Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 września 2011 r.
II PK 33/11
Do stosunku pracy adiunkta bez stopnia naukowego doktora habilitowa-
nego, mianowanego na czas nieokreślony, po upływie okresu zatrudnienia
przewidzianego w statucie uczelni nie ma zastosowania zakaz wypowiadania
umowy o pracę w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy z art. 41 k.p.
(art. 120 i art. 125 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyż-
szym, Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm. w związku z art. 5 k.p. i art. 136 ust. 1 tego
Prawa).
Przewodniczący SSN Zbigniew Korzeniowski, Sędziowie SN: Zbigniew
Myszka, Romualda Spyt (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 września
2011 r. sprawy z powództwa Sylwii B. przeciwko Uniwersytetowi Z. w Z.G. o uznanie
za bezskuteczne wypowiedzenia stosunku pracy, na skutek skargi kasacyjnej po-
wódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zie-
lonej Górze z dnia 19 października 2010 r. […]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2010 r. Sąd Rejonowy w Zielonej Górze oddalił
powództwo Sylwii B. domagającej się uznania za bezskuteczne wypowiedzenia sto-
sunku pracy dokonanego przez pozwany Uniwersytet Z. w Z.G.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka została zatrudniona w Uniwersytecie Z. na
podstawie mianowania na czas nieokreślony z dniem 2 stycznia 1991 r. Od 1 lutego
1999 r. pracowała na stanowisku adiunkta na Wydziale […], obecnie w Katedrze […].
Powódka w czasie trwania stosunku pracy korzystała z urlopu dla poratowania zdro-
wia w okresie od 1 października 2008 r. do 31 stycznia 2009 r. oraz od 1 lutego 2009
r. do 30 czerwca 2009 r. W dniu 7 października 2009 r. w Dziale Osobowym Uniwer-
2
sytetu Z. powódka otrzymała zaświadczenie, że posiada uprawnienia do urlopu dla
poratowania zdrowia.
Uchwałą […] z dnia 25 listopada 2009 r. Senat Uniwersytetu Z. wyraził zgodę
na rozwiązanie z powódką stosunku pracy na podstawie art. 125 ustawy z dnia 27
lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) oraz
§ 121 ust. 2 w związku z § 205 ust. 3 statutu Uniwersytetu Z. Uchwała Senatu
poprzedzona została uchwałą Rady Wydziału […] z dnia 27 października 2009 r.
W dniu 27 listopada 2009 r. pozwany doręczył powódce wypowiedzenie sto-
sunku pracy ze skutkiem na dzień 28 lutego 2010 r., z uwagi na upływ 9-letniego
okresu na uzyskanie stopnia doktora habilitowanego w czasie zatrudnienia na sta-
nowisku adiunkta na czas nieokreślony.
Wniosek powódki o udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia od 10 listopada
2009 r. do 11 kwietnia 2010 r. wraz z orzeczeniem o potrzebie udzielenia nauczycie-
lowi urlopu dla poratowania zdrowia z dnia 9 listopada 2009 r. wpłynął do Uniwersy-
tetu Z. po dokonanym wypowiedzeniu stosunku pracy, tj. 3 grudnia 2009 r. o godz.
1230
. Rektor udzielił powódce urlopu od dnia następnego, to jest od 4 grudnia 2009 r.
do 28 lutego 2010 r. Na okres od 1 listopada 2009 r. do 4 stycznia 2010 r. powódka
uzyskała zwolnienie lekarskie od pracy, które wpłynęło do pozwanego w dniu 28
grudnia 2009 r.
W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Rejonowy uznał, że podana przyczyna
rozwiązania stosunku pracy jest prawdziwa, gdyż powódka w ciągu 9 lat zatrudnienia
na stanowisku adiunkta na Wydziale […], obecnie w Katedrze […], nie uzyskała stop-
nia doktora habilitowanego. Odnosząc się do wyliczenia terminu Sąd wskazał, że już
na dzień 31 października 2009 r. ziściły się warunki do dokonania wypowiedzenia. W
tym bowiem dniu powódka, wbrew jej twierdzeniom, nie była na urlopie zdrowotnym,
który mógłby uniemożliwiać pozwanemu złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 41 k.p., Sąd pierwszej instancji wska-
zał, że zgodnie z art. 136 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym w sprawach
dotyczących stosunku pracy pracowników uczelni nieuregulowanych w ustawie, sto-
suje się przepisy ustawy Kodeks pracy. Przywołując orzecznictwo Sądu Najwyższe-
go dotyczące nieobowiązującej już ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie
wyższym oraz ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, Sąd uznał, że
przepis art. 41 k.p. nie znajduje w ogóle zastosowania do nauczycieli mianowanych.
