnieniu żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub
przywrócenia go do pracy, gdyby naruszało to zasady współżycia społecznego.
W konsekwencji skarżąca domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku w
całości i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu,
ewentualnie uchylenia w całości zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty
sprawy przez zmianę wyroku Sądu Okręgowego i oddalenie powództwa w całości,
a także zasądzenia powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za obie instancję
oraz kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego
według norm przepisanych.
8
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie mogła być uwzględniona. Częściowo uzasadniony okazał
się jeden z zarzutów kasacyjnych dotyczących naruszenia art. 32 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych ( jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz.
854 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa o z.z. lub ustawa), tyle że skarżący nie
wskazał jednostek redakcyjnych tego przepisu (ustępów), które zostały poddane
błędnej wykładni przez Sądy obu instancji. Sąd Najwyższy potwierdza kasacyjne
twierdzenie, że organ związku zawodowego niewymieniony w art. 32 ust. 3, 4 lub 6
nie jest organem właściwym, a zatem kompetentnym i uprawnionym do wskazania
pracodawcy pracowników podlegających ochronie przewidzianej w ust. 1 tego
przepisu. Status organu ustawowo kompetentnego i uprawnionego do wskazania
pracodawcy pracowników, których stosunki pracy podlegają wzmożonej ochronie
przed ich wypowiedzeniem lub rozwiązaniem, przysługuje jedynie organom
właściwym, którymi z mocy ustawy o związkach zawodowych są zarząd zakładowej
organizacji związkowej (art. 32 ust. 3, 4 i 6 ustawy) bądź komitet założycielski
związku zawodowego lub zakładowej organizacji związkowej (art. 32 ust. 7 tej
ustawy). Tylko te ustawowo określone organy związkowe są legitymowane i
uprawnione do podejmowania uchwał imiennie wskazujących pracodawcy
pracowników, którym z mocy podjętych uchwał przez ustawowo określony, tj.
właściwy podmiot związkowy (zarząd zakładowej organizacji związkowej bądź
komitet założycielski związku zawodowego lub zakładowej organizacji związkowej)
przysługuje wzmożona ochrona stosunków pracy, o której mowa w art. 32 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych. Inne niż wymienione w art. 32 ustawy organy
związku zawodowego, zakładowej organizacji związkowej bądź niepełny skład
komitetu założycielskiego nie są organami ustawowo uprawnionymi do wskazania
pracodawcy pracowników, których stosunki pracy podlegają wzmożonej związkowej
ochronie prawa pracy, co oznacza, że nie mogą skutecznie udzielić ochrony, o
której mowa w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. W przypadku gdy
właściwy organ nie dokona wskazania, o którym mowa w art. 32 ust. 2, 3, 4, 6 albo
7 ustawy, ochrona przewidziana w ust. 1 - w okresie w okresie do dokonania
wskazania - przysługuje z mocy prawa i na podstawie art. 32 ust. 8 ustawy -
odpowiednio przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej bądź
9
przewodniczącemu komitetu założycielskiego. Inaczej rzecz ujmując, jeżeli
wskazania dokonuje niewymieniony w art. 32 ust. 2, 3, 4, 6 lub 7 ustawy, tj.
niewłaściwy organ związkowy, to - w okresie w okresie do dokonania wskazania
wzmożona związkowa ochrona trwałości stosunku pracy przysługuje z mocy prawa
i na podstawie art. 32 ust. 8 ustawy - odpowiednio przewodniczącemu zakładowej
organizacji związkowej bądź przewodniczącemu komitetu założycielskiego.
Właściwe organy związkowe uprawnione do udzielenia imiennie wskazanym
pracownikom ochrony przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach
zawodowych określa (nazywa) ustawa (ust. 2, 3, 4, 6 albo 7 tego przepisu), przeto
żadne regulacje związkowe, np. postanowienia statutu związku zawodowego, nie
mogą przekazać omawianych ustawowo zastrzeżonych kompetencji związkowych,
które przysługują wymienionym w ustawie właściwym organom związkowym, innym
organom zakładowej lub pozazakładowej (ponadzakładowej, regionalnej,
międzyzakładowej lub ogólnokrajowej) organizacji związkowej. Tylko wtedy, gdy
ochrona przewidziana w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych przysługuje
pracownikowi pełniącemu z wyboru funkcję związkową poza zakładową organizacją
związkową, korzystającemu u pracodawcy z urlopu bezpłatnego lub z obowiązku
świadczenia pracy, to wzmożona związkowa ochrona trwałości stosunku pracy w
okresie wymienionego urlopu lub zwolnienia oraz przez rok po upływie tych
okresów, nie przysługuje ze wskazania ustawowo nazwanego organu
związkowego, ale wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy z wybranym
pracownikiem do pełnienia pozazakładowej funkcji związkowej wymaga uzyskania
zgody wyrażanej przez właściwy statutowo organ organizacji związkowej, w której
wybrany pracownik pełni albo pełnił z wyboru funkcję związkową (art. 32 ust. 9
ustawy).
