Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 maja 2011 r.
II UK 308/10
1. Przez członka zarządu (art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. -
Ordynacja podatkowa, jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) na-
leży rozumieć także członka rady nadzorczej spółki akcyjnej delegowanego do
czasowego wykonywania czynności członka zarządu na podstawie art. 383 § 1
k.h.
2. Przesłanki zgłoszenia upadłości osoby prawnej w postaci trwałego za-
przestania spłacania długów oraz niewystarczalności majątku na zaspokojenie
długów mają samodzielny charakter i każda z nich uzasadnia wniosek o zgło-
szenie upadłości (art. 1 § 1 w związku z art. 2 oraz art. 1 § 2 rozporządzenia Pre-
zydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upa-
dłościowe, jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm. w związku z
art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej).
3. Złożenie przez członka zarządu spółki we właściwym czasie wniosku o
wszczęcie postępowania układowego nie zwalnia go od odpowiedzialności za
zaległości składkowe powstałe po zatwierdzeniu układu a zawarcie układu i
jego realizacja nie eliminują możliwości powstania stanu niewypłacalności
spółki uzasadniającego złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli spółka
nie spłaca nieobjętych układem należności publicznoprawnych powstałych
przed jego zawarciem i należności powstałych na bieżąco.
4. Niezaspokojenie należności składkowych w toku postępowania upa-
dłościowego, które zostało zakończone postanowieniem sądu, prowadzi do
uznania egzekucji za bezskuteczną.
Przewodniczący SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec, Sędziowie SN:
Zbigniew Korzeniowski, Romualda Spyt (sprawozdawca),
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 maja 2011 r. sprawy z
wniosku Wojciecha N. i Ryszarda W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w P. z udziałem zainteresowanych Ryszarda K., Liliany D., Wojcie-
cha W., Marka M., Stanisława S., Piotra K., Marka M., Leszka N., Dariusza S.,
2
Leszka W., Zenona S., Iwony B., Andrzeja J., Andrzeja N. i Marka N. o przeniesienie
odpowiedzialności za zaległe składki na członków zarządu, na skutek skargi kasacyj-
nej wnioskodawców od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 kwietnia
2010 r. […]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Decyzjami z dnia 30 grudnia 2004 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-
Oddział w P., na podstawie art. 116 § 1 i 2, art. 108 § 1 art. 107 § 1 i 2 pkt 2 ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8,
poz. 60 ze zm.) w związku z art. 608 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks
spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) w związku z art. 31 oraz art. 32
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity
tekst: Dz.U z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) orzekł, że Wojciech N. oraz Ryszard
W., odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zobowiązania
Przedsiębiorstwa Robót Wiertniczych „P.-P.” SA z siedzibą w P., powstałe wobec
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w P., w łącznej kwocie 820.916,38 zł, w
tym z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za marzec
1999 r. i za okres od maja 1999 r. do lipca 2000 r., na Fundusz Ubezpieczeń
Zdrowotnych za okres od czerwca 1999 r. do lipca 2000 r., na Fundusz Pracy i
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od lipca 1999 r. do
lipca 2000 r.
Wyrokiem z dnia 11 maja 2009 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Poznaniu oddalił odwołania odwołujących się Wojciecha N. i Ryszar-
da W. od powyższych decyzji.
Rozpoznając sprawę, Sąd pierwszej instancji ustalił, iż Przedsiębiorstwo Ro-
bót Wiertniczych „P.-P.” SA z siedzibą w P. powstała w dniu 2 sierpnia 1991 r. W
spornym okresie od marca 1999 r. do lipca 2000 r. osobami uprawnionymi do repre-
zentowania spółki (jako członkowie zarządu) byli odwołujący się Wojciech N. oraz
Ryszard W. Spółka miała bardzo trudną sytuację finansową już przed 1994 r. Sąd
stwierdził, że stan utraty płynności finansowej i brak możliwości regulowania wszyst-
kich zobowiązań spółki był w istocie stanem trwałym i nie rokował nadziei na jego
3
poprawę przede wszystkim z uwagi na prowadzenie działalności ze stratą. Byt go-
spodarczy spółki przez wszystkie lata jej działalności możliwy był tylko dzięki sprze-
daży majątku trwałego i przedłużony został poprzez złożenie wniosku o otwarcie po-
stępowania układowego na podstawie wniosku z dnia 15 listopada 1994 r. i zawarcie
układu z wierzycielami, z którego wynikał termin spłaty zobowiązań nim objętych w
grudniu 2000 r. Do dnia 6 marca 2002 r. spółka nie spłaciła 5 wierzycieli. W konse-
kwencji, postanowieniem z dnia 8 marca 2002 r. sąd uchylił układ.
W dniach 10 sierpnia 2000 r. oraz 21 sierpnia 2000 r. organ rentowy przepro-
wadził w „P.-P.” SA kontrolę zgłoszenia danych rozliczeniowych, dokonywania wpłat,
zgłoszenia danych identyfikacyjnych płatnika, liczby i rodzaju umów cywilnych za-
wartych z pracownikami. W protokole z kontroli sporządzonym w dniu 21 sierpnia
2000 r. stwierdzono, że składki za okres od stycznia 1999 r. do maja 1999 r. zostały
opłacone po terminie, a za pozostałe miesiące są nieopłacone. Zakład Ubezpieczeń
Społecznych prowadził egzekucję zaległych składek za rok 1998 r. Egzekucja ta
okazała się skuteczna - spółka część zaległości uregulowała samodzielnie, a część
została uzyskana z zajęcia jej konta bankowego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
podjął także czynności egzekucyjne w celu odzyskania od „P.-P.” SA należności z
tytułu składek od maja 1999 r. do grudnia 1999 r. W tym celu wystawiał tytuły wyko-
nawcze i na ich podstawie zajął jedno z kont bankowych spółki, egzekucja ta okazała
się jednak bezskuteczna.
