Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 26/11
UCHWAŁA
Dnia 13 lipca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Karola L.
przeciwko Wodociągom sp. z o.o. z siedzibą w T.
i Gminie T.
o zapłatę, ewentualnie o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 13 lipca 2011 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 24 lutego 2011 r.,
„I. Czy po zmianie art. 49 Kodeksu cywilnego, dokonanej ustawą
z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 116, poz. 731), nadal uzasadniony
jest pogląd, wedle którego art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca
2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzaniu ścieków (tekst jednolity: Dz.U. z 2006 r., Nr 123, poz.
858 ze zm.) statuuje po stronie osoby, która z własnych środków
wybudowała urządzenia wodociągowe lub kanalizacyjne, roszczenie
wobec gminy lub przedsiębiorstwa wodociągowo - kanalizacyjnego
o zobowiązanie do odpłatnego przejęcia tego rodzaju urządzeń?
II. Czy fakt poniesienia kosztów budowy urządzeń, o których mowa
w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego oraz w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia
7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzaniu ścieków, tylko w określonej części w stosunku do
2
całości tych kosztów oznacza, że osoba je ponosząca nabywa
w stosunku do przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego,
przyłączającego przedmiotowe urządzenia do swojej sieci,
roszczenie o nabycie jedynie udziału w prawie własności urządzeń,
odpowiadającego wysokości kosztów wydatkowanych na ich
budowę, czy też okoliczność poniesienia przez daną osobę tylko
części kosztów wybudowania urządzeń eliminuje w całości jej
roszczenie o zobowiązanie do odpłatnego nabycia własności tego
rodzaju urządzeń?"
podjął uchwałę:
1. Podstawę roszczenia o zobowiązanie do odpłatnego
przeniesienia własności urządzeń wodociągowych lub
kanalizacyjnych stanowi - od chwili wejścia w życie ustawy
z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 116, poz. 731) - art. 49 § 2 k.c.
2. Jeżeli koszty budowy urządzeń, o których mowa w art. 49
§ 1 k.c., poniosło kilka osób, każdej z nich przysługuje - na
podstawie art. 49 § 2 k.c. - wobec przedsiębiorcy, który
przyłączył urządzenia do swojej sieci roszczenie o przeniesienie
za wynagrodzeniem udziału w prawie własności tych urządzeń.
Uzasadnienie
3
Wyrokiem z dnia 5 października 2010 r., Sąd Rejonowy oddalił powództwo
Karola L. przeciwko Wodociągom Sp. z o.o. w T. i Gminie T. o zapłatę kwoty 4.272
zł wraz z bliżej określonymi odsetkami, ewentualnie o zobowiązanie do złożenia
oświadczenia woli o przejęciu na własność za wymienioną kwotę odcinka sieci
kanalizacyjnej znajdującej się na nieruchomościach położonych w K., stanowiących
działki oznaczone nr 70/1, 70/2 i 65. Sąd Rejonowy uznał, że powodowi nie
przysługuje roszczenie przewidziane w art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001
r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst
jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze zm. – dalej jako u.z.z.w.) ponieważ
wykonany przez niego odcinek kanalizacyjny stanowi jedynie przyłącze, a nie jest
urządzeniem kanalizacyjnym w rozumieniu tej ustawy.