Powódka zaskarżyła ten wyrok w całości apelacją, zarzucając mu naruszenie
3
prawa materialnego, tj. art. 41 k.p., poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe za-
stosowanie, polegające na przyjęciu, iż ochrona stosunku pracy przewidziana w
omawianym przepisie nie znajduje zastosowania w odniesieniu do stosunków pracy
na podstawie mianowania zawartych na podstawie Prawa o szkolnictwie wyższym;
sprzeczność ustaleń faktycznych z zebranym materiałem dowodowym, przejawiającą
się uznaniem, iż upływ 9-letniego terminu na uzyskanie przez powódkę stopnia dok-
tora habilitowanego mijał dnia 31 października 2009 r., podczas gdy ze zgromadzo-
nego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż termin ten minął 11 kwietnia 2010
r., a nadto sam pozwany wskazał termin późniejszy niż ten przyjęty przez Sąd, tj.
dzień 28 lutego 2010 r., w konsekwencji powyższego w dacie dokonania wypowie-
dzenia, tj. dnia 27 listopada 2009 r. nie została spełniona wyżej wymieniona prze-
słanka rozwiązania stosunku pracy oraz obrazę przepisów postępowania, tj. art. 233
§ 1 k.p.c., polegającą na braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego
oraz niewłaściwej jego ocenie, poprzez uznanie za niewiarygodne twierdzeń powódki
o poinformowaniu jej przez pracowników Działu Osobowego Uniwersytetu Z. o moż-
liwości złożenia ustnego wniosku o przyznanie urlopu dla poratowania zdrowia, w
sytuacji gdy odmienny wniosek wypływa ze zgromadzonego w sprawie materiału do-
wodowego, w szczególności zeznań powódki oraz dokumentów „pisma rektora z dnia
7 października 2009 r." i „zaświadczenia o zwiększeniu liczby godzin prowadzonych
zajęć w II semestrze".
Wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia i przywrócenie jej do pracy na
dotychczasowych warunkach pracy i płacy, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania
oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu według
norm przepisanych.
Wyrokiem z dnia 19 października 2010 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Zielonej Górze oddalił apelację. Sąd Okręgowy w pełni podzielił
ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu pierwszej instancji, za wyjątkiem
ustalenia daty upływu 9-letniego terminu na uzyskanie stopnia doktora habilitowane-
go. Wskazał, że ponieważ zatrudnienie na zasadzie mianowania na stanowisko ad-
iunkta powódka rozpoczęła u pozwanego z dniem 1 lutego 1999 r., to 9-letni termin
na uzyskanie stopnia doktora habilitowanego - uwzględniając okresy urlopów zdro-
wotnych - upłynął z dniem 31 lipca 2009 r.
Odnosząc się do kwestii naruszenia art. 41 k.p., Sąd drugiej instancji nawiązał
4
do stanowiska Sądu Najwyższego, wskazując, że wykładnia gramatyczna art. 41
k.p., który stanowi, iż pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie
urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracow-
nika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o
pracę bez wypowiedzenia, nie pozostawia wątpliwości, że przewidziane w tym prze-
pisie zakazy dotyczą wypowiadania umów o pracę, a zatem nie dotyczą wypowiada-
nia stosunków pracy opartych na innych niż umowa o pracę podstawach nawiązania i
realizowania takich stosunków prawnych. Oznacza to, że zakazy wypowiadania
umów o pracę zawarte w art. 41 k.p. nie mają waloru zasady generalnej oddziałującej
normatywnie na pozaumowne stosunki pracy.
Wyrok ten został zaskarżony przez powódkę skargą kasacyjną w całości. Za-
rzucono mu naruszenie prawa materialnego - art. 41 k.p. w związku z art. 136 ust. 1
ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r., poprzez jego błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na niezasadnym przyjęciu, iż
ochrona stosunku pracy polegająca na zakazie wypowiedzenia umowy o pracę w
czasie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z powodu choroby, nie
znajduje zastosowania do stosunków pracy zawartych na podstawie mianowania
zawiązanych na podstawie Prawa o szkolnictwie wyższym.
W uzasadnieniu wskazano, że w ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o
szkolnictwie wyższym ustawodawca zrezygnował z uregulowań zawartych w ustawie
poprzednio obowiązującej (z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym).
Wskazał jedynie, na jakiej podstawie i z jakich przyczyn rozwiązaniu ulec może sto-
sunek pracy zawarty na podstawie mianowania. Zaniechał przy tym wskazywania
expressis verbis uprawnień przysługujących pracownikowi w razie niesłusznego roz-
wiązania stosunku pracy, odsyłając w tym zakresie na mocy art. 136 ust. 1 ustawy z
dnia 27 lipca 2005 r. do roszczeń wynikających z Kodeksu pracy. Należy zatem
uznać, iż wskazywane odesłanie znajduje zastosowanie także w odniesieniu do
ochrony stosunku pracy przewidzianej przepisami kodeksowymi między innymi art.
