Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 czerwca 2011 r.
I UK 163/11
W celu ustalenia stażu emerytalnego niezbędnego do nabycia prawa do
emerytury przez pracownika migrującego, polski organ rentowy powinien
uwzględnić okresy nieskładkowe ukończone w Polsce w wymiarze nieprzekra-
czającym jednej trzeciej sumy okresów składkowych w Polsce i w innych pań-
stwach członkowskich Unii Europejskiej (art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm. w związku z art. 45 ust. 1 rozpo-
rządzenia Rady (EWG) Nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowa-
nia systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób
prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin prze-
mieszczających się we Wspólnocie (Dz.U.UE Polskie wydanie specjalne Tom
01, Rozdział 05, s. 35 ze zm. w wersji zmienionej i uaktualnionej rozporządze-
niem Rady (WE) Nr 1992/06 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia
2006 r.).
Przewodniczący SSN Małgorzata Gersdorf, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn
(sprawozdawca), Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 czerwca
2011 r. sprawy z odwołania Stanisławy T. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w N.S. o emeryturę, na skutek skargi kasacyjnej organu rento-
wego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 5 sierpnia 2008 r. […]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z 2 sierpnia 2007 r. organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddział w N.S. - odmówił wnioskodawczyni - Stanisławie T. prawa do emerytu-
2
ry uznając, że nie udowodniła ona 30-letniego stażu ubezpieczeniowego. Organ
rentowy zaliczył wnioskodawczyni 181 miesięcy okresów składkowych oraz 60 mie-
sięcy i 10 dni okresów nieskładkowych ograniczonych do 1/3 wymiaru okresów
składkowych w Polsce. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że wnioskodawczyni
nie osiągnęła 60 lat życia, a mając ukończone 55 lat nie udowodniła co najmniej 30-
letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz nie uzyskała orzeczenia o cał-
kowitej niezdolności do pracy.
Sąd Okręgowy w Nowym Sączu wyrokiem z 7 grudnia 2007 r. […] częściowo
uwzględnił odwołanie Stanisławy T. i zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że
przyznał jej emeryturę w wysokości proporcjonalnej od 14 maja 2007 r. W pozosta-
łym zakresie Sąd oddalił odwołanie.
Wyrokiem z 5 sierpnia 2008 r. […] Sąd Apelacyjny w Krakowie oddalił apelację
organu rentowego od powyższego wyroku Sądu pierwszej instancji, podzielając jego
ustalenia faktyczne i oceny prawne. W podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku
Sąd Apelacyjny przyjął, że wnioskodawczyni, urodzona 1 marca 1952 r., nie jest
członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego. Przebyła ona następujące okresy
ubezpieczenia: w Polsce - 15 lat i 1 miesiąc (181 miesięcy) okresów składkowych, 6
lat 5 miesięcy i 11 dni (77 miesięcy i 11 dni) miesięcy okresów nieskładkowych, 4 lata
8 miesięcy 25 dni (56 miesięcy i 25 dni) okresów pracy w gospodarstwie rolnym ro-
dziców, a ponadto w byłej Czechosłowacji - 4 lata i 1 miesiąc (49 miesięcy) - od 26
kwietnia 1973 r. do 12 kwietnia 1977 r.
Orzekając w sprawie Sąd Apelacyjny odwołał się w szczególności do art. 45
ust. 1 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r., w myśl
którego, jeżeli ustawodawstwo Państwa Członkowskiego uzależnia nabycie, zacho-
wanie lub odzyskanie prawa do świadczeń na podstawie systemu niebędącego sys-
temem specjalnym w rozumieniu ust. 2 lub 3, od ukończenia okresów ubezpieczenia
lub zamieszkania, właściwa instytucja tego Państwa Członkowskiego uwzględnia, w
razie potrzeby, okresy ubezpieczenia lub zamieszkania ukończone zgodnie z usta-
wodawstwem innego Państwa Członkowskiego, w ramach systemu powszechnego
lub specjalnego, obejmującego pracowników najemnych lub osoby prowadzące
działalność na własny rachunek. W tym celu uwzględnia się te okresy tak jak okresy
ukończone zgodnie z ustawodawstwem stosowanym przez tę instytucję. Zdaniem
Sądu Apelacyjnego, oznacza to, że przy ustaleniu prawa do świadczenia z krajowego
ubezpieczenia społecznego każde z Państw Członkowskich traktuje okresy ubezpie-
3
czenia odbyte na terytorium jednego z państw Wspólnoty, jak okresy ubezpieczenia
przebyte na jego terytorium. W konsekwencji, składkowe okresy zatrudnienia wnio-
skodawczyni na terenie Czechosłowacji należy traktować tak samo, jak składkowe
okresy ubezpieczenia na terenie Polski. Prowadzi to do wniosku, że nieskładkowe
okresy ubezpieczenia uwzględnia się, zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 17 grud-
nia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w wymia-
rze nieprzekraczającym jednej trzeciej okresów składkowych przebytych łącznie w
Polsce oraz na terenie byłej Czechosłowacji. Taki sposób ustalenia okresów ubez-
pieczenia powoduje, że Stanisława T. spełniła warunki wymagane do przyznania jej
emerytury w zakresie, w jakim ustalił to Sąd pierwszej instancji w pkt l wyroku, w
szczególności jej okres ubezpieczenia (składkowy i nieskładkowy) przekroczył 30 lat.