Przy rozpoznawaniu apelacji powoda powstały przytoczone wyżej
zagadnienia prawne budzące poważne wątpliwości, które Sąd Okręgowy
przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Sąd Okręgowy wskazał, że
przed nowelizacją art. 49 k.c., dokonaną ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie
ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731),
która weszła w życie z dniem 3 sierpnia 2008 r., w judykaturze Sądu Najwyższego
przeważał pogląd, że art. 31 ust. 1 u.z.z.w. stanowi podstawę prawną roszczenia o
zobowiązanie gminy lub przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego do
złożenia oświadczenia woli o odpłatnym nabyciu urządzeń wodociągowych i
kanalizacyjnych. Stanowisko to, aprobowane w piśmiennictwie, znajdowało oparcie
w wykładni celowościowej i funkcjonalnej art. 31 ust. 1 u.z.z.w. W ocenie Sądu
Okręgowego, nowelizacja art. 49 § 2 k.c., która expressis verbis statuuje po stronie
inwestora prawo domagania się przewłaszczenia określonych urządzeń na rzecz
przedsiębiorcy, w tym służących do doprowadzania wody i odprowadzania ścieków,
uzupełnia brak regulacji prawnej adekwatnej z punktu widzenia celów art. 31 ust. 1
u.z.z.w., i mimo iż zakresy obu wspomnianych przepisów nie w pełni się pokrywają,
art. 49 § 2 k.c. zdaje się stanowić kompleksowe i wyłączne unormowanie
roszczenia względem przedsiębiorcy o odpłatne nabycie własności urządzeń
służących do doprowadzania wody i odprowadzania ścieków.
Niezależnie od kwestii wyboru właściwej podstawy prawnej dochodzonego
roszczenia, Sąd Okręgowy wskazał, że nie ulega wątpliwości, iż przysługuje ono
4
osobie, która sfinansowała koszty budowy urządzeń. W art. 31 ust. 1 u.z.z.w.
chodzi bowiem o „osoby, które wybudowały z własnych środków urządzenia”, zaś
według art. 49 § 2 k.c. z żądaniem wystąpić może „osoba, która poniosła koszty
budowy urządzeń”. Wątpliwości powstają, gdy koszty budowy urządzeń zostały
poniesione przez kilka podmiotów, tak jak w rozpoznawanej sprawie, w której
bezsporne jest, że budowa odcinka kanalizacyjnego znajdującego się na wyżej
wymienionych nieruchomościach położonych w K. została sfinansowana nie tylko
przez powoda, lecz również przez pozwaną Gminę w części odpowiadającej kwocie
1.661,64 zł. Sąd Okręgowy wskazał na trzy możliwe rozwiązania tej kwestii.
Zgodnie z pierwszym, jeśli żaden podmiot nie poniósł w całości kosztów budowy
urządzenia, roszczenie o odpłatne nabycie jego własności nie powstaje. Według
drugiego rozwiązania, roszczenie takie przysługuje podmiotowi, który poniósł
największą część kosztów, względem którego pozostałe osoby mogą żądać zwrotu
nakładów lub dochodzić roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.
Rozwiązanie trzecie - które zdaniem Sądu powinno mieć zastosowanie - zakłada,
że podmiotowi ponoszącemu jedynie część kosztów budowy urządzenia
przysługuje roszczenie o odpłatne nabycie udziału we współwłasności tego
urządzenia. W braku stosunku umownego łączącego takie podmioty, wielkości
przysługujących im udziałów mogą zaś zostać określone na podstawie stosunku
poniesionych kosztów do całości, w drodze analogicznego zastosowania art. 193
§ 1 k.c., ewentualnie w oparciu o art. 197 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
I. Na gruncie poprzednio obowiązującego stanu prawnego, przed wejściem
w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. zmieniającej Kodeks cywilny, rozstrzygając
kwestię statusu prawnego urządzeń określonych w art. 49 k.c. Sąd Najwyższy
w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 8 marca 2005 r. (sygn. III CZP 105/05,
OSNC 2006, nr 10, poz. 159) przyjął, że art. 49 k.c. nie stanowi samoistnej
podstawy prawnej przejścia urządzeń służących do doprowadzania lub
odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz innych podobnych
urządzeń na własność właściciela przedsiębiorstwa przez ich połączenie z siecią
należącą do tego przedsiębiorstwa. Wejście w skład przedsiębiorstwa urządzeń
wymienionych w art. 49 k.c. prowadziło jedynie do wyłączenia tych urządzeń spod