Dalsze zadłużenie „P.-P.” SA, tj. od stycznia 2000 r. do grudnia 2000 r. i od
lutego 2001 r. do marca 2001 r. zostało objęte egzekucją administracyjną prowa-
dzoną przez Naczelnika Urzędu Skarbowego P.-W. Z uwagi na zbieg egzekucji pro-
wadzonych z konta bankowego „P.-P.” SA - komorniczej i administracyjnej, prowa-
dzonej przez organ rentowy oraz przez Urząd Miasta P. i przez Urząd Skarbowy P.-
W., w 2000 r. zostało wszczęte postępowanie przed Sądem Rejonowym w Poznaniu
o rozstrzygnięcie łącznej egzekucji wobec spółki. Postanowieniem tegoż Sądu z dnia
5 marca 2003 r. postępowanie to zostało umorzone w związku z ogłoszeniem w dniu
21 marca 2002 r. upadłości „P.-P.” SA.
Sąd Okręgowy, analizując przesłanki wskazane w art. 116 § 1 i 2 Ordynacji
podatkowej, uznał, że zobowiązania „P.-P.” SA z tytułu składek ubezpieczeniowych
powstały w czasie pełnienia przez odwołujących się Wojciecha N. i Ryszarda W.
funkcji członków zarządu w tej spółce. Odnosząc się do kwestii wykazania bezsku-
teczności egzekucji przeciwko spółce, Sąd stwierdził, że Zakład Ubezpieczeń Spo-
4
łecznych w toku postępowania udowodnił powyższą okoliczność. Natomiast wniosek
o ogłoszenie upadłości z dnia 2 stycznia 2002 r. zgłoszony został za późno, bowiem
wedle opinii biegłego powinno to nastąpić do końca czerwca 1994 r. Ponadto wska-
zał, że nawet gdyby przyjąć, iż w okresie do ogłoszenia upadłości organ rentowy
prowadził egzekucję przeciwko tej spółce niedbale, niestarannie i bez wykorzystania
wszystkich środków egzekucji, nie pozwala to na zwolnienie odwołujących się z od-
powiedzialności za zobowiązania spółki. Konkludując, Sąd stwierdził, iż odwołujący
się nie wykazali żadnej z tzw. przesłanek egzoneracyjnych z art. 116 § 1 Ordynacji
podatkowej, która pozwoliłaby im uwolnić się od odpowiedzialności.
Apelację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego wnieśli odwołujący się,
zaskarżając go w całości, domagając się zmiany zaskarżonego wyroku w całości i
uwzględnienia odwołań, poprzez uchylenie w całości decyzji organu rentowego z
dnia 30 grudnia 2004 r. oraz z dnia 18 grudnia 2004 r., ewentualnie o uchylenie za-
skarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Poznaniu
do ponownego rozpatrzenia.
Zaskarżonemu wyrokowi, między innymi, zarzucili: w odniesieniu do odwołują-
cego się Ryszarda W.: obrazę prawa materialnego - art. 116 § 1 i 4 Ordynacji podat-
kowej w związku z art. 19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez
oddalenie odwołania w sytuacji, gdy odwołujący się nigdy nie był członkiem zarządu
spółki Przedsiębiorstwo Robót Wiertniczych „P.-P.” SA z siedzibą w P., lecz był jedy-
nie w okresie od marca 1999 r. do lipca 2000 r. członkiem rady nadzorczej delego-
wanym do pełnienia funkcji członka zarządu; a nadto, art. 116 § 1 Ordynacji podat-
kowej w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z
art. 6 k.c. i art. 3 k.p.c., art. 232 zdanie pierwsze k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c., poprzez
błędne przyjęcie, iż organ rentowy wykazał bezskuteczność egzekucji prowadzonej
wobec spółki, art. 116 § 1 pkt 1 lit. a i b Ordynacji podatkowej w związku z art. 31
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez jego niewłaściwe zastosowa-
nie i przyjęcie, że wszczęcie postępowania układowego na wniosek zarządu spółki
nie stanowi przesłanki egzoneracyjnej wyłączającej odpowiedzialność odwołujących
się w zakresie określonym zaskarżonymi decyzjami.
Skarżący zarzucili także obrazę przepisów postępowania - art. 233 § 1 k.p.c.,
w związku z art. 328 § 1 k.p.c., poprzez błędne przyjęcie, że wniosek o ogłoszenie
upadłości wobec spółki powinien być złożony najpóźniej do dnia 30 czerwca 1994 r. i
uznanie za wiarygodną opinii biegłego Bogdana M. w sytuacji, gdy biegły nie wziął
5
pod uwagę wartości rynkowej posiadanego przez spółkę majątku i opierał się wy-
łącznie na zapisach księgowych, nieuwzględniających rzeczywistej wartości nieru-
chomości, mimo że Sąd dał wiarę w całości dokumentom prywatnym złożonym do
akt sprawy przez odwołujących się, w tym operatom szacunkowym określającym
rynkową wartość majątku spółki.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z dnia 27 kwietnia 2010 r. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzające go decyzje
w te sposób, że stwierdził, iż obaj odwołujący się nie odpowiadają całym swoim ma-
jątkiem solidarnie za zobowiązania Przedsiębiorstwa Robót Wiertniczych „P.-P.” SA
w P. z tytułu zaległych składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za marzec
1999 r. i za okres od maja 1999 r. do grudnia 1999 r., na Fundusz Ubezpieczeń
Zdrowotnych za okres czerwca 1999 r. do grudnia 1999 r., na Fundusz Pracy i Fun-
dusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od lipca 1999 r. do grud-
nia 1999 r., oddalając dalej idącą apelację.