41 k.p.
Odnosząc się do przywołanego przez Sąd Okręgowy wyroku Sądu Najwyż-
szego z dnia 7 grudnia 2006., I PZP 4/06, skarżąca podkreśliła także, iż jako zapadły
na gruncie ustawy Karta Nauczyciela, nie znajduje on zastosowania w niniejszej
sprawie. Materia dotycząca stosunku pracy nauczyciela akademickiego uregulowana
została szczegółowo w ustawie odrębnej - Prawo o szkolnictwie wyższym. Nie ma
5
zatem żadnych podstaw, „by w drodze analogii legis” stosować orzecznictwo wypra-
cowane na gruncie ustawy Karta Nauczyciela.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionej podstawy. Stosownie do treści art.
5 k.p., jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy
szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepi-
sami. Przepis ten określa relację między przepisami Kodeksu pracy a przepisami
pragmatyk służbowych. Powtórzenie jego treści normatywnej zawarte jest w art. 136
ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. W jego myśl w sprawach dotyczących
stosunku pracy pracowników uczelni, nieuregulowanych w ustawie, stosuje się prze-
pisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy. Wynikająca z tych norm
prawnych zasada stanowi, że jeśli istnieje „materia nieuregulowana” pragmatyką, to
w tym zakresie mają wprost zastosowanie regulacje Kodeksu pracy. W związku z
powołanymi przepisami należy rozważyć, czy regulacja dotycząca rozwiązania za
wypowiedzeniem stosunku pracy mianowanego nauczyciela akademickiego w usta-
wie Prawo o szkolnictwie wyższym ma charakter regulacji zupełnej, czy też jest to
regulacja niepełna.
W stosunku do nauczycieli akademickich w ustawie zostały zamieszczone
dwa odesłania. Pierwsze, zawarte w art. 128 ustawy dotyczy nauczycieli akademic-
kich zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, przewiduje, że „rozwiązanie lub
wygaśnięcie umowy o pracę z nauczycielem akademickim następuje na zasadach
określonych w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr
21, poz. 94, z późn. zm.), z tym że rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem
następuje z końcem semestru”, a zatem tej kategorii nauczycieli dotyczy bez wątpie-
nia art. 41 k.p., kreujący zakaz wypowiadania umowy o pracę podczas usprawiedli-
wionej nieobecności pracownika w pracy. Ustawodawca jednoznacznie dał w ten
sposób wyraz temu, że w stosunku do tej grupy pracowników regulacja dotycząca
ustania stosunku pracy nie jest zupełna, co zresztą nie budzi wątpliwości w świetle
treści przepisów Działu III, Rozdziału 2 ustawy (stosunek pracy pracowników
uczelni), które w zasadzie dotyczą mianowanych nauczycieli akademickich. Nato-
miast odesłanie dotyczące mianowanych nauczycieli akademickich obejmuje przyto-
czony wyżej przepis art. 136 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Z jednej
6
więc strony nie ma wyraźnego wskazania o niepełności regulacji dotyczącej ustania
stosunku pracy mianowanego nauczyciela akademickiego, co już stanowi jedną z
przesłanek prowadzących do wniosku, że ta kwestia w pragmatyce służbowej została
uregulowana w sposób kompletny. Z drugiej zaś strony szczegółowy zakres regulacji
dotyczący rozwiązania stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim
również stanowi podstawę do wnioskowania, że materia ta została uregulowana w
całości w pragmatyce służbowej.
Przepis art. 124 Prawa o szkolnictwie wyższym stanowi, że rektor może roz-
wiązać za wypowiedzeniem stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademic-
kim w przypadku: czasowej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, jeżeli
okres tej niezdolności przekracza okres zasiłkowy, a w przypadku stwierdzenia przez
uprawnionego lekarza poprawy stanu zdrowia i możliwości powrotu do pracy, jeżeli
okres ten przekracza dwa lata (pkt 1), wszczęcia postępowania w sprawie likwidacji
uczelni (pkt 2), otrzymania przez nauczyciela akademickiego, w okresie nie krótszym
niż rok, dwóch kolejnych ocen negatywnych, o których mowa w art. 132 ust. 1 i 2 (pkt
3), podjęcia dodatkowego zatrudnienia lub prowadzenia działalności gospodarczej,
bez uzyskania zgody rektora, o której mowa w art. 129 ust. 1 (pkt 4), niezawiadomie-
nia rektora o podjęciu dodatkowego zatrudnienia lub prowadzeniu działalności go-
spodarczej, o którym mowa w art. 129 ust. 6 (pkt 5). Stosunek pracy z mianowanym
nauczycielem akademickim może być rozwiązany również z innych ważnych przy-
czyn, po uzyskaniu zgody organu kolegialnego wskazanego w statucie uczelni (art.