W skardze kasacyjnej organ rentowy zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego w
całości, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, a mianowicie: (-) art. 45 ust.
1 rozporządzenia nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r., (-) art. 15 ust. 1 lit. a rozpo-
rządzenia nr 574/72 Rady (EWG) z dnia 21 marca 1972 r. i (-) art. 5 ust. 2 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych, przez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że przy ustalaniu prawa do
emerytury oraz obliczaniu jej wysokości, polskie okresy nieskładkowe uwzględnia się
w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych polskich i zagranicz-
nych okresów składkowych. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w
całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu skargi organ rentowy wskazał, że z wyrażenia „uwzględnia się
w razie potrzeby”, użytego w art. 45 ust. 1 rozporządzenia 1408/71 wynika, że insty-
tucja właściwa uwzględnia - przy ustalaniu prawa do emerytury - zagraniczne okresy
ubezpieczenia przebyte w innych państwach członkowskich tylko wtedy, gdy okres
ubezpieczenia przebyty we „własnym" państwie jest niewystarczający do nabycia
prawa do emerytury. Sformułowanie to, zdaniem skarżącego, wskazuje na kolejność,
w jakiej instytucja państwa członkowskiego powinna uwzględniać okresy ubezpie-
czenia. W celu sprawdzenia, czy okres ubezpieczenia przebyty we „własnym" pań-
stwie członkowskim jest niewystarczający do nabycia prawa do emerytury, instytucja
właściwa musi, w pierwszej kolejności, zastosować wyłącznie ustawodawstwo krajo-
we i ustalić, czy polski okres ubezpieczenia jest wystarczający do nabycia prawa do
emerytury. Jeżeli polskie okresy ubezpieczenia (okresy składkowe, nieskładkowe,
rolne) ustalone w powyższy sposób nie są wystarczające do nabycia prawa do pol-
4
skiej emerytury, należy - zgodnie z art. 45 ust. 1 rozporządzenia 1408/71 - uwzględ-
nić okresy ubezpieczenia przebyte w innych państwach członkowskich, przez doda-
nie zagranicznych okresów ubezpieczenia do polskich okresów ubezpieczenia. W
ocenie organu rentowego, taki sposób interpretacji art. 45 ust. 1 rozporządzenia
1408/71 potwierdza art. 15 rozporządzenia 574/72, który określa zasady ogólne do-
tyczące zliczania okresów, o których mowa w art. 45 ust. 1-3 rozporządzenia
1408/71. Z art. 15 ust. 1 lit. a zdanie pierwsze tego rozporządzenia wynika, że w
przypadkach, o których mowa w art. 45 ust. 1-3 rozporządzenia 1408/71, zliczania
okresów dokonuje się w ten sposób, że do okresów ubezpieczenia ukończonych pod
działaniem ustawodawstwa państwa członkowskiego dodaje się okresy ubezpiecze-
nia ukończone w czasie podlegania ustawodawstwu wszystkich pozostałych państw
członkowskich, o ile konieczne jest odwołanie się do tych okresów w celu uzupełnie-
nia okresów ubezpieczenia wypełnionych pod działaniem ustawodawstwa pierwsze-
go państwa członkowskiego dla celów nabycia prawa do świadczenia. Ze zdania
drugiego tego przepisu wynika, że jeżeli konieczne jest uwzględnienie zagranicznych
okresów ubezpieczenia, to w przypadku emerytury, każda z zainteresowanych in-
stytucji dokonuje osobno tego zliczenia, biorąc pod uwagę całość okresów ubezpie-
czenia wypełnionych przez osobę zainteresowaną pod działaniem ustawodawstw
wszystkich państwa członkowskich. Zdaniem organu rentowego obliczony tą metodą
okres ubezpieczenia wnioskodawczyni wynosił 28 lat, 11 miesięcy i 15 dni, a więc nie
spełniła ona warunku posiadania okresu co najmniej 30 - letniego.
