Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 84/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Józef Iwulski (sprawozdawca)
SSA Jolanta Frańczak
w sprawie z odwołania Z. G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wyłączenie z polskiego systemu ubezpieczeń społecznych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 września 2011 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 2 listopada 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od organu rentowego na
rzecz ubezpieczonego kwotę 120 (sto dwadzieścia) zl tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 17 listopada 2009 r., Sąd Okręgowy - Sąd Ubezpieczeń
Społecznych w K. oddalił odwołanie ubezpieczonego Z. G. od decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 listopada 2008 r., w której stwierdzono, że Z.
G. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlegał
obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym i
wypadkowemu) od dnia 1 lutego 2006 r. do dnia 15 września 2008 r.
Sąd Okręgowy - na podstawie akt rentowych, dokumentacji przedłożonej
przez odwołującego się oraz jego zeznań - ustalił, że ubezpieczony posiada
obywatelstwo polskie i niemieckie, zaś od 1989 r. mieszka w Niemczech. Z dniem
1 października 2005 r. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej na terenie
Niemiec w zakresie handlu urządzeniami i maszynami optycznymi i okulistycznymi.
Ubezpieczony od dnia 1 lutego 2006 r. rozpoczął prowadzenie tej działalności
również na terenie Polski, gdzie prowadzi kilka zakładów optycznych i gabinetów
okulistycznych. Od daty rozpoczęcia działalności gospodarczej w Niemczech do
końca lipca 2008 r. niemiecki urząd pracy opłacał za ubezpieczonego - jako osobę
bezrobotną - składki na jego ubezpieczenie społeczne. Ubezpieczony,
rozpoczynając działalność gospodarczą w Niemczech, posiadał status
bezrobotnego i otrzymał z tego tytułu dotację z niemieckiego urzędu pracy w
postaci opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Ów przywilej został cofnięty
z dniem 1 sierpnia 2008 r. Od tej daty ubezpieczony opłacał w ZUS składki z tytułu
prowadzonej działalności gospodarczej w Polsce. Sąd pierwszej instancji ustalił
ponadto, że zgodnie z treścią zaświadczenia wystawionego przez niemiecką
instytucję ubezpieczeniową (na formularzu E 101) ubezpieczony od dnia
1 października 2005 r. prowadzi działalność na własny rachunek i z tego tytułu w
okresie od 16 września 2008 r. do 15 września 2009 r. podlega, w zakresie
ubezpieczenia społecznego, ustawodawstwu niemieckiemu.
Przy takich ustaleniach Sąd pierwszej instancji uznał, że odwołanie nie
zasługuje na uwzględnienie. Powołując się na treść art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 13 pkt 4
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz
art. 13 ust. 2 lit. b i art. 14a ust. 1 lit. a rozporządzenia Rady (EWG) Nr 1408/71 z
3
dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia
społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na
własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie
(Dz. U.UE Polskie wydanie specjalne Tom 01, Rozdział 05, s. 35 ze zm., zwanego
dalej "Rozporządzeniem"), Sąd Okręgowy stwierdził, że gdy konkretna osoba
zwykle prowadzi działalność na własny rachunek na terytorium dwóch lub więcej
państw członkowskich, podlega ona ustawodawstwu tego państwa członkowskiego,
na terytorium którego zamieszkuje, o ile wykonuje część swojej działalności na
terytorium tego państwa członkowskiego. Zaświadczenie sporządzone na
formularzu E 101, wydawane przez właściwą instytucję państwa członkowskiego i
stwierdzające fakt podlegania ubezpieczonego konkretnemu systemowi
ubezpieczeń społecznych, eliminuje kolizje podlegania przez tę samą osobę kilku
systemom ubezpieczeniowym. Jest wiążące dla instytucji ubezpieczeniowych
innych państw członkowskich i wymaga ścisłej interpretacji. Zaświadczenie wydane
ubezpieczonemu przez instytucję zagraniczną obejmujące dany okres (z reguły
dwunastomiesięczny) powoduje, że w okresie ujętym w formularzu wobec
ubezpieczonego nie stosuje się polskich przepisów o zabezpieczeniu społecznym.