5
działania zasady superficies solo cedit, wyrażonej w art. 48 i 191 k.c., natomiast
kwestia ich własności pozostawała poza zakresem uregulowania art. 49 k.c., który
nie określał ani podmiotu uprawnionego, ani tytułu prawnego przysługującego
względem takich urządzeń. Wyłączenie działania zasady superficies solo cedit
oznaczało jedynie, że własność wspomnianych urządzeń nie była pochłaniana
przez własność nieruchomości i urządzenia takie stanowiły rzeczy ruchome
samoistne albo rzeczy ruchome będące częściami składowymi. Według Sądu
Najwyższego, skutki przyłączenia do sieci przedsiębiorstwa urządzeń zależne były
od stopnia ich związania z instalacją sieci przedsiębiorstwa. Rozstrzygający był
stopień ich fizycznego i funkcjonalnego związania z taką instalacją. Odrębność
prawną zachowały jedynie takie urządzenia, których odłączenie nie powodowało
zakłóceń w funkcjonowaniu sieci przedsiębiorstwa. Jeśli zatem urządzenia zostały
tak dalece związane z instalacją sieci, że spełniały warunki określone w art. 47 § 2
k.c., wówczas z chwilą ich połączenia z instalacją sieci uzyskiwały status jej części
składowej. W konsekwencji Sąd Najwyższy przyjął, że urządzenia, które stały się
częścią składową instalacji sieci przedsiębiorstwa, stawały się własnością
właściciela instalacji. Inne urządzenia stanowiły odrębne rzeczy ruchome i o ich
własności mogły decydować strony umowy o przyłączenie do sieci, a w braku
umowy – pozostawały własnością dotychczasowego właściciela.
Wejście w życie nowych rozwiązań doprowadziło do zmiany
dotychczasowego stanowiska judykatury. Według znowelizowanego art. 49 § 2 k.c.,
osoba ponosząca koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich
właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do
swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba, że
w umowie strony postanowiły inaczej. Ponadto z żądaniem przeniesienia własności
tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca. Zgodnie z art. 49 § 1 k.c.,
urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu,
energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych
nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Sąd Najwyższy
w wyrokach z dnia 22 stycznia 2010 r. (sygn. akt V CSK 195/09, OSNC 2010, nr 7-
8, poz. 116 oraz sygn. akt V CSK 206/09, nie publ.), uznając w dalszym ciągu, że
od chwili wejścia w skład przedsiębiorstwa, własność wymienionych urządzeń nie
6
jest już pochłaniana przez własność nieruchomości, wskazał, że założenia przyjęte
w znowelizowanym art. 49 k.c. wykluczają przyjmowaną dotychczas konstrukcję
nabycia własności urządzeń przez połączenie z instalacją przedsiębiorstwa w taki
sposób, że stają się jej częścią składową. Urządzenia określone w art. 49 § 1 k.c.
z chwilą, gdy przez fizyczne połączenie z siecią przestają być częścią składową
nieruchomości, zachowują status samoistnych rzeczy ruchomych, mogących być
przedmiotem odrębnej własności i odrębnego obrotu. W ocenie Sądu Najwyższego,
świadczą o tym sformułowania art. 49 § 2 k.c. – „osoba, która poniosła koszty
budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem” – oraz art. 3053
§ 1 k.c. – „nabywcę urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c.”. Zatem urządzenia
takie, nawet gdyby ich ścisłe związanie z instalacją sieci przedsiębiorstwa
uzasadniać miało zastosowanie art. 47 § 2 k.c., nie stają się częściami składowymi
takiej instalacji. Według art. 49 § 2 k.c. wykazanie faktu poniesienia kosztów
budowy rozstrzyga o własności urządzeń, które w wyniku połączenia z siecią
przedsiębiorstwa nie należą już do części składowych nieruchomości i uzyskują
status samoistnych rzeczy ruchomych, wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Art.
49 § 2 k.c. przewiduje bowiem, że roszczenie o nabycie przez przedsiębiorcę
własności takich urządzeń przysługuje osobie, która poniosła koszty ich budowy
i jest ich właścicielem (podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 kwietnia
2011 r., V CSK 309/10, nie publ.).