Prokurator Generalny, wezwany przez Sąd Najwyższy do zajęcia stanowiska
co do skargi kasacyjnej, podzielił stanowisko Sądu Apelacyjnego i wyraził pogląd, że
skarga powinna zostać oddalona.
W tym stanie sprawy Sąd Najwyższy postanowieniem z 18 sierpnia 2009 r.
[…] zawiesił postępowanie i wystąpił do Trybunału Sprawiedliwości z następującym
pytaniem prawnym: „Czy art. 45 ust. 1 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z
dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecz-
nego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachu-
nek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.U. L 149,
str. 2) w związku z art. 15 ust. 1 lit. a rozporządzenia Rady (EWG) nr 574/72 z dnia
21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 w
sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najem-
nych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin
5
przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.U. L 74, str. 1) należy interpretować w
taki sposób, że właściwa instytucja państwa członkowskiego jest zobowiązana -
stwierdzając niespełnienie przez pracownika warunku posiadania okresu ubezpie-
czenia ukończonego w tym państwie w wymiarze wystarczającym do nabycia prawa
do emerytury zgodnie z jego ustawodawstwem - uwzględnić okres ubezpieczenia
ukończony w innym państwie członkowskim, w ten sposób, że powinna obliczyć po-
nownie okres ubezpieczenia, od którego zależy nabycie prawa, stosując regułę wyni-
kającą z prawa krajowego i traktując okres ukończony w innym państwie tak jak
okres ukończony w tym państwie, czy dodać okres ukończony w innym państwie
członkowskim do okresu krajowego, uprzednio obliczonego na podstawie przedmio-
towej reguły”.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd Najwyższy stwierdził, że zgodnie z art. 46
w związku z art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczona (kobieta) urodzona
po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., która nie osiągnęła normalnego
wieku emerytalnego (60 lat), może przejść na emeryturę po osiągnięciu wieku 55 lat,
jeżeli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co naj-
mniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie
niezdolną do pracy. Z kolei z art. 5 ustawy emerytalnej wynika, że przy ustalaniu, czy
ubezpieczona przebyła wyżej wskazany minimalny okres składkowy i nieskładkowy
należy uwzględnić okresy składkowe wymienione w art. 6 i okresy nieskładkowe wy-
mienione w art. 7 tej ustawy, z tym, że okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymia-
rze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Jeżeli okresy
składkowe i nieskładkowe przebyte w Polsce są krótsze od okresu wymaganego do
przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu uwzględ-
nia się okresy rolne wymienione w art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej, w tym okres
pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Według prawa polskiego, okresy nieskład-
kowe, to okresy przerw w wykonywaniu pracy lub opłacaniu składek albo okresy po-
przedzające rozpoczęcie kariery zawodowej, które pełnią przy ustalaniu prawa do
emerytury i jej wymiaru podobną funkcję jak okresy składkowe. W ocenie Sądu Naj-
wyższego mieszczą się one w pojęciu okresów ubezpieczenia w rozumieniu art. 1 lit.
r rozporządzenia 1408/71 jako okresy zrównane. Wnioskodawczyni nie spełniła wa-
runku posiadania minimalnego okresu koniecznego do nabycia prawa do emerytury,
ustalonego na opisanych wyżej zasadach i przebytego w czasie podlegania ustawo-
dawstwu polskiemu (prawa do emerytury autonomicznej). Miała ona jednak okres
6
ubezpieczenia (składkowy) uzyskany w czasie pracy w byłej Czechosłowacji (od 26
kwietnia 1973 r. do 12 kwietnia 1977 r., łącznie 49 miesięcy). Ze względu na normę
kolizyjną wynikającą z art. 6 lit. a w związku z art. 7 ust. 2 lit. c rozporządzenia
1408/71, określenie sposobu sumowania okresów ubezpieczenia ukończonych przez
wnioskodawczynię w Polsce i byłej Czechosłowacji nie mogło nastąpić zgodnie z
postanowieniami umowy z dnia 17 lipca 1972 r. zawartej pomiędzy Rządem Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej o
współpracy w zakresie zatrudnienia obywateli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w
uspołecznionych przedsiębiorstwach gospodarczych Czechosłowackiej Republiki
Socjalistycznej, lecz wymagało odwołania się do reguł ustanowionych w tym rozpo-
rządzeniu i rozporządzeniu 574/72.