W uzasadnieniu oddalenia apelacji Sąd drugiej instancji, rozważając material-
noprawne przesłanki odpowiedzialności odwołujących się za zaległości składkowe
spółki, poddał analizie art. 116 Ordynacji podatkowej oraz art. 383 § 1 k.h., uznając,
że delegowanie Ryszarda W. do pełnienia funkcji członka zarządu oznacza przejęcie
przez niego wszelkich uprawnień i obowiązków wynikających z tej funkcji, w tym od-
powiedzialności za składki. Odnosząc się do pojęcia „bezskutecznej egzekucji”,
wskazano, że jest ona stanem faktycznym zmiennym, wobec czego nie można wy-
kluczyć, że ze względu na różne okoliczności, które mogą powstać po stwierdzonej
bezskuteczności egzekucji innych wierzytelności, należności publicznoprawne mo-
głyby być jednak zaspokojone z majątku spółki. Tym niemniej jako dowód bezsku-
teczności egzekucji prowadzonej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Sąd Ape-
lacyjny uznał postanowienie Sądu Rejonowego w Poznaniu z dnia 24 maja 2004 r. o
stwierdzeniu ukończenia postępowania upadłościowego. W pozostałym zakresie Sąd
drugiej instancji podzielił i uznał za własne ustalenia faktyczne i rozważania prawne
poczynione przez Sąd pierwszej instancji.
Odwołujący się zaskarżyli ten wyrok skargą kasacyjną w części oddalającej
ich apelację, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego: art. 116 § 1 Ordynacji
podatkowej w związku z art. 31 i art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
w związku z art. 383 § 1 k.h. w związku z art. 366 § 1 k.h., poprzez niewłaściwe za-
stosowanie językowo jasnego przepisu prawa publicznego kreującego obowiązek
6
zapłaty należności publicznoprawnej od osoby trzeciej - w odniesieniu do skarżącego
Ryszarda W. w sytuacji, gdy nie był on nigdy członkiem zarządu spółki, art. 116 § 1
Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń spo-
łecznych, poprzez błędną jego wykładnię i przyjęcie, że postanowienie o zakończeniu
postępowania upadłościowego w stosunku do spółki stanowi dowód bezskuteczności
egzekucji, nawet w sytuacji gdy brak zaspokojenia na etapie postępowania egzeku-
cyjnego związany jest jedynie z biernością samego wierzyciela publicznoprawnego,
art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i art. 32 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych, poprzez błędną jego wykładnię i nieuwzględnienie języ-
kowo jasnego fragmentu przepisu, zgodnie z którym wyłączenie odpowiedzialności
osoby trzeciej za zobowiązania składkowe wiąże się z wszczęciem postępowania
zapobiegającego ogłoszeniu upadłości - postępowania układowego, a takie zostało
wszczęte co do spółki we właściwym czasie, albowiem układ został przyjęty jedno-
głośnie i zatwierdzony prawomocnym postanowieniem Sądu, art. 116 § 1 Ordynacji
podatkowej w związku z art. 31 i art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,
poprzez błędną jego wykładnię, albowiem przepis ten zgodnie z utrwalonym poglą-
dem orzecznictwa nakazuje uwzględniać co do kwestii zawinienia członka zarządu
stan z momentu, w którym złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie
postępowania układowego było konieczne; stan taki, w ocenie Sądu drugiej instancji,
występował już w połowie roku 1994, co w sposób oczywisty wyklucza przypisanie
winy skarżącemu Ryszardowi W. (nigdy nie był członkiem zarządu, a delegacja z
rady nadzorczej nastąpiła w roku 1998 r., już w czasie wykonywania układu), nato-
miast przypisanie zawinienia skarżącemu Wojciechowi N. również nie jest dopusz-
czalne, albowiem rozpoczął on wykonywanie funkcji członka zarządu 29 czerwca
1994 r., co oznaczałoby, że w ciągu jednego dnia musiałby zapoznać się ze złożoną
sytuacją finansową spółki (dopełnieniem staranności w tym zakresie, po odpowiednio
długim wykonywaniu funkcji członka zarządu, było złożenie wniosku o wszczęcie po-
stępowania zapobiegającemu ogłoszeniu upadłości - postępowania układowego już
w listopadzie 1994 r., a następnie przyjęcie układu przez wierzycieli i zatwierdzenie
układu prawomocnym postanowieniem Sądu, które nie może zostać wzruszone ex
post w drodze opinii biegłego na gruncie innego postępowania sądowego), art. 116 §
1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych, poprzez błędną jego wykładnię, objawiającą się pominięciem istotnych
faktów i dowodów mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w zakresie jakim
7
przepis prawa materialnego określa okoliczności istotne stanowiące podstawę do-
chodzonego roszczenia albo podstawę uwolnienia się od odpowiedzialności skarżą-
cych i uznanie, iż rzeczywista (rynkowa) wartość majątku spółki (nie wartość księgo-
wa) nie jest okolicznością istotną na tle wskazanej jednostki redakcyjnej, a powyższe
w sytuacji oczywistej sprzeczności zapisów opinii biegłego i opinii prywatnych znaj-
dujących się w aktach sprawy, uznanych przez Sąd za w pełni wiarygodne, narusze-
nie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy art. 217 § 2
k.p.c., 217 § 1, art. 227 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c. - wszystkie w związku z art. 391 § 1
k.p.c. w związku z art. 381 k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c., w zakresie jakim nie
dotyczą ustalenia faktów i oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.), poprzez milczące
pominięcie wniosków dowodowych mających kluczowe znaczenia dla rozstrzygnięcia
sprawy zmierzających do ustalenia rzeczywistej wartości majątku Przedsiębiorstwo
Robót Wiertniczych „P.-P.” SA i to w sytuacji, gdy ciężar dowodu w tym zakresie spo-
czywał na skarżących a biegły Bogdan M. nie uwzględnił wskazanych faktów w opinii
głównej oraz opinii uzupełniającej, art. 378 § 1 in principio k.p.c. i art. 328 § 1 k.p.c. w
związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez milczące pominięcie wniosków dowodowych
zawartych w apelacji z dnia 28 czerwca 2009 r., a tym samym nierozpoznanie apela-
cji w zakresie koniecznym, art. 377 k.p.c., art. 378 § 1 in principio k.p.c., art. 328 § 2
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez nierozpoznanie zarzutu V apelacji, w
zakresie w jakim dotyczył on oczywistych sprzeczności w zebranym przez Sąd
pierwszej instancji materiale dowodowym co do wartości nieruchomości, ruchomości
oraz wierzytelności leasingowej, i to w sytuacji gdy Sąd pierwszej instancji zarówno
opinię biegłego jak i przedłożone do akt wyceny i operaty uznał za wiarygodne.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej za zaległości podatkowe spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organi-
zacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym
swoim majątkiem członkowie jej zarządu. Ordynacja ta nie definiuje pojęcia „członek
zarządu”. Nie budzi wątpliwości, że przepis ten - w zakresie kręgu podmiotów nim
objętych - rozpatrywać należy w kontekście przepisów prawa handlowego. Biorąc
zaś pod uwagę, że objęte zaskarżonym wyrokiem zaległości składkowe przypadają
na okres do lipca 2000 r., zastosowanie będzie miało rozporządzenie Prezydenta
8
Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. - Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz.