Na tej podstawie należało stwierdzić, że odwołujący się niewątpliwie podlegał
niemieckiemu ustawodawstwu ubezpieczeniowemu w okresie od 16 września 2008
r. do 15 września 2009 r., bowiem ten okres figurował na przedstawionym w
sprawie formularzu E 101. Skoro jednak odwołujący się nie przedłożył formularza E
101 za okres wcześniejszy (od 1 lutego 2006 r. do 15 września 2008 r.), to nie
można domniemywać, że również w tym okresie podlegał wyłączeniu z polskiego
systemu ubezpieczeń społecznych. W ocenie Sądu, podleganie przez
odwołującego się w Niemczech ubezpieczeniom społecznym z tytułu posiadania
statusu osoby bezrobotnej nie jest równoznaczne z podleganiem przez niego
ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.
Z tych względów należało uznać, że w spornym okresie odwołujący się podlegał
polskiemu systemowi ubezpieczeń jako osoba prowadząca pozarolniczą
działalność gospodarczą na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.
Wyrokiem z 2 listopada 2010 r., Sąd Apelacyjny - w uwzględnieniu apelacji
ubezpieczonego od wyroku Sądu pierwszej instancji - zmienił wyrok Sądu
4
Okręgowego i poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, iż
stwierdził, że odwołujący się nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom
społecznym w okresie od 1 lutego 2006 r. do 15 września 2008 r. z tytułu
prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Sąd odwoławczy zwrócił
uwagę na okoliczność, iż w przedłożonym przez odwołującego się zaświadczeniu
dotyczącym ustawodawstwa właściwego (formularzu E 101) niemiecka instytucja
potwierdziła, że odwołujący się prowadzi działalność na własny rachunek od 1
października 2005 r. i że będzie prowadzić tę działalność w Polsce
najprawdopodobniej od 16 września 2008 r. do 15 września 2009 r. oraz wskazała,
że odwołujący się nadal podlega ustawodawstwu niemieckiemu zgodnie z art. 14a
ust. 1 lit. a oraz art. 14a ust. 2 Rozporządzenia. Sąd Apelacyjny zgodził się z
apelującym co do tego, że Sąd pierwszej instancji niewadliwe ustalenia faktyczne
przypisał niewłaściwej normie prawa wspólnotowego, bowiem Sąd Okręgowy
niesłusznie uznał, że spór w przedmiotowej sprawie dotyczy wyjątku
przewidzianego w art. 14a ust. 1 lit. a Rozporządzenia. Z tego przepisu wynika tylko
tyle, że osoba, która zwykle pracuje na własny rachunek na terytorium jednego
Państwa Członkowskiego, a wykonuje (w ramach tej działalności) pracę (czynności)
na terytorium innego Państwa Członkowskiego, podlega nadal ustawodawstwu
pierwszego Państwa, pod warunkiem, że przewidywany okres wykonywania tej
pracy nie przekracza dwunastu miesięcy. Tymczasem odwołujący się, mający
miejsce zamieszkania w Niemczech, prowadzi na własny rachunek działalność
zarówno na terytorium Niemiec, jak i Polski. Zatem ustalenie właściwego
ustawodawstwa powinno nastąpić zgodnie z regulacją zawartą w art. 14a ust. 2
zdanie pierwsze Rozporządzenia, który stanowi, że osoba zwykle prowadząca
działalność na własny rachunek na terytorium dwóch lub więcej Państw
Członkowskich, podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego, na
terytorium którego zamieszkuje, jeżeli wykonuje jakąkolwiek część swojej
działalności na terytorium tego Państwa. W przypadku takiej osoby właściwa
instytucja tego Państwa Członkowskiego wydaje świadectwo potwierdzające
podleganie ubezpieczonego ustawodawstwu Państwa Członkowskiego i przekazuje
kopię tego świadectwa instytucji właściwej Państwa Członkowskiego, na którego
terytorium ubezpieczony prowadzi część swojej działalności. W zaświadczeniu
5
dotyczącym ustawodawstwa właściwego (formularzu E 101) wydanym w dniu 13
listopada 2008 r. na wniosek odwołującego się niemiecka instytucja poświadczyła,
że ubezpieczony "prowadzi działalność na własny rachunek od 1.10.2005 r. w M.,
będzie prowadzić działalność na własny rachunek przez okres, który będzie trwać
prawdopodobnie od 16.09.08 do 31.12.09 w Polsce. Osoba wymieniona powyżej
nadal podlega ustawodawstwu państwa niemieckiego zgodnie z art. 14a ust. 1 lit. a
i art. 14a ust. 2 rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 w okresie od 16.09.08 do
15.09.09". W ocenie Sądu odwoławczego, rozstrzygające dla ustalenia
ustawodawstwa właściwego są przepisy Rozporządzenia, a nie dane zawarte w
formularzu E 101, bowiem one tylko urzędowo poświadczają fakty wiadome
instytucji niemieckiej. W niespornych okolicznościach faktycznych sprawy została
zaś wypełniona dyspozycja normy art. 14a ust. 2 Rozporządzenia, co również
potwierdza instytucja niemiecka, stwierdzając, że odwołujący się od 1 października
2005 r. podlega ustawodawstwu niemieckiemu i będzie nadal mu podlegał w
okresie od 16 września 2008 r. do 15 września 2009 r. W konsekwencji należało
przyjąć, że ustawodawstwem właściwym dla odwołującego się w okresie objętym
zaskarżoną decyzją jest reżim prawny państwa niemieckiego, a tej oceny nie
podważa okoliczność, że obowiązkowe składki na ubezpieczenie z tytułu
prowadzonej przez niego działalności na własny rachunek do 31 lipca 2008 r.