Następnie Sąd Najwyższy wskazał, że różnica stanowisk Sądu Apelacyjnego i
organu rentowego sprowadza się do kwestii, czy okresy nieskładkowe nie mogą
przekroczyć 1/3 długości udowodnionych okresów składkowych osiągniętych w Pol-
sce, czy 1/3 wszystkich „okresów ubezpieczenia” osiągniętych w trakcie kariery za-
wodowej ubezpieczonego - również w innych państwach objętych koordynacją. Roz-
strzygnięcie tej kwestii może mieć, jak wskazuje niniejsza sprawa, decydujące zna-
czenie dla możliwości nabycia prawa do emerytury. Odpowiedź na to pytanie zależy
przede wszystkim od przyjęcia określonej wykładni art. 45 ust. 1 rozporządzenia
1408/71 i art. 15 rozporządzenia 574/72. Za wykładnią przyjętą przez Sąd Apelacyj-
ny, wskazującą, że w myśl art. 5 ust. 2 ustawy emerytalnej, okresy nieskładkowe nie
mogą przekraczać 1/3 sumy polskich i zagranicznych okresów składkowych, prze-
mawia art. 45 ust. 1 rozporządzenia 1408/71, według którego w sytuacji, gdy po-
wstanie potrzeba uwzględnienia okresów ubezpieczenia ukończonych zgodnie z
ustawodawstwem innego państwa członkowskiego, właściwa instytucja uwzględnia
te okresy tak, jak okresy ukończone zgodnie z ustawodawstwem stosowanym przez
tę instytucję. W rezultacie metody sumowania okresów polskich i zagranicznych
przyjętej przez Sąd, okresy polskie i zagraniczne okresy składkowe byłyby uwzględ-
niane w pełnej wysokości. Z kolei zagraniczne okresy nieskładkowe byłyby traktowa-
ne na równi z polskimi okresami nieskładkowymi, co oznaczałoby, że łącznie krajowe
i zagraniczne okresy nieskładkowe nie mogłyby przekraczać jednej trzeciej sumy
krajowych i zagranicznych okresów składkowych. Wykładnia ta wydaje się również
zgodna z zasadą równego traktowania pracowników migrujących. Przyjęcie bowiem,
jak chce organ rentowy, że okresy nieskładkowe nie mogą przekroczyć 1/3 udowod-
7
nionych polskich okresów składkowych, oznaczałoby większe prawdopodobieństwo
uwzględnienia w mniejszym wymiarze okresów nieskładkowych w przypadku osób
migrujących niż w przypadku osób o stosunkowo długich okresach składkowych w
Polsce. Za wykładnią Sądu Apelacyjnego może także przemawiać norma wynikająca
z art. 46 ust. 2 lit a zdanie pierwsze rozporządzenia 1408/71, dotycząca liczenia
kwoty teoretycznej. Według tego przepisu „instytucja właściwa ustala teoretyczną
wysokość świadczenia, o które zainteresowany mógłby się ubiegać, gdyby wszystkie
okresy ubezpieczenia i/lub zamieszkania ukończone z uwzględnieniem ustawo-
dawstw Państw Członkowskich, którym podlegał pracownik najemny lub osoba pro-
wadząca działalność na własny rachunek, zostały ukończone w danym Państwie
Członkowskim z uwzględnieniem ustawodawstwa, które stosuje ona w dniu przyzna-
nia świadczenia.” Brzmienie tego przepisu wskazuje, że okresy uwzględnianie w in-
nych państwach powinny być traktowane jak okresy ubezpieczenia w Polsce, a więc
długość branych w Polsce pod uwagę okresów nieskładkowych powinna zależeć od
łącznej długości okresów w państwach objętych koordynacją. Z drugiej jednak strony,
co akcentuje organ rentowy, art. 15 ust. 1 lit. a rozporządzenia 574/72 stanowi, że do
okresów ubezpieczenia lub zamieszkania, ukończonych w czasie podlegania usta-
wodawstwu Państwa Członkowskiego (polskiemu), dodaje się okresy ubezpieczenia
lub zamieszkania ukończone w czasie ich podlegania ustawodawstwu wszystkich
pozostałych Państw Członkowskich, o ile jest konieczne powołanie ich w celu uzu-
pełnienia okresów ubezpieczenia lub zamieszkania w czasie podlegania ustawodaw-
stwu pierwszego Państwa Członkowskiego ze względu na uzyskanie, utrzymanie lub
przywrócenie prawa do świadczeń, pod warunkiem, że okresy te nie nakładają się na
siebie. Dosłowna wykładnia tego przepisu może więc uzasadniać tezę, że okresy
zagraniczne powinny być dodane do łącznego okresu wynikającego z zsumowania
okresów krajowych. Warto też zauważyć, że przy tej interpretacji uwzględnia się w
