Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 34/11
POSTANOWIENIE
Dnia 24 sierpnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Hubert Wrzeszcz
SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Janiny K.
przeciwko Gminie W., Skarbowi Państwa - Staroście Powiatu W. i Wojewodzie M.
o wydanie działki,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 sierpnia 2011 r.,
zażalenia strony pozwanej Gminy W.
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie trzecim orzeczenia
Sądu Okręgowego
z dnia 18 listopada 2010 r.,
1. zmienia zaskarżone postanowienie w części dotyczącej
kosztów procesu należnych Gminie W. w ten sposób, że
zasądza od Janiny K. na rzecz Gminy W. kwotę 1200
(jeden tysiąc dwieście) zł tytułem zwrotu kosztów
procesu w postępowaniu apelacyjnym,
2. zasądza od Janiny K. na rzecz Gminy W. kwotę 150 (sto
pięćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów w postępowaniu
zażaleniowym.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 18 listopada 2010 r. Sąd Okręgowy, wobec cofnięcia
apelacji złożonej przez powódkę od wyroku Sądu Rejonowego w W. z dnia 11
maja 2010 r., umorzył postępowanie apelacyjne (pkt 1 postanowienia) i zniósł
wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego (pkt 3), w
uzasadnieniu powołując jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu przepis
art. 102 k.p.c.
Postanowienie rozstrzygające o kosztach procesu zaskarżyła zażaleniem
pozwana Gmina W. domagając się jego zmiany i zasądzenia od powódki na jej
rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym i oraz
zasądzenia kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione.
Zgodnie z art. 391 § 2 k.p.c., w razie cofnięcia apelacji sąd drugiej instancji
umarza postępowanie apelacyjne i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu.
Przy cofnięciu zaś pozwu, w myśl art. 203 § 2 i § 3 k.p.c., na żądanie pozwanego
powód zwraca mu koszty, a jeżeli cofnięcie nastąpiło poza rozprawą,
przewodniczący odwołuje wyznaczoną rozprawę i o cofnięciu zawiadamia
pozwanego, który może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek
o przyznanie kosztów. Z powyższego wynika, że zasadą jest, iż przy cofnięciu
pozwu obowiązek zwrotu kosztów procesu obciąża powoda, a przy cofnięciu
apelacji - stronę cofającą apelację. Wyjątkowo tylko obowiązek zwrotu kosztów
może nie obciążać strony cofającej pozew lub apelację. Ma to miejsce wówczas,
gdy cofnięcie pozwu wynikało z zaspokojenia powoda przez przeciwnika w toku
postępowania w pierwszej instancji, a cofnięcie apelacji z zaspokojenia przez
przeciwnika interesów skarżącego w postępowaniu apelacyjnym. W każdym z tych
przypadków konieczne jest wykazanie przez cofającego pozew lub apelację,
że wniesienie tych środków procesowych było niezbędne do celowego dochodzenia
praw lub celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.). Z uwagi na to, że nie obciążenie
cofającego pozew lub apelację kosztami postępowania jest wyjątkiem od zasady,
iż to on ponosi te koszty, na nim spoczywa ciężar wykazania, że zachodzą
wskazane wyżej, wyjątkowe, okoliczności uzasadniające nie obciążenie go
3
kosztami. Jeżeli zatem strona cofająca apelację nie chce być obciążona,
na żądanie strony przeciwnej, kosztami postępowania apelacyjnego, powinna
w piśmie cofającym apelację wykazać, że cofnięcie wynikało z zaspokojenia przez
przeciwnika w postępowaniu apelacyjnym jej interesów oraz że wniesienie apelacji
było niezbędne do dochodzenia praw lub obrony skarżącego (por. postanowienie
SN z dnia 11 grudnia 2009 r., V CZ 58/09, niepubl.). Odstępstwo od zasady
wynikającej z art. 203 § 2 k.p.c. (w związku z art. 391 k.p.c.), że to powód cofający
pozew lub strona cofająca apelację ponosi koszty procesu, może przybrać formę
rozstrzygnięcia właściwego dla art. 102 k.p.c. czyli sąd może nie obciążać powoda
kosztami należnymi pozwanemu.
W okolicznościach sprawy niniejszej, powódka cofając apelację sama
zgłosiła żądanie zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu, skarżąca zaś żądanie
zwrotu kosztów zgłosiła w odpowiedzi na apelację. Sąd umarzając postępowanie
apelacyjne, za skuteczny poczytał wniosek pozwanej o zasądzenie kosztów
zawarty w odpowiedzi na apelację, na co wskazuje brzmienie postanowienia skoro
w postanowieniu tym orzekł zarówno o kosztach powódki jak i pozwanych,
wzajemnie koszty te znosząc. Brzmienie zaskarżonego postanowienia odpowiada
więc treści normatywnej art. 100 k.p.c., nie było jednak podstawy do zastosowania
tego przepisu. Niemniej, wziąwszy pod uwagę rzeczywisty skutek zapadłego
rozstrzygnięcia i powołaną w uzasadnieniu rozstrzygnięcia jego podstawę prawną,
to jest art. 102 k.p.c. stwierdzić należy, że zamiarem Sądu było uwolnienie powódki
od obowiązku zapłaty pozwanej kosztów procesu. Mogło to jednak nastąpić
w okolicznościach wyżej podanych, tymczasem ani z treści pisma cofającego
apelację, ani z wypowiedzi pełnomocnika powódki na rozprawie apelacyjnej nie
wynikają okoliczności uzasadniające nie obciążanie powódki kosztami procesu,
a więc, że cofnięcie apelacji jest wynikiem zaspokojenia przez pozwaną interesów
skarżącej czy też, że wniesienie apelacji było niezbędne do dochodzenia jej praw.
Niewykazanie tych okoliczności oznaczało, że Sąd powinien był powódkę uznać za
stronę przegrywającą spór, w stosunku do której zastosowanie miał art. 98 § 1
k.p.c., statuujący, w zakresie kosztów procesu, zasadę odpowiedzialności za jego
wynik. Powódka przeto powinna być obciążona obowiązkiem zwrotu pozwanemu
4
kosztów procesu; zaniechanie orzeczenia o tych kosztach narusza zasadę
wynikającą z art. 203 § 3 k.p.c. (w związku z art. 391 § 2 k.p.c).
Mając zatem powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 386
§ 1 w związku art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c. oraz na podstawie § 6 pkt 4 w związku
z § 2 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.
1348, ze zm.) zmienił zaskarżone postanowienie i zasądził od powódki na rzecz
skarżącej należne jej w postępowaniu apelacyjnym koszty procesu obejmujące
wynagrodzenie pełnomocnika.
O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 98
§ 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1, art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c. oraz w związku z § 6 pkt
2 i § 13 ust. 2 pkt 2 powołanego rozporządzenia.