502, ze zm.), obowiązujące do 31 grudnia 2000 r. Zgodnie z jego przepisami, mandat
do wykonywania obowiązków członka zarządu spółki akcyjnej zasadniczo wynikał z
wyboru przez uprawniony organ - walne zgromadzenie, o ile statut nie stanowił ina-
czej (art. 366 § 3 k.h.). Wyjątek od tej zasady stanowił przepis art. 383 § 1 in fine k.h.,
stosownie do którego do kompetencji rady nadzorczej należy również delegowanie
członków rady nadzorczej do czasowego wykonywania czynności członków zarządu,
niemogących sprawować swoich czynności. Przyczyną przedstawionych w skardze
sporów doktrynalnych na temat tego, czy członek rady nadzorczej oddelegowany do
pełnienia obowiązków członka zarządu stawał się sensu stricte członkiem tego orga-
nu, było określenie jego statusu z punktu widzenia przede wszystkim wewnętrznych
spraw spółki i wzajemnych relacji organizacyjnych między jej organami. Nie mają one
natomiast istotnego znaczenia w zakresie jego odpowiedzialności za zaległości pu-
blicznoprawne na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej. Na mocy udzielonej de-
legacji członek rady nadzorczej uzyskiwał uprawnienie do wykonywania czynności
zarządu spółką akcyjną w zastępstwie pochodzącego z wyboru członka zarządu.
Miał więc on formalną (prawną) legitymację do pełnienia obowiązków członka za-
rządu tej spółki. Jego status w zakresie czynności zarządczych nie odbiegał od sta-
tusu wybranego członka zarządu. Inaczej rzecz ujmując, z racji sposobu powołania
do wykonywania czynności zarządczych nie doznawał on ograniczeń w zakresie ich
sprawowania w porównaniu do „zwykłych” członków zarządu. Oddelegowanemu
członkowi rady nadzorczej przysługiwały w zakresie prowadzenia spraw spółki i re-
prezentacji spółki takie same uprawnienia jak członkom zarządu pochodzącym z wy-
boru. Stawał się więc zarządcą ze wszystkimi skutkami z tego wynikającymi. Z
punktu zaś widzenia odpowiedzialności za zaległości podatkowe (składkowe) spółki
na podstawie komentowanego przepisu, nie ma znaczenia, od jakiego jej organu po-
chodzi uprawnienie do zarządzania. Uchwała rady nadzorczej w przedmiocie delega-
cji stanowiła dalsze, poza powołaniem, umocowanie do pełnoprawnego uczestnicze-
nia w zarządzaniu spółką, co prowadzi do wniosku, że członek zarządu w rozumieniu
art. 116 Ordynacji podatkowej to także członek rady nadzorczej delegowany do cza-
sowego wykonywania czynności członka zarządu. Do przeciwnego wniosku nie pro-
wadzi analiza treści przepisu art. 116a Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym „za
zaległości podatkowe innych osób prawnych niż wymienione w art. 116 odpowiadają
solidarnie całym swoim majątkiem członkowie organów zarządzających tymi osoba-
9
mi. Przepisy art. 116 stosuje się odpowiednio”, który wprowadzony został do ustawy
od 1 stycznia 2003 r., na mocy ustawy z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy -
Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 169, poz.
1387 ze zm.). Zgodnie z brzmieniem art. 38 k.c., osoba prawna działa przez swoje
organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. Zatem o tym,
które organy osoby prawnej zarządzają tą osobą oraz jak się one nazywają, przesą-
dzają przepisy regulujące ustrój danej osoby prawnej. Nie muszą one i faktycznie nie
mają jednolitej nomenklatury, tak jak to ma miejsce w przypadku spółek prawa han-
dlowego. Przykładowo, takim organem zarządzającym dla Fundacji Centrum Badania
Opinii Społecznej jest jego dyrektor (art. 9 ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. o fundacji -
Centrum Badania Opinii Społecznej, Dz.U. Nr 30, poz. 163 ze zm.). W przywołanym
ostatnio przepisie ustawodawca musiał się więc posłużyć szeroką formułą, ogólnie
wskazując na członków organów zarządzających tymi osobami. Dlatego też nie jest
uprawniony wniosek, że gdyby ustawodawca odpowiedzialność z art. 116 Ordynacji
podatkowej miał zamiar rozciągnąć na wszystkie osoby, które uczestniczą w orga-
nach zarządzających tym spółkami, posłużyłby się identycznym pojęciem jak w prze-
pisie art. 116a i określiłby je jako „osoby zarządzające” wymienionymi w nim pod-
miotami.
Za przedstawionym stanowiskiem przemawia także wykładnia celowościowa.