Warto przypomnieć, że od 1 lipca 2003 r. inaczej kształtuje się podmiotowa
ochrona trwałości stosunków pracy przysługująca na podstawie art. 32 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych. Do tej daty krąg osób podlegających ochronie
był precyzyjnie określony ustawowo w tym przepisie, który przed nowelizacją
stanowił, że pracodawca nie może bez zgody zarządu zakładowej organizacji
związkowej wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem będącym
członkiem zarządu lub komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej w
10
czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu. Dlatego możliwa
była interpretacja, że ochrona trwałości stosunku pracy z tytułu sprawowania
ustawowo wskazanych funkcji związkowych przysługiwała ex lege, niezależnie od
poinformowania pracodawcy o jej podmiotowym zakresie. Taki pogląd był wyrażany
we wcześniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, który przyjmował - w
odniesieniu do poprzednio obowiązującego stanu prawnego - że przewidziana w
art. 32 ustawy o związkach zawodowych wzmożona ochrona trwałości stosunku
pracy działaczy związkowych przysługiwała z mocy samego prawa i ówcześnie nie
była uzależniona od poinformowania pracodawcy o jej podmiotowym zakresie (por.
wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 1999 r., I PKN 120/99, OSNAPiUS 2000 nr
17, poz. 648).
Tymczasem w zmienionym od 1 lipca 2003 r. i aktualnym stanie prawnym
doniosłe znaczenie ma imienne wskazanie pracodawcy przez właściwe organy
związkowe pracowników podlegających ochronie, którymi nie są już - jak
poprzednio (przed 1 lipca 2003 r.) - wszyscy członkowie zarządu i członkowie
komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej w czasie trwania mandatu
oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, lecz jedynie imiennie wskazani uchwałą
zarządu lub komitetu założycielskiego funkcyjni działacze związkowi lub inni
pracownicy będący członkami danej zakładowej organizacji związkowej,
upoważnionymi do reprezentowania danej organizacji związkowej wobec
pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w
sprawach z zakresu prawa pracy. Oznacza to, że w aktualnym stanie prawnym nie
ma ustawowego sprecyzowania podmiotowego zakresu związkowej ochrony przed
rozwiązaniem stosunku pracy, gdyż - co do zasady - to nie ustawa, lecz zakładowa
organizacja związkowa lub komitet założycielski wyznaczają krąg pracowników
podlegających tej ochronie. W aktualnej sytuacji normatywnej zakres podmiotowy
ochrony, ale także jej czasokres zależy od wskazania pracodawcy osób
(pracowników), którym ona przysługuje. Pracodawcę wiążą przepisy o szczególnej
ochronie stosunku pracy działaczy związkowych od chwili powiadomienia go o
zakresie podmiotowym tej ochrony (art. 32 ust. 2, 3, 4, 6 albo 7 w związku z ust. 1
ustawy o związkach zawodowych). Ochrona ta rozpoczyna się z chwilą wskazania
pracodawcy określonych imiennie osób jako podlegających tej ochronie. Właściwe
11
organy związkowe mają obowiązek wskazania pracodawcy imiennie kręgu osób
podlegających ochronie, zwłaszcza że nie muszą to być osoby pełniące funkcje w
organach tej organizacji. Przyjmuje się, ze wskazanie pracodawcy pracowników
podlegających wzmożonej ochronie trwałości stosunku pracy, o czym stanowi art.