opłacała Federalna Agencja Pracy, jak za osobę bezrobotną. Dla wyjaśnienia istoty
sporu ważne jest bowiem ustalenie właściwego ustawodawstwa, a nie ocena
prawidłowości zasad opłacania obowiązkowych składek ubezpieczeniowych
obciążających przedsiębiorców niemieckich.
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego organ rentowy zarzucił
obrazę: 1) art. 14a ust. 2 Rozporządzenia - wskutek przyjęcia, że w okolicznościach
sprawy została wypełniona dyspozycja tego przepisu oraz 2) art. 328 § 2 k.p.c. w
związku z art. 391 § 1 k.p.c. - przez niewskazanie w zaskarżonym wyroku podstawy
faktycznej rozstrzygnięcia, niewyjaśnienie przez Sąd Apelacyjny przyczyn, dla
których zgromadzonej w sprawie dokumentacji niemieckiej instytucji
ubezpieczeniowej opisującej przebieg ubezpieczenia odwołującego się i
potwierdzającej pobieranie przez niego w spornym okresie zasiłku dla
bezrobotnych, odmówił mocy dowodowej, w sytuacji gdy owa dokumentacja daje
6
podstawę do twierdzenia, że ubezpieczony jako osoba pobierająca to świadczenie
nie może być uznany za osobę prowadzącą działalność na własny rachunek w
oparciu o przepisy Rozporządzenia. W uzasadnieniu skargi organ rentowy wywiódł,
że okres objęty sporną decyzją - w świetle "dokumentów niemieckich instytucji
ubezpieczeniowych" - był okresem pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Tego
rodzaju sytuacja prawna "nie mieści się w pojęciu osoby prowadzącej działalność
na własny rachunek" a w konsekwencji nie uzasadnia zastosowania art. 14a ust. 2
Rozporządzenia. Zdaniem skarżącego organu, Sąd odwoławczy niesłusznie uznał
za pozbawioną znaczenia prawnego okoliczność, że składki na ubezpieczenia
społeczne za odwołującego się - jak za osobę bezrobotną - opłacała Federalna
Agencja Pracy w Niemczech. Osoba posiadająca taki status nie mieści się w
pojęciu "pracownika najemnego" ani "osoby prowadzącej działalność
gospodarczą", a w konsekwencji ów tytuł nie pozwala na wyłączenie osób
prowadzących działalność gospodarczą w Polsce z polskiego sytemu ubezpieczeń
społecznych. Dokonując zmiany orzeczenia Sądu pierwszej instancji, Sąd
Apelacyjny oparł się wadliwie na przedłożonym przez ubezpieczonego formularzu E
101, który nie obejmuje spornego okresu. Z kolei w materiale dowodowym sprawy
brakuje poświadczonych formularzy E 101 dotyczących tego okresu. Uznanie przez
Sąd za miarodajną treści formularza, który potwierdza podleganie prawu
niemieckiemu jednocześnie z mocy art. 14a ust. 1 lit a i art. 14a ust. 2
Rozporządzenia w sytuacji, gdy oba uregulowania nie mogą mieć równocześnie
zastosowania do tego samego okresu, musi budzić uzasadnione wątpliwości.