125).
W rozpoznawanej sprawie chodzi o wypowiedzenie stosunku pracy z miano-
wania po upływie przewidzianego w statucie uczelni okresu zatrudnienia na stanowi-
sku adiunkta. Przekroczenie tego okresu nie jest w skardze kwestionowane. Powód-
ka była mianowana na czas nieokreślony, lecz jej stosunek znacznie różnił się od
typowego stosunku pracy powstałego z umowy o pracę zawartej na czas nieokreślo-
ny. Stosunek pracy powódki powinien trwać przez czas określony prawem, a okres
ten był jej znany. Rozsądnie oceniając wypowiedzenie powódce stosunku pracy, nie
powinno stanowić dla niej zaskoczenia. Jak trafnie zważył Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 10 marca 2011 r., III PK 46/10, czas trwania stosunku pracy adiunkta bez
stopnia naukowego doktora habilitowanego, mianowanego na czas nieokreślony, jest
określony dwojako: wynika on z nominacji na czas nieokreślony, ale jednocześnie
przewidziany jest w ustawie i statucie uczelni właściwy czas jego trwania. Jeśli nomi-
7
nacja jest bezterminowa, to nie wygasa on z upływem przewidzianego okresu za-
trudnienia. Upływ okresu przewidzianego na uzyskanie stopnia doktora habilitowa-
nego może natomiast z reguły stanowić ważną przyczynę uzasadniającą wypowie-
dzenie stosunku pracy na podstawie art. 125 Prawa o szkolnictwie wyższym. Jest to
więc stosunek pracy o charakterze mieszanym. Powstaje on wprawdzie na czas nie-
określony, ale ma silne elementy stosunku pracy na czas określony. Analizowany
stosunek pracy ma także elementy stosunku na czas wykonywania określonej pracy,
czyli uzyskania stopnia naukowego doktora habilitowanego. Osiągnięcie tego stopnia
w trakcie przewidzianego okresu zatrudnienia na stanowisku adiunkta powoduje
ustanie stosowania przepisów limitujących okres zatrudnienia na tym stanowisku (art.
120 Prawa o szkolnictwie wyższym). W tym aspekcie omawiany stosunek pracy
przypomina umowę rezultatu: pracownik zobowiązuje się do uzyskania wyższego
stopnia naukowego w określonym okresie pod rygorem rozwiązania przez praco-
dawcę stosunku pracy po upływie tego okresu. Z uwagi na szczególny charakter tego
stosunku pracy należy zatem przyjąć, że do stosunku pracy adiunkta bez stopnia
naukowego doktora habilitowanego, mianowanego na czas nieokreślony, nie ma za-
stosowania zakaz wypowiadania umowy o pracę w okresie usprawiedliwionej nieo-
becności w pracy (art. 41 k.p.) po upływie okresu zatrudnienia przewidzianego w
statucie uczelni (art. 120 i art. 125 Prawa o szkolnictwie wyższym w związku z art. 5
k.p. i art. 136 ust. 1 tego Prawa).
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę zgadza się także z
innym poglądem wyrażonym w tym wyroku, a mianowicie, że niestosowanie art. 39
k.p. (w tym wypadku art. 41 k.p.) w omawianej sytuacji nie wynika z tego, że przepis
ten dotyczy umowy o pracę, a przedmiotem rozstrzygnięcia jest stosunek pracy z
nominacji. Odesłania z art. 5 k.p. i art. 136 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym
trzeba rozumieć w ten sposób, że obejmują one także przepisy Kodeksu pracy
wprost dotyczące umowy o pracę, chyba że co innego wynika z ich brzmienia, celu
lub funkcji. Inne rozumienie tych odesłań oznaczałoby - w szczególności - brak moż-
liwości stosowania Kodeksu w części odnoszącej się do roszczeń pracownika z tytułu
wadliwego wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy z nominacji przez praco-
dawcę, gdyż w Kodeksie posługują się one pojęciem umowy o pracę (art. 45 i art.
56). W tym przypadku nie powinno budzić wątpliwości, że te roszczenia pracownika
są sprawami nieuregulowanymi w rozumieniu art. 5 k.p. i art. 136 ust. 1 Prawa o
szkolnictwie wyższym, albowiem bez stosowania odpowiednich przepisów Kodeksu
8
pracy brak byłoby sankcji naruszenia przez pracodawcę przepisów o wypowiedzeniu
i rozwiązaniu stosunku pracy mianowanego nauczyciela akademickiego. Taki też
pogląd przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2010 r., II PK 196/09 (OSNP
2011 nr 13-14, poz. 182).
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
========================================