32 ust. 2, 3, 4, 6 albo 7 w związku z ust. 1, nie oznacza jedynie zwykłego
poinformowania, ale obowiązek wskazania, który ma zasadnicze znacznie i
istotniejszą rangę, bo ochrona trwałości stosunku pracy przewidziana art. 32 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych przysługuje już nie od daty wyboru członka
związku zawodowego do pełnienia chronionej funkcji związkowej, ale od chwili
zawiadomienia pracodawcy o uchwałach zarządu zakładowej organizacji
związkowej lub komitetu założycielskiego wskazujących osoby podlegające tej
ochronie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2005 r., III PK 77/04,
OSNP 20005 Nr 21, poz.331). Taki pogląd potwierdza stanowcze sformułowanie
prawa wskazania pracodawcy pracowników podlegających ochronie przewidzianej
w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych w konfrontacji do regulacji
zaniechania takiego wskazania, kiedy to ochrona przewidziana w ust. 1 - w okresie
do dokonania wskazania przysługuje jedynie - odpowiednio przewodniczącemu
zakładowej organizacji związkowej bądź przewodniczącemu komitetu
założycielskiego (art. 32 ust. 8 tej ustawy). Przewidziane ustawą o związkach
zawodowych dla właściwych organów związkowych prawo imiennego wskazania
pracodawcy na piśmie pracowników objętych ochroną z art. 32 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych potwierdza również wydane na podstawie jej art. 32 ust. 10
rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 czerwca
2003 r. w sprawie powiadamiania przez pracodawcę zarządu zakładowej
organizacji związkowej o liczbie osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie
pracy oraz wskazywania przez zarząd oraz komitet założycielski zakładowej
organizacji związkowej pracowników, których stosunek pracy podlega ochronie, a
także dokonywania zmian w takim wskazaniu (Dz. U. Nr 108, poz. 1013), które w §
2 stanowi, że zarząd oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej
imiennie wskazują pracodawcy na piśmie pracowników, których stosunek pracy
podlega ochronie, o której mowa w art. 32 ust. 1 ustawy (§ 2 ust. 1), oraz że zmiany
we wskazaniu, o którym mowa w ust. 1, zarząd oraz komitet założycielski
12
zakładowej organizacji związkowej dokonują na piśmie w terminie siedmiu dni od
dnia zaistnienia zmiany (§ 2 ust. 2). Brak wskazania pracodawcy przez właściwe
organy związkowe pracowników korzystających na podstawie podjętych uchwał z
ustawowej wzmożonej ochrony trwałości stosunków pracy, o której mowa w art. 32
ust. 1 ustawy, stanowi w istocie rzeczy nieskorzystanie przez związkowy organ
właściwy z przysługującego mu prawa wskazania pracowników podlegających
takiej ochronie, co sprawia, że w okresie do dokonania takiego imiennego
wskazania konkretnych pracowników podlegających takiej ochronie przysługuje ona
na podstawie art. 32 ust. 8 ustawy o związkach zawodowych, tj. ex lege -
odpowiednio tylko przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej bądź
przewodniczącemu komitetu założycielskiego. Wszystko to prowadziło do
wyrażenia poglądu, ze w przypadku gdy właściwy organ zakładowej organizacji
związkowej lub jej komitetu założycielskiego nie wskazał pracodawcy pracowników
podlegających ochronie, o której mowa w art. 32 ust. 1 w związku z jego ust. 3, 4
lub 6 albo 7, to w okresie do dokonania imiennego wskazania konkretnych
uprawnionych pracowników, którym organ właściwy udzieli takiej ochrony,
przysługuje ona z mocy art. 32 ust. 8 tej ustawy jedynie - odpowiednio
przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej bądź przewodniczącemu
komitetu założycielskiego takiej organizacji.
Przenosząc dokonane interpretacje na stan faktyczny rozpoznawanej sprawy
Sądy obu instancji częściowo nietrafnie przyjęły, że zarząd regionu związku
zawodowego, który nie był właściwym podmiotem związkowym w rozumieniu art.
32 ust. 7 ustawy o związkach zawodowych, tj. komitetem założycielskim zakładowej
organizacji związkowej, mógł skutecznie wskazać pozwanemu pracodawcy
pracowników podlegających ochronie z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach
zawodowych. W konsekwencji powód nie był objęty „ochroną związkową, o której
mowa w art. 32 ust. 7 ustawy o związkach zawodowych”, ponieważ wskazanie w
uchwale założenia organizacji zakładowej NSZZ „Solidarność” i wyłonienia
tymczasowej komisji zakładowej (komitetu założycielskiego zakładowej organizacji
związkowej) oraz jej członków podlegających szczególnej ochronie prawnej „na
mocy art. 32 ust. 7 ustawy o związkach zawodowych” nie zostało przekazane
13
pracodawcy, który dysponował jedynie drukiem związkowej struktury regionalnej z
dnia 10 września 2009 r. i to podpisanym przez „starszego referenta działu
organizowania i rozwoju”, które przedstawiało powoda jako przewodniczącego
