Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 24/11
POSTANOWIENIE
Dnia 29 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z wniosku M. P. i S. P.
przy uczestnictwie S. S. i innych, o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości
przez zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 czerwca 2011 r.,
zażalenia uczestniczki postępowania T. P.
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie II postanowienia
Sądu Okręgowego
z dnia 26 października 2010 r.,
oddala zażalenie
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 26 października 2010 r. zmienił na
skutek apelacji wnioskodawców M. i S. małżonków P. postanowienie Sądu
Rejonowego z dnia 28 grudnia 2009 r. i uwzględnił wniosek o stwierdzenie nabycia
przez nich przez zasiedzenie na zasadzie małżeńskiej wspólności ustawowej
własności nieruchomości położonej w C., stanowiącej część nieruchomości
należącej do uczestniczki postępowania T. P., obciążając tę uczestniczkę na
podstawie art. 520 § 3 zd. 1 k.p.c. obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania
odwoławczego na rzecz każdego z wnioskodawców.
Zaskarżonemu zażaleniem orzeczeniu o kosztach uczestniczka zarzuciła
„naruszenie:
- art. 520 § 3 zd. 1 k.p.c. poprzez brak dokonania subsumcji przepisu do
konkretnych okoliczności faktycznych sprawy;
- art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. poprzez brak należytego uzasadnienia
orzeczenia o kosztach;
- art. 102 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że po stronie uczestniczki postępowania
nie zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony”, uzasadniający nie obciążanie jej
w ogóle kosztami postępowania, w tym zastępstwa adwokackiego strony
przeciwnej przed sądem II instancji.”
Skarżąca podniosła, że nie składała apelacji i nie przyczyniła się do jej
wniesienia przez wnioskodawców. Wskazała przy tym, że Sąd nie określił, które
z jej wniosków zostały oddalone bądź też odrzucone, co świadczy o naruszeniu
art. 520 § 3 zd. 1 k.p.c. Uczestniczka zarzuciła, że Sąd, uzasadniając
rozstrzygnięcie o kosztach, ograniczył się wyłącznie do powołania tego przepisu
i nie wskazał przyczyn nałożenia na nią obowiązku zwrotu kosztów postępowania
za instancję odwoławczą, przez co naruszył art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 361
k.p.c. Skarżąca zarzuciła także, że Sąd nie zastosował art. 102 k.p.c. i nie ocenił
całokształtu okoliczności sprawy, a zwłaszcza jej sytuacji majątkowej i osobistej.
Wyjaśniła, że jest osobą samotną w podeszłym wieku, jej wyłącznym źródłem
utrzymania jest „jedna skromna emerytura w wysokości 1749,11 złotych” i nie może
ona ponieść kosztów postępowania bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania.
Skarżąca podniosła ponadto, że nie dała powodu do „wytoczenia sprawy”, nie
3
przewlekała jej i nie naraziła wnioskodawców na dodatkowe koszty, broniąc
jedynie swojej własności.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Chybiony jest zarzut naruszenia art. 520 § 3 zd. 1 k.p.c., w sprawie bowiem
zaistniały przesłanki, które uzasadniały jego zastosowanie. Zgodnie z tym
przepisem, jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na
uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu
kosztów poniesionych przez innego uczestnika. Sprzeczność taka wyraźnie
wystąpiła pomiędzy wnioskodawcami a skarżącą, zważywszy, że nieruchomość,
o stwierdzenie nabycia własności której małżonkowie P. wnosili, stanowiła część
nieruchomości należącej do skarżącej (por. uzasadnienie postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r., III CZ 46/10, Biul. SN 2011, nr 1, s. 12).
Sąd odwoławczy nie wskazał wprawdzie, który z wniosków skarżącej nie został
uwzględniony, nie ulega jednak wątpliwości, że chodziło o zawarty w odpowiedzi
na apelację wnioskodawców i podtrzymany na rozprawie wniosek o oddalenie
apelacji. Stanowisko skarżącej było w tym zakresie konsekwentne, już bowiem w
toku postępowania w pierwszej instancji sprzeciwiała się ona uwzględnieniu
żądania wnioskodawców. W tym kontekście obciążenie skarżącej obowiązkiem
zwrotu kosztów postępowania odwoławczego było niewadliwe.
Chociaż Sąd uzasadnił rozstrzygnięcia o kosztach w sposób nazbyt
powściągliwy, nie stanowiło to przeszkody do poddania tego orzeczenia kontroli
instancyjnej. W świetle okoliczności sprawy, wobec wyraźnego powołania podstawy
prawnej zaskarżonego rozstrzygnięcia, jego motywy były wystarczająco widoczne.
Z tego względu ocena trafności zarzutów dotyczących konstrukcji uzasadnienia
zaskarżonego postanowienia pozostawała bez wpływu na rozstrzygnięcie
zażalenia.
Niezasadnie skarżąca zarzuciła zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie
art. 102 k.p.c. Sąd drugiej instancji nie miał podstaw, aby brać pod uwagę
możliwość zastosowania tego przepisu w sprawie i nie oceniał pod jego kątem
okoliczności dotyczących sytuacji majątkowej i osobistej skarżącej wskazanych
w zażaleniu, gdyż w dniu orzekania nie były mu one znane. Ocena ich na obecnym
4
etapie postępowania także jednak nie prowadzi do wniosku, że w sprawie miał
miejsce szczególnie uzasadniony wypadek, o którym mowa w art. 102 k.p.c.,
uprawniający Sąd do nieobciążania skarżącej kosztami postępowania
apelacyjnego poniesionymi przez wnioskodawców. W przepisie tym chodzi
wyłącznie o sytuacje wyjątkowe (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
8 września 2010 r., II CZ 64/10, niepubl. oraz z dnia 3 lutego 2011 r., I CZ 171/10,
niepubl.). Sytuacja osobista ani majątkowa uczestniczki nie wskazują, że znajduje
się ona w szczególnie trudnym położeniu, które uzasadniałoby zastosowanie tego
przepisu. Należy dodać, że brak możliwości poniesienia kosztów postępowania bez
uszczerbku koniecznego utrzymania, na który skarżąca powołuje się w zażaleniu,
samodzielnie nie stanowi wystarczającej podstawy do odstąpienia od obciążenia
uczestniczki obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 września 2009 r., V CZ 43/09,
niepubl. oraz z dnia 23 września 2010 r., III CZ 36/10, niepubl.). W sprawie nie
stanowią jej także okoliczności związane z samym przebiegiem postępowania.
Z omówionych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji, na
podstawie art. 3941
§ 3 w zw. art. 39814
k.p.c.