Powszechnie przyjmuje się, że celem przepisu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w
związku z art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest ochrona wie-
rzycieli publicznoprawnych przed skutkami zarządzania spółką w sposób prowadzący
do bezskuteczności egzekucji przeciwko niej. Członkowie zarządu spółki ponoszą
odpowiedzialność za szkodę wynikłą z braku wpływów na rzecz Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych z tytułu składek, jako następstwo zawinionej przez nich utraty
„zdolności majątkowej” spółki, powodującej bezskuteczność egzekucji przeciwko
spółce. Nie sposób przyjąć, aby członek rady nadzorczej oddelegowany do pełnienia
obowiązków członka zarządu spółki wraz z nabyciem uprawnień do zarządzania
spółką nie odpowiadał za zawinione przez niego negatywne efekty działań zarząd-
czych. Należy zwrócić uwagę, że podobne argumenty aksjologiczne legły u podstawy
stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 8 lipca 2008 r., II UK
341/07 (OSNP 2009 nr 23-24, poz. 322), wedle którego odpowiedzialność związaną
z bezskutecznością egzekucji składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz
Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych należnych w
10
czasie likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ponosi także były członek
zarządu powołany na jej likwidatora.
W konsekwencji zarzut naruszenia art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w
związku z art. 31 i art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z
art. 383 § 1 k.h. w związku z art. 366 § 1 k.h., poprzez jego zastosowanie w odnie-
sieniu do skarżącego Ryszarda W. w sytuacji, gdy nie był on nigdy członkiem zarzą-
du spółki, nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Skarżący powołują się też na zarzut naruszenia art. 116 § 1 Ordynacji podat-
kowej w związku z art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez
błędną jego wykładnię i przyjęcie, że postanowienie o zakończeniu postępowania
upadłościowego w stosunku do spółki stanowi dowód bezskuteczności egzekucji,
nawet w sytuacji gdy brak zaspokojenia na etapie postępowania egzekucyjnego
związany jest jedynie z biernością samego wierzyciela publicznoprawnego. Tego
zarzutu Sąd Najwyższy nie podziela. Wykładnia powyższego przepisu w tej kwestii
dokonana została w uchwale składu powiększonego Sądu Najwyższego z 13 maja
2009 r., I UZP 4/09 (OSNP 2009 nr 23-24, poz. 319). Stwierdzono w niej, że bez-
skuteczność egzekucji z majątku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, o której
mowa w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych, może być stwierdzona wyłącznie w postępowaniu w
sprawie egzekucji należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, poprze-
dzającym wydanie decyzji o odpowiedzialności członka zarządu spółki za te należno-
ści. Podobne stanowisko zajął wcześniej Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z
8 grudnia 2008 r., II FPS 6/08 (ONSAiWSA 2009 nr 2, poz. 19), wywodząc, że
stwierdzenie przez organ podatkowy bezskuteczności egzekucji, o której mowa w art.
116 § 1 Ordynacji podatkowej, powinno być dokonane po przeprowadzeniu postępo-
wania egzekucyjnego, na podstawie każdego prawnie dopuszczalnego dowodu.
Jednocześnie w powołanej uchwale Sądu Najwyższego zaznaczono, że upadłość
określana w nauce prawa jako egzekucja uniwersalna, w odróżnieniu od egzekucji
singularnej (prowadzonej przez poszczególnych wierzycieli na podstawie przepisów
Kodeksu postępowania cywilnego albo ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępo-
waniu egzekucyjnym w administracji, jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz.
1954 ze zm.), ma na celu równomierne, choćby częściowe zaspokojenie wszystkich
wierzycieli poprzez zrealizowanie całego majątku niewypłacalnego dłużnika, w trybie
i na zasadach uregulowanych w Prawie upadłościowym. Wszczęcie zatem postępo-
11
wania upadłościowego jest tożsame z wszczęciem egzekucji uniwersalnej, skierowa-
nej do całego majątku dłużnika i wypełnia wstępny warunek „stwierdzenia bezsku-
teczności egzekucji wyłącznie w postępowaniu w sprawie egzekucji należności z ty-
tułu składek na ubezpieczenia społeczne”. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyż-
szy wskazał przykłady bezskuteczności egzekucji (w tym między innymi postanowie-
nie o umorzeniu postępowania upadłościowego, względnie o oddaleniu wniosku o
ogłoszenie upadłości). Nie jest to jednakże lista zamknięta w postępowaniu upadło-
ściowym, jak zadaje się wynikać z wywodów skargi. Przede wszystkim bowiem za-
znacza się w argumentacji uzasadniającej uchwałę, że możliwe jest wykazanie bez-
skuteczności egzekucji także w inny sposób na podstawie okoliczności wynikających
z czynności przeprowadzonych w postępowaniu egzekucyjnym (także więc upadło-
ściowym). Nie ma więc rozbieżności w poglądach przedstawionych w powyższej
uchwale i w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2009 r., III UK 14/09 (LEX
nr 551873), na którą powołują się skarżący. Stwierdzono w nim, że niezaspokojenie
należności składkowych w toku postępowania upadłościowego, które zostało zakoń-
czone postanowieniem sądu, prowadzi do uznania egzekucji za bezskuteczną. Nie
tyle więc chodzi o postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego, lecz
o okoliczność faktyczną, że w toku tego postępowania wierzyciel nie został zaspo-
kojony. W niniejszej sprawie majątek masy upadłości nie wystarczał na pokrycie wie-
rzytelności z tytułu należności składkowych. Ustalenie dokonane przez Sąd, że
sporne zaległości składkowe (zaliczone do kategorii VI i VII) nie zostały zaspokojone
w postępowaniu upadłościowym, jednoznacznie wskazuje na bezskuteczność egze-
kucji skierowanej do całego majątku dłużnika. Powtórzyć należy za argumentami po-
wołanymi w uzasadnieniu wyroku w sprawie III UK 14/09, że warunkiem odpowie-
dzialności członków zarządu za składki jest stwierdzenie bezskuteczności ich egze-
kucji przed wydaniem decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności. Zaniechanie przez
organ rentowy przeprowadzenia pełnej egzekucji (do całości majątku) przed wszczę-
ciem postępowania upadłościowego (na co powołuje się uzasadnienie omawianego
zarzutu) miałoby znaczenie wtedy, gdyby decyzja o przeniesieniu odpowiedzialności
za zaległości składkowe poprzedziła postępowanie upadłościowe, co nie miało miej-
sca w niniejszej sprawie.
Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w
związku z art. 31 i art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, „poprzez
błędną jego wykładnię i nieuwzględnienie językowo jasnego fragmentu przepisu,
12
zgodnie z którym wyłączenie odpowiedzialności osoby trzeciej za zobowiązania
składkowe wiąże się z wszczęciem postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upa-
dłości - postępowania układowego, a takie zostało wszczęte co do spółki Przedsię-
biorstwo Robót Wiertniczych „P.-P.” we właściwym czasie, albowiem układ został
przyjęty jednogłośnie i zatwierdzony obecnie prawomocnym postanowieniem Sądu”.
Przede wszystkim wymaga podkreślenia, że zaległości składkowe dotyczą
okresu do lipca 2000 r., a więc zastosowanie miało rozporządzenie Prezydenta Rze-
czypospolitej Polskiej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo o postępowaniu ukła-
dowym (Dz.U. Nr 93, poz. 836 ze zm.), obowiązujące do 30 września 2003 r. Do tego
dnia obowiązywało również rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24
października 1934 r. - Prawo upadłościowe (jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 118,
poz. 512 ze zm.). Tym samym zaistnienie przesłanki zgłoszenia we właściwym cza-
sie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcia postępowania zapobiegającego
ogłoszeniu upadłości wobec odwołujących się należało rozpatrywać na gruncie po-
wyższych przepisów.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że złożenie przez członka
zarządu spółki we właściwym czasie wniosku o wszczęcie postępowania układowego
nie zwalnia go od odpowiedzialności za zaległości składkowe powstałe po zatwier-
dzeniu układu oraz że zawarcie układu i jego realizacja nie eliminują możliwości po-
wstania stanu niewypłacalności spółki uzasadniającego złożenie wniosku o ogłosze-
nie upadłości, jeżeli spółka nie spłaca nieobjętych układem należności publiczno-
prawnych powstałych przed jego zawarciem i należności powstałych na bieżąco (por.
wyroki: z dnia 19 marca 2010 r., II UK 258/09, LEX nr 599776, oraz z dnia 2 grudnia
2010 r., II UK 131/10 oraz z dnia 14 grudnia 2010 r., I UK 278/10, niepublikowane).
Inaczej rzecz ujmując, możliwość uwolnienia się członka zarządu spółki kapitałowej
od odpowiedzialności za zaległości składkowe spółki przez wykazanie, iż we właści-
wym czasie wszczęto postępowanie zapobiegające upadłości (postępowanie ukła-
dowe), występuje tylko w odniesieniu do zaległości powstałych przed zatwierdzeniem
układu.
Zatem przyjęcie założenia przedstawianego w skardze, że w czerwcu 1994 r.
były podstawy do wszczęcia postępowania układowego, a nie upadłościowego, nie
stanowi przesłanki uwalniającej odwołujących się od odpowiedzialności za zaległości
składkowe objęte zaskarżonym wyrokiem. Zawarcie układu nie eliminuje możliwości
powstania stanu niewypłacalności przedsiębiorcy realizującego w pełni zobowiązania
13
wynikające z układu, gdyż należy w tym przedmiocie uwzględniać obowiązek regulo-
wania długów z tytułu nieobjętych układem należności publicznoprawnych powsta-
łych przed jego zawarciem, a także wszystkich należności (także publicznoprawnych)
powstających na bieżąco. Zawarcie z wierzycielami układu, jego zatwierdzenie przez
sąd i wreszcie powinność realizowania przez dłużnika przyjętych w układzie zobowią-
zań nie zwalniały spółki z obowiązku odprowadzania na rzecz Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych należnych składek (aktualnych i przyszłych). Z art. 29 ust. 1 i art. 67
Prawa o postępowaniu układowym wynika bowiem, że ustawowy zakaz dokonywania
przez dłużnika spłaty długów po otwarciu postępowania układowego do czasu prawo-
mocnego rozstrzygnięcia co do układu lub co do umorzenia postępowania, dotyczył
jedynie tych długów, które były (mogły być) objęte postępowaniem układowym, czyli
należności powstałych przed sporządzeniem i zatwierdzeniem układu z wierzycie-
lami. Skoro zaś należności składkowe były wyraźnie wyłączone z postępowania ukła-
dowego (art. 4), to dłużnik (spółka) nie tylko mógł, ale i miał obowiązek odprowadza-
nia należnych składek na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dotyczy to na-
leżności z tego tytułu powstałych przed zawarciem układu, a tym bardziej należności
powstających po zawarciu i zatwierdzeniu układu. Po uprawomocnieniu się postano-
wienia zatwierdzającego układ, dłużnik odzyskuje bowiem całkowitą możność zarzą-
dzania i rozrządzania swoim majątkiem, o ile układ nie przewiduje ograniczeń do
czasu wykonania przyjętych przez dłużnika zobowiązań (art. 70 § 1 Prawa o postę-
powaniu układowym). Jeśli sytuacja gospodarcza dłużnika nie pozwalała na pokrycie
w terminie ustawowym w całości lub części tych należności, to płatnik składek powi-
nien rozważyć możliwość ubiegania się o odroczenie terminu płatności należności
lub o ich rozłożenie na raty w trybie art. 29 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych. Zaznaczyć też trzeba, że po prawomocnym zatwierdzeniu układu nie
było prawnych przeszkód w zgłoszeniu wniosku o upadłość, bowiem stosownie do
art. 15 § 1 Prawa o postępowaniu układowym, jedynie w okresie od daty otwarcia
postępowania układowego do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia co do układu lub
umorzenia postępowania nie może być ogłoszona upadłość dłużnika. Z tego też
względu powoływanie się skarżących na zawarty układ nie może stanowić podstawy
do zwolnienia ich z odpowiedzialności za zaległości składkowe powstałe po jego
zatwierdzeniu.
Z tych przyczyn również na uwzględnienie nie zasługuje zarzut naruszenia art.