Podzielając ten kierunek wykładni znowelizowanego art. 49 § 2 k.c. należy
przyjąć, że zdarzeniem prawnym, którego skutkiem jest nabycie własności
urządzeń określonych w art. 49 § 1 k.c., jest sfinansowanie kosztów ich budowy.
Oznacza to, że podmiotem roszczenia przysługującego na podstawie art. 49 § 2
k.c. jest osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń wchodzących w skład
przedsiębiorstwa, stając się ich właścicielem i to, jak trafnie podkreśla się
w piśmiennictwie, niezależnie od przysługujących jej uprawnień do nieruchomości.
Jeżeli osoba ta przeniesie własność urządzeń, które po połączeniu z siecią są
samoistnymi rzeczami ruchomymi, na rzecz osoby trzeciej, legitymowany z art. 49
§ 2 k.c. zdanie pierwsze k.c. będzie nabywca. Wykładnię tę wspiera uzasadnienie
projektu ustawy nowelizującej art. 49 k.c., według którego, na wypadek odmowy
zawarcia umowy przez przedsiębiorcę, roszczenie o nabycie takich urządzeń
7
przysługiwać będzie osobie, która sfinansowała ich budowę, natomiast jeśli osoba
ta odmawia zawarcia umowy – odpowiednie roszczenie będzie przysługiwać
przedsiębiorcy. Jeżeli zaś koszty ich budowy poniósł przedsiębiorca, stają się one
ex lege jego własnością (por. druk Nr 81, Sejm VI kadencji).
Pod użytym w art. 49 § 2 zd. 1 k.c., pojęciem poniesienia kosztów budowy
urządzeń, należy rozumieć typowe zdarzenia prawne, w szczególności czynności
prawne, z którymi ustawa łączy skutek w postaci nabycia własności rzeczy
ruchomych. Podobnie jak w przypadku własności, źródłem współwłasności są
zdarzenia prawne z którymi ustawa łączy skutek w postaci nabycia przez określone
podmioty udziałów we współwłasności rzeczy ruchomych. Jeśli zdarzenia takie
mogą zostać zakwalifikowane jako ponoszenie kosztów budowy urządzeń,
o których mowa w art. 49 § 1 k.c., to wówczas kwalifikacja ta dotyczy każdego
z współuprawnionych podmiotów. Nie musi przy tym być tak, jak wskazuje się
wariantowo w uzasadnieniu postanowienia o przedstawieniu zagadnienia
prawnego, że o wielkości udziału przysługującego we własności tych urządzeń
decyduje wyłącznie wysokość kosztów ich budowy poniesionych przez dany
podmiot. O wielkości przysługującego udziału, jak również o wzajemnych
uprawnieniach i obowiązkach współwłaścicieli rozstrzyga przede wszystkim treść
stosunku prawnego będącego podstawą współwłasności. W braku takich
postanowień przez odpowiednie zastosowanie art. 193 § 1 k.c. udziały we
współwłasności urządzeń powinno oznaczać się według wysokości poniesionych
kosztów ich budowy.
Istotną cechą współwłasności w częściach ułamkowych jest to, że każdy ze
współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych
współwłaścicieli (art. 198 k.c.) Z kolei roszczenie przewidziane w art. 49 § 2 zd. 1
k.c. polega nie na możliwości rozporządzania własnością lub udziałem we
współwłasności urządzenia, lecz przede wszystkim na możliwości przymuszenia
przedsiębiorcy, który przyłączył urządzenie do swojej sieci, do złożenia
oświadczenia woli o odpłatnym nabyciu – według brzmienia tego przepisu – jego
własności. Współwłaściciel urządzenia uprawniony do swobodnego rozporządzania
przysługującym mu udziałem jest jednocześnie uprawniony do samodzielnego
8
wystąpienia przeciwko przedsiębiorcy, który przyłączył urządzenia do swojej sieci,
z żądaniem nabycia tego udziału.