Ponieważ sporny okres obejmował pobieranie przez ubezpieczonego w Niemczech
zasiłku dla bezrobotnych, to w takim przypadku należy względem niego stosować
ustawodawstwo polskie, bowiem z zebranej w sprawie dokumentacji (w
szczególności z informacji i zaświadczeń instytucji niemieckich) nie wynika, aby w
niemieckim systemie zabezpieczenia społecznego pobieranie zasiłku dla
bezrobotnych w Niemczech mogło być uznane za równoznaczne z prowadzeniem
działalności na własny rachunek w tym kraju. Organ rentowy wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu celem
jej ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w
7
całości, jego zmianę i oddalenie apelacji ubezpieczonego oraz o zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną ubezpieczony wniósł o odmowę
przyjęcia jej do rozpoznania, ewentualnie o jej oddalenie oraz o zasądzenie na
rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Skarga kasacyjna jest nieuzasadniona, albowiem kreuje zarzuty w oparciu o
okoliczności faktyczne, które nie były objęte podstawą faktyczną orzekania przez
Sąd drugiej instancji. W szczególności za bezzasadny należy uznać zarzut obrazy
art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., bowiem Sąd odwoławczy - co wynika z
uzasadnienia jego orzeczenia - w pełni podzielił ustalenia faktyczne Sądu
Okręgowego, a jedynie uznał, że Sąd pierwszej instancji do tych ustaleń dobrał
niewłaściwą podstawę normatywną, określoną przepisami wspólnotowymi o
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Wbrew stanowisku organu
rentowego, Sąd odwoławczy "nie odmawiał mocy dowodowej" tym dowodom, które
zostały uznane w postępowaniu pierwszoinstancyjnym za podstawę faktyczną
wyrokowania. Z utrwalonego w judykaturze poglądu wynika zaś, iż art. 328 § 2
k.p.c. zastosowany odpowiednio do uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej instancji
(art. 391 § 1 k.p.c.) oznacza, że uzasadnienie to nie musi zawierać wszystkich
elementów uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji, ale takie elementy, które
ze względu na treść apelacji i na zakres rozpoznawanej sprawy wyznaczony
przepisami ustawy są potrzebne do rozstrzygnięcia sporu przez tenże sąd (por.
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2007 r., II CSK 244/07, LEX nr
487508 oraz z dnia 16 marca 2011 r., I UK 331/10, LEX nr 811826). W sytuacji, gdy
sąd drugiej instancji nie uzupełnia postępowania dowodowego ani, po rozważeniu
zarzutów apelacyjnych, nie znajduje podstaw do zakwestionowania oceny
dowodów i ustaleń faktycznych orzeczenia pierwszoinstancyjnego, może te
ustalenia przyjąć za podstawę faktyczną swojego rozstrzygnięcia. Wystarczające
jest wówczas, by stanowisko to znalazło odzwierciedlenie w uzasadnieniu
orzeczenia sądu odwoławczego (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia
8
2000 r., I CKN 356/98, LEX nr 50863 i z dnia 17 lipca 2009 r., IV CSK 110/09, LEX
nr 518138). To wymaganie całkowicie spełnia zaskarżone orzeczenie, umożliwiając
tym samym dokonanie kontroli kasacyjnej rozumowania Sądu Apelacyjnego
przyjętego w tym rozstrzygnięciu.
Z bezspornych okoliczności faktycznych sprawy zaś wynika, że
ubezpieczony w spornym okresie prowadził działalność gospodarczą zarówno na
terenie Niemiec, jak i Polski. Wbrew twierdzeniom zawartym w skardze, sporny
okres w świetle dokumentów wystawionych przez niemiecką instytucję
ubezpieczeniową wcale nie był "okresem pobierania zasiłku dla bezrobotnych", lecz
okresem za który niemiecki urząd pracy opłacał na rzecz odwołującego się składki
na ubezpieczenia społeczne (do końca lipca 2008 r.) "jak dla osoby bezrobotnej".
To ustalenie wiąże Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym (art. 39813
§ 2
k.p.c.), zatem pozostaje miarodajne dla oceny drugiego z powołanych w skardze
zarzutów (art. 14a ust. 2 Rozporządzenia).