całości zagraniczne okresy ubezpieczenia, a zatem zarówno składkowe, jak i nie-
składkowe. Nie stosuje się zatem ograniczenia dotyczącego uwzględniania okresów
nieskładkowych wyłącznie do 1/3 wymiaru okresów składkowych. Miałoby to istotne
znaczenie w sytuacji (niewystępującej w niniejszej sprawie), gdy za granicą przypa-
dały również okresy nieskładkowe, które zgodnie z ustawodawstwem państwa, w
którym wystąpiły, uwzględniane są w celu stwierdzenia nabycia świadczenia. W re-
zultacie, w przypadku osób, które mają dostatecznie długie okresy tego rodzaju uzy-
8
skane za granicą, nabycie prawa do emerytury według reguły proponowanej przez
organ rentowy mogłoby być łatwiejsze.
W odpowiedzi na powyższe pytanie prawne Trybunał Sprawiedliwości wyro-
kiem z dnia 3 marca 2011 r. w sprawie C-440/09 orzekł, że: „Artykuł 45 ust. 1 rozpo-
rządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania
systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowa-
dzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczają-
cych się we Wspólnocie w wersji zmienionej i uaktualnionej rozporządzeniem Rady
(WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r. ze zmianami wprowadzonymi rozporządze-
niem (WE) nr 1992/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r.
należy interpretować w ten sposób, że przy ustalaniu minimalnego okresu ubezpie-
czenia wymaganego prawem krajowym w celu nabycia prawa do emerytury przez
pracownika migrującego instytucja właściwa danego państwa członkowskiego po-
winna uwzględnić, dla potrzeb ustalenia granicy, jakiej nie mogą przekroczyć okresy
nieskładkowe w stosunku do okresów składkowych, przewidzianej w uregulowaniu
tego państwa członkowskiego, wszystkie okresy ubezpieczenia osiągnięte przez pra-
cownika migrującego w trakcie kariery zawodowej, w tym okresy ubezpieczenia osią-
gnięte w innych państwach członkowskich.”
W uzasadnieniu Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że art. 45 ust. 1 rozporzą-
dzenia nr 1408/71 wymaga, aby instytucja właściwa państwa członkowskiego, które-
go ustawodawstwo uzależnia nabycie prawa do emerytury od ukończenia określone-
go minimalnego okresu ubezpieczenia, uwzględniała, jeśli jest to konieczne dla na-
bycia przez danego pracownika prawa do świadczenia, okresy ubezpieczenia lub
zamieszkania ukończone zgodnie z ustawodawstwem innego państwa członkow-
skiego tak, jakby były to okresy ukończone zgodnie z ustawodawstwem stosowanym
przez wspomnianą instytucję. Celem rozporządzenia nr 1408/71 jest zapewnienie w
Unii swobody przepływu pracowników oraz osób prowadzących działalność na wła-
sny rachunek, przy jednoczesnym poszanowaniu rozwiązań właściwych ustawodaw-
stwu poszczególnych państw w dziedzinie zabezpieczenia społecznego. W tym celu
przyjmuje ono jako zasadę równe traktowanie w odniesieniu do różnych ustawo-
dawstw krajowych oraz zmierza do zapewnienia w możliwie największym stopniu
równego traktowania wszystkich osób wykonujących pracę na terytorium danego
państwa członkowskiego, jak również do tego, by nie stawiać w niekorzystnej sytuacji
pracowników korzystających ze swobody przepływu. W niniejszej sprawie z akt
9
przedłożonych Trybunałowi wynika, że okresy składkowe ukończone w innym pań-
stwie członkowskim są uznawane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przy
ustalaniu okresu wymaganego do nabycia prawa do emerytury i są one dodawane
do całości wszystkich okresów składkowych ukończonych w Polsce. Jednak te same
okresy składkowe ukończone w innym państwie członkowskim nie są uwzględniane
przy ustalaniu granicy jednej trzeciej, której nie mogą przekraczać okresy nieskład-
kowe w stosunku do okresów składkowych. Niesporne jest, że pracownik taki jak w
sprawie przed sądem krajowym, który ukończył okresy składkowe w Polsce oraz w
innym państwie członkowskim, znajduje się z tej przyczyny w mniej korzystnej sytua-