116 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i art. 32 ustawy o systemie ubez-
14
pieczeń społecznych, przez przypisanie skarżącym winy w niezgłoszeniu wniosku o
ogłoszenie upadłości lub o wszczęcie postępowania upadłościowego. W zarzucie
tym nietrafnie oznaczony został okres, w którym należało badać dochowanie przez
członków zarządu tego wymagania, co zwalniałoby ich z odpowiedzialności. Skarżą-
cy twierdzą, że w czerwcu 1994 r. Ryszard W. nie pełnił funkcji członka zarządu, a
Wojciech N. nie miał obiektywnej możliwości zapoznania się ze stanem spółki, bo
dopiero rozpoczął wykonywanie swoich obowiązków, stąd nie można przypisać im
winy za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub o wszczęcie postępowania
układowego. Jak wynika z przedstawionej wyżej argumentacji, ocenie podlegał okres
po zatwierdzeniu układu (co miało miejsce w dniu 15 grudnia 1995 r.), w którym po-
wstawały zaległości składkowe stanowiące przedmiot niniejszego postępowania,
kiedy to obaj skarżący pełnili obowiązki członków zarządu od dłuższego czasu (Woj-
ciech N. od czerwca 1994 r., Ryszard W. od drugiej połowy 1998 r.).
Jeżeli chodzi o pojęcie „właściwego czasu” z art. 116 § 1 Ordynacji podatko-
wej to w orzecznictwie podkreśla się (wyrok z dnia 23 czerwca 2004 r., V CK 533/03,
LEX nr 194093), że „właściwym czasem” nie jest ani krótkotrwałe wstrzymanie pła-
cenia długów na skutek przejściowych trudności, ani też całkowite zaprzestanie pła-
cenia długów w następstwie wyzbycia się przez podmiot gospodarczy całego (lub
prawie całego) majątku, lecz chwila kiedy wiadomo już, że dłużnik nie będzie w sta-
nie zaspokoić wszystkich swych zobowiązań. Pojęcie „we właściwym czasie”, użyte
w art. 116 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej nie należy wprawdzie rozumieć wprost jako
termin złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, przewidziany w art. 5 Prawa upadło-
ściowego, niemniej jednak przepisy tego aktu prawnego stanowią podstawę do wy-
kładni tego terminu. Zgodnie z art. 1 § 1 Prawa upadłościowego przedsiębiorca, który
zaprzestał płacenia długów, będzie uznany za upadłego. Stosownie do § 2 tego arty-
kułu upadłość przedsiębiorcy będącego osobą prawną oraz znajdujących się w sta-
nie likwidacji spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej
będzie ogłoszona także wówczas, gdy ich majątek nie wystarcza na zaspokojenie
długów. Natomiast w myśl art. 2 tego aktu prawnego, krótkotrwałe wstrzymanie pła-
cenia długów wskutek przejściowych trudności nie jest podstawą ogłoszenia upadło-
ści. W judykaturze przedstawiany jest pogląd, który Sąd Najwyższy rozpoznający
niniejszą skargę podziela, że w świetle art. 1 § 1 w związku z art. 2 oraz art. 1 § 2
Prawa upadłościowego przesłanki zgłoszenia upadłości osoby prawnej w postaci
trwałego zaprzestania spłacania długów oraz niewystarczalności majątku na zaspo-
15
kojenie długów mają samodzielny charakter i każda z nich uzasadnia wniosek o
ogłoszenie upadłości, o którym mowa w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej. Do po-
glądu tego upoważnia użycie w art. 1 § 2 Prawa upadłościowego wyrażenia „także
wówczas”. Przede wszystkim zaś za takim pojmowaniem powyższej kwestii przema-
wia treść art. 5 § 2 Prawa upadłościowego, w myśl którego reprezentant przedsię-
biorcy jest zobowiązany zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie dwóch
tygodni od dnia, w którym majątek nie wystarcza na zaspokojenie długów, chyba że
wcześniej rozpoczął się bieg terminu określonego w § 1 - który odnosi się do zaprze-
stania płacenia długów (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia
2002 r., V CKN 342/01, LEX nr 75360, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z
dnia 23 marca 2006 r., II FSK 479,05, ONSAiWSA 2006, poz.175).
Skarżący, stawiając zarzut naruszenia art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w
związku z art. 31 i art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez
błędną jego wykładnię, niedostrzegającą, że rzeczywista (rynkowa) wartość majątku
spółki (nie wartość bilansowa) jest okolicznością istotną na tle wskazanej jednostki
redakcyjnej, w istocie wskazują na niedostateczne wyjaśnienie przez Sąd drugiej
instancji podstawy faktycznej, co ich zdaniem nie pozwalało na prawidłowe zastoso-
wanie prawa materialnego. Odnoszą się w tym zakresie jedynie do tej drugiej prze-
słanki zobowiązującej do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, tj. do niewystar-
czalności majątku na zaspokojenie długów. Tylko bowiem w taki sposób można zro-
zumieć ten enigmatycznie uzasadniony zarzut, z którego zdaje się wynikać stanowi-
sko skarżących, że rynkowa wartość majątku spółki w okresie objętym badaniem
przez biegłego wystarczała na pokrycie jej zobowiązań. Pominięta została natomiast
przesłanka pierwsza - niewypłacalność przedsiębiorcy (trwałe zaprzestanie spłacania
długów), która stanowi samodzielną i odrębną podstawę do złożenia wniosku o ogło-
szenie upadłości i jednocześnie stanowi kryterium oceny, czy czynność ta nastąpiła
we właściwym czasie. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że trwałe
zaprzestanie płacenia długów (art. 1 § 1 i art. 2 Prawa upadłościowego) oznacza, że
dłużnik nie tylko obecnie nie płaci długów, ale także nie będzie tego czynił w przy-
szłości z powodu braku niezbędnych środków (wyrok z dnia 28 kwietnia 2006 r., V
CSK 39/06, Prawo Spółek 2008 nr 1, s. 58). Zaprzestanie płacenia długów zachodzi
wtedy, gdy dłużnik z braku środków płatniczych nie płaci przeważającej części swo-
ich wymagalnych długów. Sytuacja taka będzie mieć miejsce także wówczas, gdy
dłużnik nie zaspokaja jednego tylko wierzyciela posiadającego znaczną wierzytel-
16
ność (wyrok z dnia 19 listopada 2004 r., V CK 231/04, LEX nr 146360). Niewypłacal-
ność przedsiębiorcy (art. 1 § 1 Prawa upadłościowego) polega na niemożności jed-
noczesnego spłacania wszystkich długów. Muszą więc być zaspokajane równopraw-
nie interesy wszystkich wierzycieli, a nie tylko interesy wierzycieli uprzywilejowanych
(wybranych). Przesłanką upadłości jest przy tym trwała niewypłacalność przedsię-
biorcy (art. 2 Prawa upadłościowego), co daje się zasadnie stwierdzić po upływie
dłuższego okresu czasu, aczkolwiek taka prognoza może okazać się uprawniona -
po zbadaniu sytuacji finansowej i majątkowej dłużnika - już po zaprzestaniu płacenia
przez niego długów (postanowienie z dnia 19 grudnia 2002 r., V CKN 342/01, LEX nr
75360). Zaprzestanie płacenia długów, jako przesłanka ogłoszenia upadłości, musi
mieć trwały charakter, co oznacza, że dłużnik nie tylko obecnie nie płaci długów, ale
także nie będzie tego czynił w przyszłości z powodu braku niezbędnych środków.