Zasadniczą ideą, która przyświecała wejściu w życie Rozporządzenia, było
wprowadzenie zasady, w myśl której pracownicy najemni i osoby prowadzące
działalność na własny rachunek przemieszczające się we Wspólnocie powinny być
objęte systemem zabezpieczenia społecznego tylko jednego Państwa
Członkowskiego, po to aby uniknąć zbiegu właściwych ustawodawstw i
wynikających z tego komplikacji (art. 13 ust. 1 Rozporządzenia). Co do zasady,
osoba prowadząca działalność na własny rachunek na terytorium jednego Państwa
Członkowskiego powinna podlegać ustawodawstwu tego państwa, nawet jeżeli
zamieszkuje na terytorium innego Państwa Członkowskiego (art. 13 ust. 2 lit. b
Rozporządzenia). Należy jednak pamiętać, że wskazana zasada ulega modyfikacji
określonej - w szczególności - w art. 14a ust. 2 Rozporządzenia. W myśl tego
przepisu osoba zwykle prowadząca działalność na własny rachunek na terytorium
dwóch lub więcej Państw Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa
Członkowskiego, na terytorium którego zamieszkuje, jeżeli wykonuje jakąkolwiek
część swojej działalności na terytorium tego Państwa. Jeżeli nie prowadzi
działalności na terytorium Państwa Członkowskiego, które zamieszkuje, podlega
ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, na którego terytorium prowadzi swoją
9
główną działalność. Kryteria służące do określenia głównej działalności
ustanowione są w rozporządzeniu określonym w art. 98 Rozporządzenia.
Nie ulega wątpliwości, że skoro odwołujący się wykonywał działalność
gospodarczą zarówno na terytorium Niemiec, jak i Polski, to miał do niego
zastosowanie przepis art. 14a ust. 2 zdanie pierwsze Rozporządzenia. Ponieważ
ubezpieczony zamieszkiwał w spornym okresie i nadal zamieszkuje w Niemczech,
to właściwym w jego przypadku było ustawodawstwo niemieckie, a nie polskie,
albowiem z ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie wcale nie wynika, by w
spornym okresie ubezpieczony zaniechał prowadzenia działalności na własny
rachunek w Niemczech. Tej oceny nie może zmienić fakt, iż do dnia 31 lipca 2008 r.
odwołujący się nie opłacał samodzielnie, z własnych środków, składek do
niemieckiego systemu ubezpieczeniowego i że czyniła to za niego Federalna
Agencja Pracy.
Ponadto należy zwrócić uwagę na okoliczność, iż na formularzu E 101
wystawionym w dniu 13 listopada 2008 r. niemiecka instytucja ubezpieczeniowa
potwierdziła fakt nieprzerwanego prowadzenia przez ubezpieczonego na terenie
Niemiec od dnia 1 października 2005 r. działalności na własny rachunek, co
powodowało - jej zdaniem - podleganie ubezpieczonego ustawodawstwu
niemieckiemu (k. 25-26). To ustalenie nie zostało w żaden sposób
zakwestionowane przez ZUS w przepisanym do tego trybie. Tymczasem - jak
wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (poprzednio:
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości) - tak długo jak certyfikat E 101 nie
zostanie cofnięty lub uznany za nieważny, jest on wiążący dla właściwej instytucji w
państwie członkowskim, do którego osoba prowadząca działalność na własny
rachunek wjeżdża w celu wykonywania pracy (por. wyrok z dnia 30 marca 2000 r. w
sprawie C-178/97, Barry Banks i inni przeciwko Theatre Royal de la Monnaie, ECR
2000, s. I-2005; LEX nr 82737). Właściwa instytucja państwa członkowskiego, która
wydała certyfikat, jest obowiązana ponownie rozważyć, czy został on poprawnie
wydany i - jeżeli to konieczne - cofnąć certyfikat nawet ze skutkiem retroaktywnym,
jeżeli właściwa instytucja państwa członkowskiego, w którym osoba prowadząca
działalność na własny rachunek wykonuje pracę, wyrazi wątpliwości do
poprawności faktów, na których oparty jest certyfikat, i w konsekwencji wątpliwości
10
co do zawartych w nim informacji, w szczególności dlatego, że informacje te nie
odpowiadają wymogom zawartym w art. 14a ust. 1 lit. a Rozporządzenia. Pogląd o
tym, że zaświadczenie wydane przez instytucję danego Państwa Członkowskiego
musi być uwzględniane przez właściwą instytucję oraz sądy innego Państwa
Członkowskiego dopóki nie zostanie wycofane lub nie zostanie stwierdzona jego
nieważność, został podtrzymany również w innych orzeczeniach Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej (por. wyroki z dnia 10 lutego 2000 r. w sprawie C-
202/97, Fitzwilliam Executive Search Ltd prowadzący działalność pod nazwą
"Fitzwilliam Technical Services (FTS)" przeciwko Bestuur van het Landelijk Instituut
Sociale Verzekeringen, ECR 2000, s. I-883; Monitor Prawniczy 2005 nr 3-dodatek;
z dnia 11 listopada 2004 r. w sprawie C-372/02, Roberto Adanez-Vega przeciwko
Bundesanstalt flir Arbeit, ECR 2004, s. I-10761 oraz z dnia 26 stycznia 2006 r. w
sprawie C-2/05, Rijksdienst voor Sociale Zekerheid przeciwko Herbosch Kiere NV,
ECR 2006, s. I-1079).