Jak wskazuje uzasadnienie projektu ustawy, celem wprowadzenia do
kodeksu cywilnego nowego unormowania było jednoznaczne określenie statusu
prawnego urządzeń przesyłowych. Poza przypadkiem, kiedy ponoszącym koszty
budowy urządzenia jest tylko przedsiębiorca, znowelizowany art. 49 § 2 k.c. nie
stanowi normatywnej podstawy do przyjęcia, że przedsiębiorca przyłączający
urządzenia do swojej sieci stawałby się jego wyłącznym właścicielem. Do tego
mogą doprowadzić inne środki prawne. W założeniu ustawodawcy umowa powinna
być zasadniczym instrumentem ukształtowania praw przedsiębiorcy do korzystania
z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. W braku porozumienia ustawa
przyznaje zarówno właścicielom urządzeń jak i przedsiębiorcom uprawnienia do
dochodzenia przed sądem przymusowego przeniesienie własności urządzeń tak
aby w ostatecznym wyniku ich własność uzyskał przedsiębiorca. Jeśli
przedsiębiorca uzyska w ten sposób jedynie udział we współwłasności urządzenia
przesyłowego wyjście ze współwłasności jest możliwe przede wszystkim w drodze
czynności prawnej lub też z mocy orzeczenia sądu. Nic też nie stoi na
przeszkodzie, aby przedsiębiorca dysponujący jedynie udziałem we współwłasności
urządzenia przesyłowego wystąpił na podstawie art. 49 § 2 zdanie drugie k.c.
wobec innych współwłaścicieli z żądaniem przeniesienia własności pozostałych
udziałów.
II. Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z.z.w.w., osoby, które wybudowały
z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne, mogą je
przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu,
na warunkach uzgodnionych w umowie. Dotychczasowa, utrwalona judykatura
Sądu Najwyższego, przyjmowała, że przepis ten pozwala na żądanie przed sądem
zawarcia umowy o nabycie własności urządzeń kanalizacyjnych na
przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne za odpowiednim wynagrodzeniem.
Stanowisko Sądu Najwyższego nie jest jednak jednolite w kwestii skutków
odmowy przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego zawarcia umowy
o nabycie własności urządzeń, o których stanowi art. 31 ust. 1 z.z.w.w. Według
9
pierwszego stanowiska, odmowa zawarcia takiej umowy powoduje jedynie
odpowiedzialność kontraktową (art. 471 k.c.), ponieważ sąd nie jest władny
rozstrzygać o treści takiej umowy, jeżeli strony procesu nie doszły w tej sprawie do
konsensu. Za takim poglądem Sąd Najwyższy opowiedział się w wyroku z dnia
2 marca 2006 r. (sygn. akt I CSK 83/05, nie publ.). Z kolei według drugiego
zapatrywania, wznoszącemu urządzenie własnym kosztem przysługuje wobec
przedsiębiorstwa roszczenie o zawarcie stosownej umowy. Pogląd taki został
wyrażony w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2003 r. (II CK 40/02,
Biul. SN 2003/8/7), z dnia 23 lipca 2003 r. (II CKN 346/01, nie publ.), z dnia
29 czerwca 2004 r. (II CK 404/03, Biuletyn SN 2004/12/8 ), z dnia 2 lipca 2004 r.
(II CK 420/03, Mon. Pr. 2005/14/709 ), z dnia 31 stycznia 2007 r. (II CNP 81/06,
OSNC 2007/12/479). Niezależnie od skutku jaki wywołuje odmowa zawarcia
umowy, w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego nie budzi wątpliwości zdanie, że
przedsiębiorstwo jest zobowiązane do zawarcia umowy o nabycie urządzenia,
o którym stanowi art. 31 ust. 1 z.z.w.w.
Z art. 49 § 2 k.c. wynika expressis verbis, że osoba, która poniosła koszty
budowy urządzeń przesyłowych i jest ich właścicielem, może żądać, aby
przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za
odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej.
Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także
przedsiębiorca. W uzasadnieniu projektu tej ustawy jednoznacznie nawiązuje się do
regulacji art. 31 ust. 1 z.z.w.w. jako niewystarczającej i budzącej w praktyce
wątpliwości, które powinna usunąć nowelizacja art. 49 k.c.
Dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego, który dokonywał
funkcjonalnej wykładni art. 31 ust. 1 z.z.w.w., wynikało z braku podstawy
normatywnej dla instytucji obowiązkowego zawarcia przez przedsiębiorstwo
wodociągowo-kanalizacyjne umowy o nabycie urządzenia kanalizacyjnego od
osoby, która je wybudowała na własny koszt. Po wejściu w życie art. 49 § 2 k.c.
można zatem twierdzić, że nie ma żadnego uzasadnienia teza, wedle której
żądanie nabycia urządzenia przesyłowego od przedsiębiorcy oparte jest wciąż na
art. 31 ust. 1 z.z.w.w., skoro ten pierwszy przepis jednoznacznie, w sposób nie
budzący wątpliwości, reguluje takie żądanie. Zgodnie z regułą lex posterior derogat
10
legi priori, art. 31 ust. 1 z.z.w.w. powinien być uznany za usunięty z systemu
prawnego.
Prima facie można jednak uznać, że art. 49 § 2 k.c. ma walor regulacji
ogólnej, odnoszącej się do wszelkiego rodzaju urządzeń przesyłowych, a nie tylko
wodno-kanalizacyjnych. Natomiast art. 31 ust. 1 z.z.w.w. jest przepisem
szczególnym, zawartym w szczególnej ustawie, dotyczącym tylko jednego
z rodzajów urządzeń, o których stanowi art. 49 § 1 k.c. Zgodnie z regułą lex
posterior generalis non derogat legi priori speciali, wejście w życie art. 49 § 2 k.c.
(przepisu późniejszego, ale ogólnego) nie usunęło więc art. 31 ust. 1 z.z.w.w.
(przepisu wcześniejszego, ale szczególnego). Artykuł 31 ust. 1 z.z.w.w. w ujęciu
interpretacyjnym Sądu Najwyższego powinien mieć zatem wciąż zastosowanie,
jako podstawa normatywna żądania zawarcia przez przedsiębiorcę umowy
o nabycie własności urządzeń, o których ten przepis stanowi.
Pogląd ten jednak nie zasługuje na akceptację. Artykuł 49 § 2 k.c. odsyła do
art. 49 § 1 k.c., który stanowi o urządzeniach służących do doprowadzenia lub
odprowadzania pary, gazu, energii elektrycznej a także płynów. Niewątpliwie
określenie to obejmuje urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne, służące według
art. 2 pkt 14 i 16 u.z.z.w. gospodarowaniu wodą i ściekami. Można wobec tego
uznać, że art. 31 ust. 1 z.z.w.w. nie jest przepisem szczególnym wobec art. 49 § 2
k.c. Ten ostatni, jako późniejszy, w myśl zasady lex posterior derogat legi priori,
wyłącza stosowanie art. 31 ust. 1 z.z.w.w.
Art. 49 k.c. dotyczy również sytuacji, w których odnośne urządzenia zostały
wybudowane i podłączone do sieci przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Retroaktywność
art. 49 k.c. nie narusza reguły wyrażonej w art. 3 k.c., gdyż wynika z celu regulacji,
jakim było uporządkowanie stanu prawnego związanego z podłączaniem
wymienionych w tym przepisie urządzeń do sieci przedsiębiorstwa (tak też Sąd
Najwyższy w wymienionych wyrokach dnia 22 stycznia 2010 r. zob. także
akceptujące retroaktywny charakter art. 31 z.z.w.w. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 2 marca 2006 r., I CSK 83/05, nie publ.; z dnia 23 lipca 2003 r., II CKN
346/01, nie publ.; z dnia 26 lutego 2003 r., II CK 40/02, Biul. SN 2003/8/7).
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 k.p.c. podjął uchwałę
jak na wstępie.
11