Oceny tej dokonuje się na podstawie aktualnej sytuacji dłużnika (postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 14 czerwca 2000 r., V CKN 1117/00, LEX nr 56047).
W podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku ustalono, że na dzień badania
przez organ rentowy zadłużenia (21 sierpnia 2000 r.) spółka nie zapłaciła swoich zo-
bowiązań wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (na Fundusz Ubezpieczeń
Społecznych) za marzec 1999 r. oraz od maja 1999 r. do lipca 2000 r., na pozostałe
Fundusze - od czerwca 1999 r. do lipca 2000 r. Wyliczona należność składkowa wraz
z odsetkami za opóźnienie w zapłacie wyniosła 820.916,38 zł. W postępowaniu upa-
dłościowym organ rentowy zgłosił wierzytelności dotyczące dalszego okresu - do lu-
tego 2001 r. Jednocześnie na podstawie opinii biegłego Sąd drugiej instancji przyjął
(za Sądem pierwszej instancji), że powodem zaprzestania płacenia długów była
utrata płynności finansowej z uwagi na prowadzenie działalności ze stratą a brak
możliwości regulowania wszystkich zobowiązań był stanem trwałym i nie rokował
nadziei na poprawę ze względu przede wszystkim na prowadzenie działalności ze
stratą w latach 1994 -2001 (za wyjątkiem 1999 r., kiedy zanotowano niewielki zysk).
Złożenie wniosku o otwarcie postępowania układowego i zawarcie układu obowiązu-
jącego do końca 2000 r. przedłużyło byt gospodarczy spółki, który był możliwy dzięki
sprzedaży majątku trwałego. Dalsza działalność spółki (po 1994 r.) naraziła wierzy-
cieli na kolejne straty. Oznacza to, że zawarcie układu nie poprawiło sytuacji finan-
sowej spółki i nie odzyskała ona dzięki temu płynności finansowej. Z ustaleń wynika,
iż wierzytelności z tytułu zobowiązań cywilnoprawnych wzrosły z kwoty 2.008.727,64
zł w 1999 r. do 2.847.795,72 zł w 2000 r., a zobowiązania z tytułu podatków, ceł i
17
ubezpieczeń społecznych zwiększyły się w analogicznym okresie z kwoty
1.497.001,80 zł do kwoty 1.591.035,02 zł. Ten stan uprawniał do przyjęcia przez
Sądy meriti, że wniosek o ogłoszenie upadłości ze stycznia 2002 r. nie został złożony
we właściwym czasie, bowiem przedstawiony stan spółki co najmniej na koniec 2000
r. odpowiadał w pełni hipotezie art. 1 § 1 Prawa upadłościowego (nastąpiło trwałe
zaprzestanie płacenia długów).
Z powyższych względów kwestia, czy majątek spółki wystarczał na zaspoko-
jenie jej długów, była bez znaczenia w niniejszej sprawie. Konieczność złożenia
wniosku o upadłość wynikała z trwałego zaprzestania płacenia długów. Tym samym
twierdzenie, że wartość rynkowa spółki miała istotne znaczenie dla właściwego za-
stosowania art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w niniejszej sprawie nie jest uzasad-
nione.
Z tych przyczyn nie są też skuteczne zarzuty naruszenia przepisów postępo-
wania - art. 217 § 2 k.p.c., 217 § 1, art. 227 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c. ( wszystkie w
związku z art. 391 § 1 k.p.c.) w związku z art. 381 k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c.,
poprzez milczące pominięcie wniosków dowodowych mających kluczowe znaczenia
dla rozstrzygnięcia sprawy zmierzających do ustalenia rzeczywistej wartości majątku
spółki, a także art. 378 § 1 k.p.c. in principio k.p.c. i art. 328 § 1 k.p.c. w związku z
art. 391 § 1 k.p.c., poprzez milczące pominięcie wniosków dowodowych zawartych w
apelacji dotyczących tej samej kwestii, oraz art. 377 k.p.c., art. 378 § 1 in principio
k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez nierozpoznanie za-
rzutu V apelacji, w zakresie w jakim dotyczył on oczywistych sprzeczności w zebra-
nym przez Sąd pierwszej instancji materiale dowodowym co do wartości nierucho-
mości, ruchomości oraz wierzytelności leasingowej i to w sytuacji gdy Sąd pierwszej
instancji zarówno opinię biegłego jak i przedłożone do akt wyceny i operaty uznał za
wiarygodne. Odnoszą się one do dowodów, które zmierzały do wykazania rzeczywi-
stej (rynkowej) wartości majątku spółki. Nie można zatem uznać, żeby naruszenie to
miało istotny wpływ na wynik sprawy, a tylko taka wadliwość w świetle art. 3983
§ 1
pkt 2 k.p.c., może stanowić podstawę skargi.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================