Skoro organ rentowy właściwy dla polskiego systemu ubezpieczeń
społecznych w żaden sposób nie kwestionował poprawności faktów dotyczących
przebiegu ubezpieczenia odwołującego się a stwierdzonych na formularzu
wystawionym w dniu 13 listopada 2008 r. (w szczególności nie zgłosił swych
wątpliwości bezpośrednio niemieckiemu organowi, który wydał przedmiotowe
zaświadczenie), to nie może obecnie powoływać się na okoliczność, że odwołujący
się w spornym okresie nie prowadził w Niemczech działalności na własny rachunek,
wobec czego nie podlegał niemieckiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń
społecznych.
Należy przy tym zwrócić uwagę na trafny pogląd, jaki wyraził Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 2 marca 2010 r., II UK 233/09 (OSNP 2011 nr 17-18, poz. 234), w
którym przyjął, iż przepis art. 14a ust. 2 Rozporządzenia dotyczy osób
wykonujących pracę (działalność na własny rachunek) w różnych państwach
członkowskich w tym samym czasie (jednocześnie) i w związku z tym często
przekraczających granice wewnętrzne Wspólnoty. Stąd przedsiębiorca
zarejestrowany i mieszkający w Polsce, wykonujący działalność na terytorium
więcej niż dwu państw członków Unii podlega ubezpieczeniu społecznemu w
Polsce, jeżeli tu wykonuje część tej działalności, nawet w niewielkim rozmiarze. Z
11
kolei zakwalifikowanie konkretnej osoby jako "pracownika" lub "pracującego na
własny rachunek" w rozumieniu Rozporządzenia należy do krajowego systemu
zabezpieczenia społecznego, któremu podlega dana osoba, tak samo jak ustalenie
znaczenia pojęć "praca wynagradzana" i "praca na własny rachunek". Owe pojęcia
należy rozumieć w taki sposób, jak te rodzaje pracy rozumiane są przy stosowaniu
ustawodawstwa z dziedziny zabezpieczenia społecznego danego państwa
członkowskiego, na którego terytorium ta praca jest wykonywana (por. wyrok ETS z
dnia 30 stycznia 1997 r. w sprawie C-221/95, Institut National d§Assurances
Sociales pour Travailleurs Indépendants (Inasti) przeciwko Claude Hervein i
Hervillier S.A., ECR 1997, s. I-609). Definicje te mogą różnić się od tych zawartych
w prawie pracy, ale muszą być utrzymane jako jedyne właściwe. Tak więc o tym,
czy w spornym okresie, objętym decyzją organu rentowego, odwołujący się
posiadał status bezrobotnego, czy też był osobą prowadzącą własną działalność
gospodarczą (pomimo tego, że to Federalna Agencja Pracy odprowadzała na jego
rzecz składki do niemieckiego systemu ubezpieczeniowego) decydują wyłącznie
przepisy prawa niemieckiego, a nie polskiego, jak błędnie twierdzi skarżący.
Skoro w spornym formularzu E-101 niemiecka instytucja ubezpieczeniowa
wyraźnie potwierdziła fakt zamieszkiwania oraz prowadzenia przez odwołującego
się działalności na własny rachunek na terytorium Niemiec a organ rentowy
uprzednio nie zgłosił wątpliwości co do podanych tam faktów, to objęcie
odwołującego się obowiązkiem ubezpieczenia społecznego na podstawie
przepisów polskiego ustawodawstwa z zakresu ubezpieczeń społecznych za okres
od dnia 1 lutego 2006 r. do dnia 15 września 2008 r. - co nastąpiło w spornej decyzji
- było wadliwe. Rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego korygujące to ustalenie jest
trafne.
Z powołanych względów Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną na
podstawie art. 39814
k.p.c. i orzekł o kosztach postępowania kasacyjnego na
podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców
prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.
1349 ze zm.).