władzy wykonawczej zakładowej organizacji związkowej (tymczasowej komisji
zakładowej) i upoważniało go do prowadzenia zakładowej działalności związkowej
oraz wskazywało na objęcie go ochroną prawną „na pods. art. 32 ust. 7 tej ustawy z
dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych z późniejszymi zmianami”, który
umożliwia imienne wskazanie nie więcej niż trzech pracowników uchwałą komitetu
założycielskiego. W rozpoznanej sprawie nie ma wątpliwości, że zarząd regionu
związku zawodowego nie był komitetem założycielskim zakładowej organizacji
związkowej, a zatem nie był organem właściwym w rozumieniu art. 32 ust. 7 ustawy
o związkach zawodowych do wskazania pozwanemu pracodawcy pracowników
podlegających szczególnej ochronie z art. 32 ust. 1 tej ustawy, ani nawet nie
przekazał pozwanemu podjętej w tym zakresie uchwały komitetu założycielskiego
zakładowej organizacji związkowej, przeto uzyskana informacja od niewłaściwego
organu związkowego (zarządu regionu) w sposób oczywisty nie stanowiła
wskazania przez właściwy organ zakładowej organizacji związkowej (jej komitet
założycielski) pracowników, którym przysługiwałaby ochrona na podstawie art. 32
ust. 1 w związku z ust. 7 ustawy o związkach zawodowych. Tym niemniej do czasu
prawidłowego dokonania wskazania, o którym mowa w art. 32 ust. 7 tej ustawy,
ochrona przewidziana w jej art. 32 ust. 1 przysługiwała powodowi nie na podstawie
nieprzekazanego pozwanemu pracodawcy wskazania zawartego w podjętej
uchwale o założeniu tymczasowej komisji zakładowej, ale już ex lege, bo na
podstawie art. 32 ust. 8 ustawy - jako przewodniczącemu komitetu założycielskiego
zakładowej struktury związkowej. Na taki aspekt normatywny powoływał się także
Sąd drugiej instancji, który nie miał wątpliwości, że „Tymczasowa Komisja
Zakładowa, której przewodniczył powód to nic innego jak komitet założycielski w
rozumieniu ustawy o związkach zawodowych”. Dlatego wadliwa ocena tego Sądu,
że „informację Zarządu Regionu NSZZ Solidarność należy uznać za wystarczająca
dla uczynienia zadość obowiązkowi informacyjnemu ciążącemu na organizacji
związkowej”, w sytuacji, gdy zarząd regionu oczywiście nie był organem
właściwym, o którym mowa w art. 32 ust. 7 ustawy o związkach zawodowych, a
14
także nie do końca precyzyjna konkluzja wynikająca z przyjęcia, że wprawdzie
„żaden przepis nie ustanawia obowiązku przedłożenia pracodawcy uchwały
organizacji związkowej w przedmiocie objęcia ochroną prawna określonych
pracowników”, to jej nieprzekazanie pracodawcy nie prowadzi do objęcia ochroną
na podstawie wymaganego imiennego wskazania konkretnych pracowników
uchwałą komitetu założycielskiego (art. 32 ust. 7 ustawy), a jedynie do ochrony
przysługującej ex lege przewodniczącemu komitetu założycielskiego zakładowej
organizacji związkowej na podstawie ust. 7 tego przepisu, nie mogły prowadzić do
zweryfikowania zaskarżonego wyroku, który mimo częściowo błędnego
uzasadnienia (art. 32 ust. 7 ustawy o związkach zawodowych) ostatecznie
odpowiadał prawu (art. 32 ust. 8 tej ustawy).
W takich okolicznościach sprawy jedynie dla porządku Sąd Najwyższy uznał za
bezzasadne, chybione i nieistotne dla wyniku rozpoznanej sprawy proceduralne
zarzuty kasacyjne. W szczególności, pominięcie przez Sąd pierwszej instancji w
trybie art. 217 § 2 k.p.c. wniosków dowodowych pozwanego pracodawcy w żadnym
razie nie uzasadniało kasacyjnego zarzutu naruszenia art. 378 § 1 k.p.c.
„nakazującego uwzględnienie z urzędu nieważności postępowania” z powodu
pozbawienia pozwanego możności obrony praw przez rzekomo „niezasadne
pominięcie wszystkich zgłoszonych przez niego wniosków dowodowych”, które
dotyczyły podjęcia uchwały w sprawie założenia zakładowej organizacji związkowej
i żądania zbadania „prawdziwości przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie
pozwanemu (podkreślenie SN) umowy o pracę”, i nie mogły mieć żadnego wpływu
na wynik sprawy ze względu na unormowanie art. 32 ust. 8 ustawy o związkach
zawodowych oraz ewidentne pogwałcenie przysługującej powodowi szczególnej
ochrony trwałości stosunku pracy przez pozwanego pracodawcę, który zmierzał do
rozwiązania z powodem stosunku pracy w dostrzegalnym „gołym okiem”
oczywistym następstwie uczestnictwa powoda w powstaniu komitetu
założycielskiego zakładowej organizacji związkowej i z takiej przyczyny zwalniał
powoda ze świadczenia pracy w okresie bezprawnego wypowiedzenia mu umowy o
pracę, które w żadnym razie nie mogło być wzruszone przez skarżącego z
powołaniem się na niesprecyzowane zasady współżycia społecznego.
15
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy wyrokował jak w sentencji na
podstawie art. 39814
k.p.c., orzekając o kosztach postępowania stosownie do art.
98 k.p.c.