cji niż pracownik, który wszystkie okresy składkowe ukończył w Polsce. W tych oko-
licznościach stosowanie prawa krajowego w taki sposób, jak uczynił to Zakład Ubez-
pieczeń Społecznych w sprawie głównej, powodujące - przy ustalaniu granicy jednej
trzeciej, której nie mogą przekroczyć okresy nieskładkowe w stosunku do okresów
składkowych - że pracownicy Unii, którzy skorzystali z prawa do swobodnego prze-
pływu, traktowani są w sposób mniej korzystny niż ci, którzy z tego prawa nie skorzy-
stali, może stanowić przeszkodę dla swobodnego przepływu pracowników i udarem-
nić stosowanie reguł sumowania zawartych w art. 45 rozporządzenia nr 1408/71. W
konsekwencji okresy składkowe ukończone przez Stanisławę T. w innym państwie
członkowskim powinny być traktowane na równi z okresami składkowymi ukończo-
nymi w Polsce, a tym samym ujęte w obliczeniu służącym ustaleniu granicy jednej
trzeciej, której nie mogą przekraczać okresy nieskładkowe w stosunku do okresów
składkowych. Odnośnie do przytoczonego przez rząd polski argumentu, zgodnie z
którym fakt nieuwzględnienia okresów składkowych ukończonych w innym państwie
członkowskim do celów ustalenia granicy jednej trzeciej, której nie mogą przekraczać
okresy nieskładkowe w stosunku do okresów składkowych, jest uzasadniony trudno-
ściami administracyjnymi i innymi względami natury praktycznej, Trybunał Sprawie-
dliwości stwierdził, że art. 39 ust. 3 WE pozwala jedynie na takie ograniczenia korzy-
stania z prawa do swobodnego przepływu pracowników, które mogą być uzasadnio-
ne względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia pu-
blicznego. Poza tymi wypadkami wyraźnie wskazanymi w traktacie żadna inna prze-
szkoda w swobodnym przepływie pracowników nie może znaleźć uzasadnienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
10
Skarga kasacyjna jest nieuzasadniona. Sąd Najwyższy przy rozpoznawaniu
niniejszej sprawy jest związany przedstawioną wyżej wykładnią art. 45 ust. 1 rozpo-
rządzenia nr 1408/71 dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 3
marca 2011 r. w sprawie C-440/09. Jak stwierdził Trybunał, przepis ten należy inter-
pretować w ten sposób, że przy ustalaniu minimalnego okresu ubezpieczenia wyma-
ganego prawem krajowym w celu nabycia prawa do emerytury przez pracownika mi-
grującego instytucja właściwa danego państwa członkowskiego powinna uwzględnić,
dla potrzeb ustalenia granicy, jakiej nie mogą przekroczyć okresy nieskładkowe w
stosunku do okresów składkowych, przewidzianej w uregulowaniu tego państwa
członkowskiego, wszystkie okresy ubezpieczenia osiągnięte przez pracownika mi-
grującego w trakcie kariery zawodowej, w tym okresy ubezpieczenia osiągnięte w
innych państwach członkowskich. W prawie polskim granicę tę określa art. 5 ust. 2
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), który stanowi,
że przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy
nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udo-
wodnionych okresów składkowych. Wobec tego trafnie Sąd Apelacyjny uznał, że w
myśl tego przepisu, okresy nieskładkowe uwzględniane przy ustalaniu prawa do
emerytury nie mogą przekraczać 1/3 sumy polskich i zagranicznych okresów skład-
kowych. Mając powyższe na uwadze należy więc uznać, że w celu ustalenia stażu
emerytalnego niezbędnego do nabycia prawa do emerytury przez pracownika mi-
grującego polski organ rentowy powinien uwzględnić okresy nieskładkowe ukończo-
ne w Polsce w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej sumy okresów składko-
wych w Polsce i w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej (art. 5 ust. 2
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych w związku z art. 45 ust. 1 rozporządzenia 1408/71 Rady EWG).
Wobec powyższego Sąd Najwyższy, na podstawie 39814
k.p.c. orzekł jak w
sentencji.
========================================